Σε greeklish γράφτηκε και η «Ερωφίλη»

• Δεν αποτελούν απειλή για την ελληνική γλώσσα τα πολύ δημοφιλή greeklish που χρησιμοποιούνται σε e-mails και sms.

Η έλλειψη ορθογραφικών λαθών στον Πάπυρο του Δερβενίου, 5ος αι. π.Χ., οφείλεται κατά τον Γ. Παπαναστασίου στην... ερασμική τους προφορά. Εγραφαν ό,τι άκουγαν

• Ούτε αποτελούν πρωτοτυπία της εποχής μας. Η τραγωδία «Ερωφίλη», μάλιστα, ένα από τα σπουδαιότερα έργα της κρητικής λογοτεχνίας από την εποχή της Βενετοκρατίας, γράφηκε από τον Γεώργιο Χορτάτση με το λατινικό αλφάβητο. «Ας μην ξεχνούμε ότι πολλοί από μας γράφουμε στο e-mail με τα greeklish, κυρίως όταν θέλουμε να αποφύγουμε προβλήματα ασυμβατότητας μεταξύ διαφορετικών συστημάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών», τόνισε ο διευθυντής του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών του ΑΠΘ (Ιδρυμα Μ. Τριανταφυλλίδη), επίκουρος καθηγητής Ιστορικής Γλωσσολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του ΑΠΘ, Γιώργος Παπαναστασίου, μιλώντας στο 29ο Φεστιβάλ Βιβλίου Θεσσαλονίκης. Η εκδήλωση είχε τίτλο «Η ελληνική γλώσσα και η γραφή της». 

• Η ελληνική γραφή γνώρισε πολλές εναλλαγές ανά τους αιώνες, τόνισε. Ετσι βλέπουμε τον Πάπυρο του Δερβενίου, το αρχαιότερο κείμενο της δυτικής παράδοσης, που χρονολογείται από τον 5ο αιώνα π.Χ., να είναι γραμμένος με την ορθογραφία που γνωρίζουμε σήμερα. Αντίθετα, ο νεότερος αλεξανδρινός πάπυρος του 2ου αι. μ.Χ. είναι σκανδαλωδώς ανορθόγραφος. Ο συντάκτης του είναι πράγματι ένας αμόρφωτος στρατιώτης, και αυτό θα μπορούσε να δικαιολογήσει τα ορθογραφικά του λάθη. 

• Αλλά και στον «Ερωτόκριτο» παρατηρούνται κάθε είδους εναλλαγές μεταξύ τρόπων γραφής του, όπως «ψιλόν = ψηλόν», «σαφήλος = σα φίλος», «μάχει = μάχη», «ηδύναμες = οι δύναμες». «Και αν πάμε στον Σολωμό», σημείωσε ο Γ. Παπαναστασίου, «αποδεικνύεται ότι ο εθνικός μας ποιητής δεν γνωρίζει καν την ύπαρξη ορθογραφικών κανόνων. Γράφει όλα τα [i] με <Ι>, όλα τα [e] με "Ε", όλα τα [ο] με "Ο". Η ύπαρξη, επομένως, ανορθόγραφων κειμένων δεν μπορεί να οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στη μόρφωση του συντάκτη του -ή τουλάχιστον στη μόρφωση όπως την αντιλαμβανόμαστε σήμερα». 

• Κάτι πρέπει να μεσολάβησε από την εποχή του Παπύρου του Δερβενίου ώς το τέλος της ελληνιστικής εποχής, περίπου την εποχή που γράφεται ο αλεξανδρινός πάπυρος, και ίσως αυτό να εξηγεί γιατί από τότε και μετά συναντούμε τόσο ανορθόγραφα κείμενα. Η λύση είναι αρκετά απλή, εξηγεί ο Γ. Παπαναστασίου. 

• «Από την εποχή του Ολλανδού φιλολόγου Εράσμου και μετά, περίπου το 1520, είναι γνωστό ότι κατά την αρχαία εποχή οι Ελληνες πρόφεραν διαφορετικά τη γλώσσα τους από ό,τι την προφέρουμε εμείς σήμερα. Τη λέξη για το "παιδί, δεν την έλεγαν [pes] αλλά [pais]. Καθώς λοιπόν πρόφεραν [pais], ήταν φυσικό να γράφουν "Α" και "Ι" και βέβαια ήταν εξίσου φυσικό να μη γράφουν ποτέ στη θέση του "ΑΙ" το "Ε», αφού το ένα το πρόφεραν [ai] και το άλλο [e]. Δεν ήταν δυνατόν, δηλαδή να μπερδέψουν στη γραφή το "ΑΙ" με το "Ε", αφού καθένα τους αντικατόπτριζε διαφορετικό πράγμα στην ομιλία. Αυτός είναι ο λόγος που ο συντάκτης του Παπύρου του Δερβενίου δεν κάνει ορθογραφικά λάθη. Γράφει ακριβώς ό,τι ακούει». Επομένως, κατέληξε ο Γ. Παπαναστασίου, «μέχρι εκείνη την εποχή δεν υπήρχε η έννοια της ορθογραφίας, καθώς ήταν αρκετό για τους ομιλητές να μάθουν τη σχέση μεταξύ γραμμάτων και ήχων, για να μπορέσουν να γράψουν τη γλώσσα».

• ΣΑΚΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΗΣ
• 
  

  Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 2 Ιουνίου 2010