Της Ολγας Σελλα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Kυριακή, 12 Oκτωβρίου 2008
Μέχρι τώρα ήταν μόνιμη επωδός των εκδοτών, που είχε λίγο από γκρίνια και ελάχιστο από αλήθεια: «Υπάρχει κρίση στο βιβλίο» έλεγαν κάθε λίγο και λιγάκι. Το τελευταίο διάστημα όμως η γκρίνια φαίνεται να έχει αρκετή δόση αλήθειας, παρ’ όλο που οι ισολογισμοί των εκδοτικών εταιρειών δεν δηλώνουν απολύτως αυτή την πλευρά. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα που δίνει ένας εκδότης, από τους λεγόμενους «μεσαίους»: «Πριν από πέντε χρόνια ένας αναγνώστης με 50 ευρώ μπορούσε να αγοράσει τρία ή τέσσερα βιβλία και να διαλέξει από 25. Σήμερα με το ίδιο ποσό μπορεί να αγοράσει 2 βιβλία κι έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 80 τίτλους».
Είναι μόνο λόγια ή μήπως τα στοιχεία αποδεικνύουν αυτή τη φορά του λόγου το αληθές (της γκρίνιας το αληθές, για την ακρίβεια); Σύμφωνα με τους ισολογισμούς των εκδοτικών επιχειρήσεων που συγκέντρωσε το Παρατηρητήριο Βιβλίου του ΕΚΕΒΙ και δημοσιεύτηκαν στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού «Διαβάζω», είναι φανερή η τροχιά της ευφορίας και των κερδών από το 2000 μέχρι το 2006. Το 2007 τα πράγματα φαίνεται να διαφοροποιούνται αμυδρά. Ομως, η τάση ύφεσης διαφαίνεται και ακόμα δεν έχει κλείσει το 2008: έτσι το 2007 τα καθαρά κέρδη παρουσίασαν μεταβολή -23,5% (έναντι +14,1% το 2006), ενώ μικρή πτωτική τάση είχε και η μεταβολή του τζίρου: 15,1% ήταν το 2007 έναντι 16,4% το 2006. Η κρίση λοιπόν αποτυπώνεται και στους αριθμούς, τουλάχιστον αυτούς των κερδών.
Ποιοι είναι οι τρεις κυριότεροι λόγοι της κρίσης; Υπερπροσφορά τίτλων, μείωση αγοραστικής δύναμης του καταναλωτών, αύξηση τιμής του βιβλίου. «Ο,τι κινείται πάνω από 20 ευρώ, το πιάνουν στο χέρι τους και το ξαναφήνουν» έλεγε πρόσφατα ένας βιβλιοπώλης, περιγράφοντας κάπως υπερβολικά το πρόβλημα. Οι εκδότες είναι συγκρατημένοι. Σε όσους μιλούν επώνυμα διακρίναμε μια συγκρατημένη απαισιοδοξία και μια παραδοχή, με τα πολλά, της κρίσης. Οσοι μιλούν ανώνυμα είναι πιο σαφείς: «Η αγορά είναι στεγνωμένη από ρευστό. Η αναγνωστική πίτα δεν μεγαλώνει και όσοι διαβάζουν δεν έχουν λεφτά». Αυτή είναι η πλέον απαισιόδοξη προσέγγιση μιας πραγματικότητας που δεν είναι καθόλου εύκολη, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Οι περισσότεροι ξένοι εκδοτικοί κολοσσοί κάνουν περικοπές.
Οι εκδόσεις Gallimard κατάργησαν τo τμήμα των επιμελητών τους. «Δεν θα έχει αυτό, μεσοπρόθεσμα, αντίκτυπο στην ποιότητα του βιβλίου, και άρα, σταδιακά, στον περιορισμό της κυκλοφορίας;» αναρωτιέται Ελληνας εκδότης.
Ανταγωνισμός
Υπάρχουν κι εκείνοι που περιγράφουν το ελληνικό εκδοτικό τοπίο ως εξής: «Την εποχή της ευφορίας ανέβηκαν οι τιμές του βιβλίου. Οι Ελληνες εκδότες, αντί να κάνουν πολιτική σώφρονος διαχείρισης, οξύνουν τον ανταγωνισμό με την ελπίδα ότι δεν θα είναι αυτοί οι χαμένοι, ώστε μακροπρόθεσμα να καθορίσουν το παιχνίδι. Ετσι αυξάνονται οι τίτλοι, άρα και οι υποχρεώσεις». Κάποιοι άλλοι βάζουν την παράμετρο της εισόδου στην αγορά βιβλίου των αλυσίδων βιβλιοπωλείων και των πολυβιβλιοπωλείων: «Οι αλυσίδες γεμίζουν τους παγκους τους με πολλά αντίτυπα από λίγους εμπορικούς τίτλους. Ετσι, οι εκδότες αναγκάζονται να τυπώσουν πολλά αντίτυπα από κάποιους τίτλους, αλλοιώνοντας έτσι το εκδοτικό τοπίο».
Οσο για τα βιβλία που έχουν σχεδόν σίγουρη καλή πορεία, είναι «στο ελληνικό βιβλίο τα μεγάλα ονόματα και το ιστορικό περιεχόμενο και στο ξένο βιβλίο οι βραβευμένοι τίτλοι. Ομως για να αγοράσεις τον Μπούκερ, τον Γκονκούρ ή το Νομπέλ πρέπει να αγοράσεις και σαβούρα. Με αυτόν τον τρόπο συντηρείται η υπερπαραγωγή» λέει εκδότης που δίνει έμφαση στην ξένη λογοτεχνία.
Πάντως, είναι κοινό μυστικό ότι τα προβλήματα υπάρχουν, και μάλιστα σε μεγάλους εκδοτικούς οργανισμούς, και ότι σύντομα θα φανούν τα πρώτα δείγματα με περισσότερο σκληρό τρόπο. «Θα πληγεί ο μεσαίος χώρος των εκδοτών και κάποιοι από τους μεγάλους», προβλέπουν γνώστες της αγοράς.
Θα θεωρηθεί το βιβλίο είδος πολυτελείας σε μια κατάσταση διεθνούς οικονομικής κρίσης; ΄Η μήπως λειτουργήσει εντελώς διαφορετικά και τα επόμενα χρόνια δούμε μια άνθηση και διόγκωση της αναγνωστικής διάθεσης, ως το μόνο είδος ψυχαγωγίας, διασκέδασης και γνώσης που είναι προσβάσιμο σε όλους και στοιχίζει λίγο συγκριτικά με τα υπόλοιπα; Θα δείξει.
Συγκρατημένη αισιοδοξία και παραδοχή του προβλήματος
Δύο από τους μεγάλους Ελληνες εκδότες, ο Θανάσης Καστανιώτης και ο Θανάσης Ψυχογιός, δίνουν τη δική τους περιγραφή του εκδοτικού τοπίου. Παρ’ ότι και οι δύο πιστεύουν ότι τα πράγματα δεν είναι χάλια, εν τούτοις παραδέχονται και τα προβλήματα στον κλάδο και την υπαρκτή κρίση. Μόνο που αισιοδοξούν.
Θανάσης Καστανιώτης: «Το θέμα είναι πώς θα περάσει το βιβλίο από αυτή αυτήν την οικονομική αταξία. Και επειδή το βιβλίο δεν είναι ακόμα είδος λαϊκής κατανάλωσης, έχει τη δυνατότητα να κρατηθεί. Οι αγορές που παραπονούνται στο εξωτερικό ότι έχουν μια μικρή πτώση είχαν πιάσει ταβάνι. Το ελληνικό βιβλίο δεν έχει πιάσει ταβάνι. Το ότι υπάρχει κόσμος που βγαίνει από το σπίτι του και πηγαίνει στα βιβλιοπωλεία είναι θετικό. Υπάρχει ένας παραγωγικός πληθωρισμός και ίσως θα πρέπει να γίνει μια πιο ορθολογιστική πρόταση από κάθε εκδότη». Θανάσης Ψυχογιός: «Σε ό,τι μας αφορά αυτό το 9μηνο τρέχουμε με 49% αύξηση τζίρου, έναντι του αντίστοιχου περυσινού, το οποίο όμως θα μειωθεί, επειδή φέτος δεν θα έχουμε “Χάρι Πότερ”. Πέρα από τη διεθνή συγκυρία έχω την αίσθηση ότι οι οργανωμένες εταιρείες πάνε σχετικά καλά, ασχέτως τι δείχνουν οι ισολογισμοί. Η παραγωγή δεν θα έλεγα ότι είναι μεγαλύτερη από αυτήν που μπορεί να απορροφήσει η αγορά. Πρέπει να υπάρχει πολυφωνία στην παραγωγή ώστε ο αναγνώστης να μπορεί να επιλέξει. Και με αυτόν τον τρόπο να πιέζουμε προς την αύξηση των αναγνωστών. Οσον αφορά το κόστος του βιβλίου, δεν το βρίσκω καθόλου ακριβό, γιατί και την τιμή του βιβλίου τη ρυθμίζει η αγορά. Κάποιες μικρές εταιρείες μπορεί να πουλάνε κάπως ακριβά, γιατί προσδοκούν με λίγα αντίτυπα να καλύψουν το κόστος. Οι μεγάλες εταιρείες κρατάνε χαμηλά τις τιμές. Εμείς από το 2001 δεν έχουμε ανατιμήσει τα βιβλία μας. Κάποιες εταιρείες, 2 - 3, έχουν πολύ σοβαρά προβλήματα, αλλά αυτό οφείλεται στο κακό μάνατζμεντ. Η διεθνής συγκυρία μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της ζήτησης, αλλά κρίση είναι, θα περάσει. Ενας άλλος παράγων που δημιουργεί προβλήματα στον χώρο είναι και ο Τύπος, που κάνει κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης, όπως λέγεται, από την πλευρά της διαφήμισης, μειώνοντας ταυτόχρονα το κόστος παραγωγής. Εάν το κλίμα είναι κάπως δυσμενές γίνεται δυσμενέστερο με το άνισο ανταγωνισμό». Οσο για το αναγνωστικό κοινό, ο Θανάσης Ψυχογιός είναι σαφής: «Δεν έχουμε στην Ελλάδα μεγάλο αναγνωστικό κοινό για όλες τις κατηγορίες των βιβλίων. Μόνο το μυθιστόρημα περπατάει».
No comments:
Post a Comment