Θυμάμαι τον πατέρα μου συχνάκις να συζητάει με τους φίλους του για εκείνο το Δεκεμβριάτικο απόγευμα της αποχώρησης του Ούγγρου προπονητή Μπούκοβι από το λιμάνι του Πειραιά. Όπως και την ιερή συγκίνηση που προσπαθούσε να επιβάλει, ματαίως τότε, στην οικογένεια όταν η τηλεόραση μετέδιδε ματς του Ολυμπιακού. Βεβαίως το σαράκι του Γαύρου είχε μπει στο δικό μου τηγάνι πολύ πριν αρχίσει να εμφανίζεται στις σελίδες των αναγνωσμάτων μου το ποδόσφαιρο. Όταν πια έπεσε στα χέρια μου "Η νύχτα που έφυγε ο Μπούκοβι" του Διονύση Χαριτόπουλου, στην πρώτη του έκδοση από τον "Εξάντα", δεν θυμάμαι ποια ακριβώς χρονιά, γιατί πριν επτά χρόνια επανεκδόθηκε από τα "Ελληνικά Γράμματα", οι φτωχοδιάβολοι από τα Ταμπούρια, τα Μανιάτικα και τις άλλες λαϊκές Πειραϊκές γειτονιές που γέμιζαν μαχητικά τις εξέδρες του Ολυμπιακού στη δεκαετία του '60, έτσι όπως μοναδικά τους απέδωσε η πένα του Χαριτόπουλου σ' αυτό το χαριτωμένο βιβλίο, έμοιαζαν όντα βγαλμένα από ένα μακρινό παρελθόν, όπως και η φωνή της μαμάς "δεν είναι κοριτσίστικα πράγματα αυτά", όταν μοιραζόμουν με τον πατέρα μου την ιεροτελεστία του ημιχρόνου.
Θα περνούσαν αρκετά χρόνια μέχρι να πέσει στα χέρια μου, πέρσι ήταν θαρρώ, το βιβλίο του Θανάση Σκρούμπελου "Μπούκοβι: Πώς ήρθε και γιατί έφυγε" (εκδ. Νόβολι), για να καταλάβω τα πώς και τα γιατί αυτής της ιστορίας. Ζώντας κι εγώ όπως όλοι μας στην εποχή όπου οι ρόλοι δεν είναι καθόλου μα καθόλου διακριτοί, παρακολουθούσα την έρευνα του Σκρούμπελου και τα ερωτηματικά του για την εμπλοκή του χουντικού καθεστώτος μέσω του Διοικητικού Συμβουλίου του Ολυμπιακού στην υπόθεση Μπούκοβι, για την άρνηση του Ούγγρου να πάει η ομάδα περιοδεία σε ΗΠΑ και Καναδά λίγο πριν την αναμέτρησή της με τη Γιουβέντους στο Κύπελλο Πρωταθλητριών και τη σθεναρή αντίσταση και εν τέλει επικράτηση της διοίκησης, που προσέβλεπε σε δημόσιες σχέσεις, μάρκετινγκ και κυρίως εισπράξεις. Σαν να μην πέρασε μια μέρα από τότε, σκέφτηκα.
Πέρα από αυτή καθ' αυτή την ιστορία του Μπούκοβι, κρατώ αυτό που στο μυαλό των πάντων κυριαρχεί. Το ποδόσφαιρο διασυνδέεται με τις μάζες. Όποια μορφή κι αν παίρνει αυτή η σχέση, όπως κι αν εκφράζεται κι όποια διασύνδεση αποκτά κι όποια διαπλοκή κι αν δρομολογεί, η ουσία παραμένει ότι το ποδόσφαιρο απευθύνεται στους πολλούς. Σε Άγγλους, Γάλλους, Πορτογάλους, Έλληνες κι Οθωμανούς, πλούσιους και φτωχούς, γυναίκες και ποιητές. Οι τελευταίοι μάλιστα με εξέπληξαν για τη στενή τους σχέση με το ποδόσφαιρο, όταν διαβάζοντας το βιβλίο του Γιώργου Μαρκόπουλου "Εντός και εκτός έδρας" (Καστανιώτης) διαπίστωνα την ευκολία με την οποία η στρογγυλή θεά εισβάλλει στη λογοτεχνία κι εκτός από θρησκεία μπορεί να γίνει και έμπνευση και να φανατίσει ανθρώπους που κάθε άλλο παρά ως φανατικοί οπαδοί μπορούν να εκληφθούν. Εδώ ο Μαρκόπουλος μελετά τις επιδράσεις του ποδοσφαίρου στην ποίησή μας, από τη γενιά του '30 μέχρι και σήμερα, και για του λόγου του το αληθές συμπληρώνει τη μελέτη του με μεγάλο αριθμό ποιημάτων.
Δουλεύοντας χρόνια στην "Αυγή" ήξερα από πρώτο χέρι τη σχέση του Μανόλη Αναγνωστάκη με τον ΠΑΟΚ στα νεανικά του χρόνια και αργότερα με τον Απόλλωνα Αθηνών. Πολύ συχνά μάλιστα “εξαφανίζονταν” με τον εκδότη του, ιδρυτή της “Νεφέλης” και φανατικό ΑΕΚτζή, τον αείμνηστο Γιάννη Δουβίτσα, προκειμένου να παρακολουθήσουν έναν αγώνα είτε στο γήπεδο είτε πιο συχνά στην τηλεόραση. Ήξερα επίσης ότι ο Φίλιππος Ηλιού είχε διακόψει για λίγα λεπτά μια ομιλία του προκειμένου να μάθει την εξέλιξη αγώνα του Παναθηναϊκού. Ήρθε πριν λίγες ημέρες το βιβλίο του Γιάννη Η. Παπά "Αρχίζει το Ματς. Το ποδόσφαιρο στη λογοτεχνία" (Μεταίχμιο) να εμπλουτίσει τις γνώσεις μου. Διαβάζω λοιπόν ότι ο Κλείτος Κύρου, αν και Ηρακλής, πήγαινε συχνά στο γήπεδο με τον Αναγνωστάκη. Ο Γιώργος Μαρκόπουλος, ΑΕΚ και ξερό ψωμί. Ο Ορχάν Παμούκ με τη Φενέρμπαχτσε από οικογενειακή παράδοση. Ο Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν στην αναζήτηση του δολοφόνου του σέντερ φορ. Αντρική υπόθεση το ποδόσφαιρο, δεν μπορούσε να μείνει έξω από τα άντρα των λογοτεχνών. Και με την ευκαιρία του φετινού Μουντιάλ, ο Πατρινός φιλόλογος ξεψάχνισε λογοτεχνικά κείμενα και γραφές και ανέσυρε την παρουσία του ποδοσφαίρου εντός τους. Στο βιβλίο καταγράφονται ποιήματα, κείμενα, αποσπάσματα από διηγήματα και μυθιστορήματα στα οποία πρωταγωνιστεί το ποδόσφαιρο, αλλά και ονόματα - θρύλοι του αθλήματος. Στον χορταστικό πρόλογο του ανθολόγου κυριαρχούσα και ωφέλιμη η ιστορική αναδρομή από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας, αλλά και τα βιογραφικά των λογοτεχνών που ανθολογούνται. Αρκετά κατατοπιστικό για τη σχέση Λογοτεχνίας και Ποδοσφαίρου το εν λόγω αφιέρωμα του τελευταίου τεύχους του περιοδικού "Διαβάζω". Χορταστικό το αντίστοιχο αφιέρωμα του περιοδικού "Δέντρο", αν και παλαιότερο, δεν χάνει την επικαιρότητά του.
Οι λογοτέχνες δεν εμπνέονται μόνο, αλλά αναλύουν με διεισδυτικότητα που σε πολλές περιπτώσεις υπερβαίνει ιστορικούς, κοινωνιολόγους, πολιτικούς επιστήμονες και επαϊοντες του αθλήματος. Κορυφαίο δείγμα "Τα χίλια πρόσωπα του ποδοσφαίρου" του Εντουάρντο Γκαλεάνο («Ελληνικά Γράμματα»), δυστυχώς εξαντλημένο, στο οποίο ο μεγάλος Ουρουγουανός συγγραφέας διεισδύει στη σχέση του αθλήματος με την ίδια τη ζωή δίνοντας μια εξαιρετική ανάλυση για την εκβιομηχάνιση και όσα αυτή επέφερε στην ιστορική του διαδρομή. Εξίσου καίριες οι επισημάνσεις του Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν στο "Ποδόσφαιρο, μια θρησκεία σε αναζήτηση θεού" (Μεταίχμιο). Ο μεγάλος του αστυνομικού μυθιστορήματος, παρακολουθεί το ποδόσφαιρο στην εκβιομηχανισμένη μορφή του, στη διαπλοκή του με τα προτάγματα της διαφήμισης και των ΜΜΕ, αλλά και ως θρησκεία. Ακολουθεί τα γκελ της μπάλας στο οικονομικό παιχνίδι που έχει στηθεί στην εποχή μας γύρω από το ποδόσφαιρο, τους πρωταγωνιστές, τους ισχυρούς του άνδρες και τους αφανείς ήρωές του. Και πίσω απ' αυτούς ανιχνεύει την ανάγκη των εκατομμυρίων οπαδών που αναζητούν στους αστέρες της μπάλας τους ξεχασμένους θεούς μιας έκπτωτης εποχής. Αντίθετα ο μετρ της δημοσιογραφίας Ρισάρντ Καπισίνσκι επικεντρώνεται στον "Πόλεμο του Ποδοσφαίρου" (Μεταίχμιο), όπως έμεινε γνωστός ο τετραήμερος πόλεμος Ονδούρας και Ελ Σαλβαδόρ, το 1969, που ξέσπασε στον αγώνα των ομάδων των δύο χωρών στο πλαίσιο του Μουντιάλ του 1970. Τι κι αν αμφισβητήθηκε κάποια στιγμή και κατηγορήθηκε για ρεπορτάζ από τον καναπέ του σπιτιού του; Ο Καπισίνσκι στον δικό του "Πόλεμο του ποδοσφαίρου" αποκρυπτογραφεί και σχολιάζει με διεισδυτικό τρόπο τις συνθήκες που επικρατούν στη Λατινική Αμερική. Αντίθετα ο Σάιμον Κούπερ στο "Ποδόσφαιρο εναντίον του εχθρού" (Ελληνικά Γράμματα) αναζητά την κουλτούρα του ποδοσφαίρου από το ανατολικό μπλοκ ώς τις αφρικανικές χώρες αναδεικνύοντας την πολιτική διάσταση του αθλήματος. Ο πολυβραβευμένος συγγραφέας και υποστηρικτής της Άρσεναλ Άγγλος Νικ Χόρμπι στο "Ο πυρετός της μπάλας" (Ελληνικά Γράμματα) στέκεται στην πλευρά του οπαδού και ανιχνεύει την ψυχολογία και την οικουμενικότητα των συναισθημάτων του. Στο δικό του μυθιστόρημα "Σκίσε το μάνουαλ" (Ελληνικά Γράμματα) ο συμπατριώτης μας Βασίλης Σαμπράκος αναδεικνύει τη σκοτεινή πλευρά του ελληνικού ποδοσφαίρου με τους στημένους αγώνες, τη διαπλοκή με τα ΜΜΕ, τους μπράβους, τον υπόκοσμο, τις πόρνες πολυτελείας. Αντίθετα ο Ηλίας Καφάογλου στις "Σημειώσεις στο ημίχρονο" (Ύψιλον) επιλέγει να παίξει μπάλα με τις λέξεις και υπογραμμίζει στις σημειώσεις του ότι το ποδόφαιρο είναι ένα παιχνίδι γεμάτο νόημα, μια μαθητεία στη ζωή, στις κοινωνικές αξίες και στα συλλογικά πάθη. Ο Νίκος Μπογιόπουλος και ο Δημήτρης Μπηλάκας δίνοντας στο βιβλίο τους τον τίτλο "Ποδόσφαιρο: Μια θρησκεία χωρίς απίστους" (Λιβάνη) κυριολεκτούν σε ό,τι αφορά τη σχέση τους με το άθλημα, ωστόσο αναζητούν και τη συνθήκη του κέρδους πίσω από τη στρογγυλή θεά. Από την πλευρά του, ο Χριστόφορος Κάσδαγλης εκφράζει "Το γαμώτο ενός Παναθηναϊκού" (Καστανιώτης) και βλέπει το ποδόσφαιρο αλλιώς. Πολιτικοποιημένος, διανοούμενος και τρελαμένος οπαδός του Παναθηναϊκού ξεφυσάει το γαμώτο για την πορεία της ομάδας του στον πολύπλοκο κόσμο της οικονομικής κρίσης, της διαπλοκής και της ποδοσφαιρικής παράγκας.
Ωστόσο, αυτή η μικρή διαδρομή στις πρόσφατες εκδόσεις για το ποδόσφαιρο δεν μπορεί να πνίξει το γαμώτο μιας φίλαθλης αναγνώστρια. Εξηγούμαι. Όταν το σαράκι της Μπάρτσα μοιράστηκε το τηγάνι μου με τον Γαύρο, η βαρκελωνέζικη ομάδα συνέχιζε να σκοράρει στα γήπεδα του σκληρού καπιταλισμού, αλλά με τους δικούς της όρους, βγαλμένους από την αριστερή της παράδοση κι έναν επαρκώς κατακτημένο κοινωνικό προσανατολισμό. Τι κρίμα να μη βρίσκουμε στα ελληνικά ή από Έλληνα ένα βιβλίο για την ομάδα που επιμένει στις φανέλες των παικτών της να γράφει τη λέξη Unicef, γινόμενη η ίδια χορηγός, και επιπλέον να τηρεί το έθιμο του Sant Jordi, ξέρετε, το βαρκελωνέζικο έθιμο την ημέρα του Αγίου Γεωργίου, που τα αγόρια δωρίζουν στα κορίτσια ένα τριαντάφυλλο κι εκείνα ανταποδίδουν με ένα βιβλίο!
- Κρημνιώτη Π., Η ΑΥΓΗ: 13/06/2010
No comments:
Post a Comment