Bιβλίο, μαγικό αντικείμενο ή αρχείο;

Της Tιτικας Δημητρουλια, Η Καθημερινή, Σάββατο, 25 Oκτωβρίου 2008

Tο 2006, μιλώντας για την ελεύθερη ανταλλαγή αρχείων στο Διαδίκτυο, ο Ζακ Ατταλί απέδιδε τα βάσανα της μουσικής βιομηχανίας στο γεγονός ότι δεν κατάφερε να δημιουργήσει «κάτι τόσο μαγικό όσο το βιβλίο», που βρισκόταν στο απυρόβλητο των εξελίξεων. Δεν πρόλαβαν να κλείσουν δύο χρόνια και, από μια έρευνα, που πραγματοποίησε η Εκθεση της Φρανκφούρτης σε 1.000 επαγγελματίες του βιβλίου, προκύπτει φέτος ότι το 40% των εν λόγω επαγγελματιών πιστεύει πως ώς το 2018, δηλαδή σε δέκα μόλις χρόνια, το ψηφιακό βιβλίο θα έχει επικρατήσει του τυπωμένου.

Παράλληλα, το Kindle, η αναγνωστική συσκευή του Amazon, και ο Reader της Sony αντίστοιχα βρίσκονται προ των ευρωπαϊκών πυλών. Η ηλεκτρονική μελάνη, η μείωση του βάρους των αναγνωστικών συσκευών που μπορούν πλέον να μεταφέρονται πάντα και παντού, η διαρκώς αυξανόμενη σημασία των δικτύων στην αγορά και την καθημερινή ζωή, η εδραίωση νέων αναγνωστικών συμπεριφορών σε νέα περιβάλλοντα, φέρνουν πλέον το ηλεκτρονικό βιβλίο στη ζωή μας.

Ορθώς λοιπόν ο ευπώλητος Βραζιλιάνος συγγραφέας Πάολο Κοέλιο, τιμώμενο πρόσωπο στην έκθεση, επέκρινε στην ομιλία του την εκδοτική βιομηχανία για την επιφυλακτικότητα και την εφεκτικότητα με την οποία αντιμετωπίζει το αναπόφευκτο τεχνολογικό της μέλλον – ακολουθώντας το κακό παράδειγμα της μουσικής και της κινηματογραφικής βιομηχανίας που πιάστηκαν στον ύπνο και σήμερα πια τρέχουν και δεν φτάνουν. Διαθέτοντας δωρεάν κάποια βιβλία του μέσω ιστολογίων (http: //piratecoelho. wordpress. com, http: //paulocoelhoblog. com), ο Κοέλιο θεωρεί ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο μόνο ωφελεί το τυπωμένο, λειτουργώντας σαν «κράχτης» για ανθρώπους που ίσως να μην το πλησίαζαν, να μην το έβρισκαν ποτέ.

Στην Ελλάδα, πριν από λίγες μέρες έκανε την εμφάνισή της η πρώτη ελληνική υπερμυθοπλασία (http: //www. 9euros. gr), για την οποία πολλά μπορεί κανείς να πει. Τα τελευταία τρία χρόνια προσπάθησε να δημιουργηθεί μια λογοτεχνική κοινότητα μέσω περιοδικών και ιστολογιών. Κάποιοι εκδότες αρχίζουν να ψηφιοποιούν τις εκδόσεις τους και κάποιοι συγγραφείς να διαθέτουν ηλεκτρονικά τα βιβλία τους.

Δεν υπάρχει όμως καμία ένδειξη ότι λογοτεχνικός θεσμός προετοιμάζεται για να αντιμετωπίσει κάποια ζητήματα καυτά, όπως αυτό των πνευματικών δικαιωμάτων, της ιδιαιτερότητας του βιβλίου ως αρχείου. Το εύρος και το βάθος της πολιτισμικής αυτής μεταβολής που συντελείται σήμερα, όμως, δεν επιτρέπει ολιγωρίες. Η συζήτηση αυτή πρέπει να ανοίξει γρήγορα και στη χώρα μας, για το καλό του ελληνικού βιβλίου, για το καλό μας.