Ο πατερούλης στο μετρό

NOIR

ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ

Στις αρχές της δεκαετίας του '80, εν μέσω Ψυχρού Πολέμου, εκδόθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το πολιτικό θρίλερ Γκόρκι Παρκ, το οποίο μεταφέρθηκε με επιτυχία στον κινηματογράφο. Ο συγγραφέας του, ο Μάρτιν Κρουζ Σμιθ (Ρίντινγκ, Πενσυλβανία, 1942), το εμπνεύστηκε στο πρώτο του ταξίδι στη Σοβιετική Ενωση το 1973. Κεντρικός του ήρωας ήταν ο αστυνομικός επιθεωρητής Αρκάντι Ρένκο, ένας έντιμος άνθρωπος, ο οποίος κυνηγούσε τους παράνομους ελισσόμενος στα γρανάζια της σοβιετικής γραφειοκρατίας. Ο ίδιος πρωταγωνίστησε και σε άλλα βιβλία. Τα χρόνια πέρασαν, το καθεστώς κατέρρευσε, η κραταιά αυτοκρατορία που δημιούργησε ο Στάλιν διαλύθηκε, μα οι τότε μηχανισμοί κατόρθωσαν να επιβιώσουν και συνέχισαν να στηρίζουν το σύστημα που σήμερα τρέφει διεφθαρμένους αξιωματούχους και πολιτικούς. Στο πρόσφατο μυθιστόρημά του Το φάντασμα του Στάλιν ο Σμιθ, χρησιμοποιώντας τον ίδιο ήρωα, επιχειρεί να καταδείξει τη σύγχρονη Ρωσία του Πούτιν, αποτυπώνοντας καθημερινές εικόνες από τη Μόσχα, την καρδιά της χώρας, και από μια ιστορική πόλη, το Τβερ, πρώην Καλίνιν. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: ο Ρένκο πληροφορείται ότι κάποιοι συνάδελφοί του, ο Ουρμάν και ο Ισάκοφ, έχουν εμπλακεί σε κύκλωμα πληρωμένων δολοφόνων. Ο Ισάκοφ είναι ήρωας του πολέμου στην Τσετσενία και ανερχόμενος πολιτικός που θέλει να αναμορφώσει τη Ρωσία. Επιπλέον, είναι ο πρώην εραστής της ερωτικής συντρόφου του, της Εύας, μιας γιατρίνας η οποία επίσης έλαβε μέρος σε επιχειρήσεις στην Τσετσενία. Ταυτόχρονα, αναλαμβάνει να εξιχνιάσει τη μυστηριώδη υπόθεση της εμφάνισης μιας μορφής που θυμίζει τον Ιωσήφ Στάλιν, ή είναι ο Στάλιν, σ' έναν σταθμό του μετρό, την οποία βλέπουν μόνο οι επιβάτες του τελευταίου δρομολογίου. Τι κρύβεται πίσω από αυτό το παράξενο φαινόμενο; Πρόκειται για ομαδική παράκρουση ή για φάρσα;

Ο Ρένκο, παρά τα εμπόδια που του θέτουν, είναι αποφασισμένος να ξεκαθαρίσει τις δύο υποθέσεις, ρισκάροντας τη ζωή του. Ασφαλώς, θα τα καταφέρει, σε πείσμα των εχθρών του που τον πυροβολούν στο κεφάλι και επιζεί: έτσι δεν γίνεται πάντα με τους κατά συρροήν ήρωες περιπετειωδών μυθιστορημάτων; Εχουμε, λοιπόν, μια περιπέτεια με έντονη δράση, επικίνδυνες γυναίκες, τολμηρούς άνδρες, βετεράνους του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, ύποπτους επιχειρηματίες, μα και τον λαό της Ρωσίας που παρακολουθεί, ανήμπορος ν' αλλάξει τη ροή των πραγμάτων. Ωστόσο, ο Σμιθ δεν μένει μόνο σε αυτά που είναι λίγο πολύ γνωστά από την ειδησεογραφία των εφημερίδων και της τηλεόρασης. Γνωστοποιεί και τον ύποπτο ρόλο κάποιων Αμερικανών, οι οποίοι υπό την ιδιότητα του πολιτικού συμβούλου επηρεάζουν καταλυτικά τις εξελίξεις στη Ρωσία (είναι γνωστή η συμμετοχή αμερικανών συμβούλων του προέδρου της Γεωργίας στην πρόσφατη σύγκρουση στον Καύκασο). Μας θυμίζει ότι ο Μπορίς Γέλτσιν, ο πρώτος ισχυρός άνδρας της μετασοβιετικής Ρωσίας, μέθυσος και κλόουν, έπαιρνε 2% στις δημοσκοπήσεις αλλά χάρη στους αμερικανούς συμβούλους του στις εκλογές κατάφερε να λάβει 36% και να νικήσει του αντιπάλους του. Μας θυμίζει, επίσης, ότι η πολιτική προσωπικότητα που θαυμάζουν περισσότερο οι Ρώσοι είναι ο Στάλιν επειδή ήταν «πατριώτης»· ο πατριωτισμός έχει αντικαταστήσει στη χώρα τον κομμουνισμό. Από τα πλέον ενδιαφέροντα σημεία του βιβλίου είναι οι περιγραφές του κέντρου της χιονισμένης Μόσχας (πόρνες, τουρίστες, επαρχιώτες, εργαζόμενοι, συνταξιούχοι) και ιδίως οι εικόνες στον περίφημο υπόγειο σιδηρόδρομό της. Το μετρό το εμπνεύστηκε ο Στάλιν, κατασκευάστηκε τη δεκαετία του '30 από εθελοντές, υποτίθεται, κι όταν οι Γερμανοί βομβάρδιζαν την πόλη ήταν το καταφύγιο, μα και η έδρα του επιτελείου του.

• Ο κ. Φίλιππος Φιλίππου είναι συγγραφέας.

Το ΒΗΜΑ, 19/10/2008