Βιβλιοφιλίας διωγμοί

KAΘE MEPA. Tου Aντωνη Kαρκαγιαννη, Η Καθημερινή, Tρίτη, 14 Oκτωβρίου 2008

Γνωρίζω πολλούς βιβλιόφιλους και πάντοτε αναφέρω το όνομά τους από εκτίμηση και θαυμασμό και για να τους επαινέσω γιατί αφιέρωσαν τη ζωή τους, πολλοί και την περιουσία τους, σε αυτή την ευγενή ενασχόληση. Τώρα διστάζω να αναφέρω το όνομά τους. Φοβάμαι μήπως το πληροφορηθεί η Αστυνομία, αρχίσει τις έρευνες, τις κατασχέσεις, τις ανακρίσεις και φτάσει ώς τη σύλληψη του βιβλιοφίλου. Είναι πρόσφατη η περιπέτεια του Κώστα Καρρά. Και όλα αυτά ενώπιον των καμερών της τηλεόρασης, η οποία ως συνήθως «τυχαία» είναι παρούσα.

Πράγματι, εδώ και αρκετό καιρό, ασκείται πραγματικός διωγμός της βιβλιοφιλίας και των βιβλιοφίλων με πρόσχημα την προστασία αντικειμένων ιστορικής και πολιτισμικής σημασίας. Ο αρχαιολογικός νόμος του 2002, γνωστός και ως νόμος Βενιζέλου (του νεότερου φυσικά), δεν αναφέρεται σε προστασία τέτοιας και τόσης έκτασης. Αναφέρεται σε «λειτουργικά αντικείμενα», π. χ. ένα χρυσοποίκιλτο Ευαγγέλιο που επί αιώνες χρησιμοποιείται στις ακολουθίες μιας εκκλησίας ή μονής, ασφαλώς είναι «αρχαιολογικό αντικείμενο», άξιο προστασίας. Ενα «Ψαλτήρι» όμως που τυπώθηκε στη Βενετία ή τη Βιέννη τον 18ο αιώνα σε εκατοντάδες αντίτυπα και αποσκοπούσε σε ιδιωτική χρήση από τον πιστό ή μια «Σύνοψις» δεν είναι «λειτουργικό αντικείμενο» ούτε αρχαιολογικό.

Το υπουργείο Πολιτισμού σε μια άκρως διασταλτική ερμηνεία του νόμου (τη σκοπιμότητα της οποίας ομολογώ ότι δεν καταλαβαίνω), ορίζει ότι τα μέχρι το 1453 «βιβλία» υπόκεινται αυστηρώς στις διατάξεις του αρχαιολογικού νόμου και στην προστασία που αυτές προβλέπουν. Κατανοητό. Αλλά τι εννοούν «βιβλία» πριν από το 1453; Και γιατί αυτή η αποφράς χρονολογία; Πριν από το 1453 δεν είχαμε, παγκοσμίως, ούτε ένα βιβλίο για να το προστατεύσει ο νόμος. Το πρώτο βιβλίο, τη Βίβλο στη λατινική, το τύπωσε ο Γουτεμβέργιος το 1455 στη Μαγεντία. Είχαμε συλλογές χειρογράφων, άξιες προστασίας οπωσδήποτε, αλλά δεν ήταν βιβλία όπως τα εννοούμε σήμερα.

Τα βιβλία από το 1453 ώς το 1830, υπάγονται κατά το υπουργείο Πολιτισμού και την ερμηνεία του, σε ειδικό καθεστώς προστασίας: Δηλώνονται, καταγράφονται, καταγράφεται η προέλευση και κάθε μεταβίβαση, ουσιαστικά απαγορεύεται η εμπορία τους. Είναι ακριβώς οι αιώνες, ιδιαίτερα ο 17ος και 18ος και 19ος, όπου σημειώνεται η μεγάλη εκδοτική έκρηξη και είναι φυσικό να τους ερευνούν, με υπομονή και γνώση, οι βιβλιόφιλοι προκειμένου να ανακαλύψουν το βιβλίο που θα συμπληρώσει τη συλλογή τους. Θέλω να σημειώσω ότι η έρευνα αυτή είναι συνυφασμένη με την εμπορία παλαιών βιβλίων και γενικά την ανταλλαγή. Δεν ψάχνουν για το βιβλίο που αναζητούν... στη χωματερή των Λιοσίων. Ψάχνουν σε ειδικά παλαιοβιβλιοπωλεία που διακινούν τις σπάνιες εκδόσεις. Ο ίδιος ο βιβλιόφιλος πολύ συχνά πουλάει ένα αντίτυπο όταν στη συλλογή του έχει και ένα δεύτερο για να αγοράσει ένα άλλο που του λείπει. Για να καταλάβετε για ποια μεγέθη μιλάμε μόνο τα περιηγητικά βιβλία που αφορούν την Ελλάδα υπερβαίνουν τα χίλια και το καθένα εκδόθηκε σε πολλές εκατοντάδες αντίτυπα.

Σήμερα, στη 1 το μεσημέρι και στην αίθουσα Ανταποκριτών Ξένου Τύπου ο πρόεδρος του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (ΕΛΙΑ), ο Μάνος Χαριτάτος και ο πρόεδρος του Σωματείου Παλαιοπωλών και Εμπόρων Εργων Τέχνης, ο Πέτρος Βέργος, δίνουν συνέντευξη Τύπου ακριβώς για να αναδείξουν τα προβλήματα που προκαλούν, όχι τόσο οι ασάφειες του αρχαιολογικού νόμου όσο οι ερμηνείες του υπουργείου Πολιτισμού.

Η κοινή παρουσία και εμφάνιση ενός φανατικού ερευνητή και συλλέκτη και ενός εκπροσώπου των Παλαιοπωλών και Εμπόρων επιβεβαιώνει αυτό που γράψαμε ήδη. Δεν νοείται βιβλιοφιλία χωρίς την εμπορία παλαιών βιβλίων...