Η ανανέωση της Ιταλίας

Του Nικου Bατοπουλου, Η Καθημερινή, Σάββατο, 25 Oκτωβρίου 2008

Δεν είχα φανταστεί ποτέ ότι η ανάγνωση ενός μυθιστορήματους με κεντρικούς ήρωες περιθωριακούς τύπους της Ιταλίας θα με έκανε να μην μπορώ να αφήσω ένα βιβλίο 500 και πλέον σελίδων από το χέρι. Το έχει το χάρισμα ο 42χρονος Νικολό Αμανίτι, από τα μεγάλα ονόματα της ιταλικής λογοτεχνίας, αλλά σε αυτό το τελευταίο του βιβλίο στα ελληνικά, με τίτλο «Με τις ευλογίες του Θεού», ξεπερνάει τον εαυτό του. Δεν πιστεύω πολύ στα βραβεία, αλλά σημειώνω ότι το βιβλίο αυτό τιμήθηκε με το βραβείο Στρέγκα 2007, μεγάλη διάκριση για την Ιταλία.

Ο Αμανίτι μας παρουσιάζει μια πινακοθήκη χαρακτήρων, με τη ζωή του καθενός να μπλέκεται κάποια στιγμή και με συχνά ανορθόδοξο τρόπο στη ζωή του άλλου. Πώς τα καταφέρνει ο Αμανίτι δεν ξέρω, αλλά όλοι οι ήρωές του, τεμπέληδες, απατεώνες, βιαστές, κατακάθια, γίνονται συμπαθείς, γίνονται ήρωες «θετικοί», χωρίς να τους υποστηρίζει άμεσα. Διάβαζα για τον Ρίνο και τον 13χρονο γιο του, Κριστιάνο, που ζουν οι δυο τους σε ένα αχούρι, χωρίς αρχές, σε μια πρωτόγονη κατάσταση, περιθωριοποιημένοι από επιλογή, χωρίς δεσμούς με την κοινωνία. Και σκεφτόμουν, όσο διάβαζα την πυκνότατη και ευφυέστατη πλοκή αυτού του πολυεπίπεδου μυθιστορήματος, ότι ένιωθα αισθήματα συμπάθειας και αλληλεγγύης για τον Ρίνο και τον Κριστιάνο, ανθρώπους που στην πραγματική μου ζωή, πολύ πιθανόν, ποτέ να μη συναναστραφώ. Και αυτό είναι το μεγαλείο της καλής λογοτεχνίας, σκεφτόμουν.

Ο Ρίνο έχει δύο φίλους, εξ ίσου περιθωριακούς αλλά για διαφορετικούς λόγους. Τον «Τέσσερα Τυριά» και τον Ντανίλο. Ο πρώτος, με το παρατσούκλι, κάπου «χάνει», έπειτα από ένα ατύχημα (όχι όμως ότι και πριν ήταν καμιά ευφυΐα). Ο δεύτερος, ο Ντανίλο, ζει μόνος και φέρει τη σκιά ενός δράματος. Η γυναίκα του τον εγκατέλειψε όταν πέθανε η μικρή τους κόρη. Το κοριτσάκι πνίγηκε όταν ένα καπάκι από σαμπουάν κόλλησε στον φάρυγγά του, μέσα στο αυτοκίνητο, την ώρα που ο Ντανίλο οδηγούσε επιστρέφοντας από το σούπερ μάρκετ. Είναι μία από τις δυνατές σελίδες του βιβλίου.

Καθώς οι τρεις φίλοι ονειρεύονται και σχεδιάζουν να ληστέψουν μια τράπεζα εμφανίζεται μια σειρά από άλλους χαρακτήρες. Ο κοινωνικός λειτουργός, που επισκέπτεται πού και πού τον Ρίνο και τον Κριστιάνο, για να δει αν είναι όλα «εντάξει». Οι συμμαθήτριες του Κριστιάνο, η Εσμεράλντα και η τραγική Φαμπιάνα, μέσα στα piercings και στη σεξουαλική νεύρωση. Μια σειρά από δευτερεύοντες ήρωες συνθέτουν όχι μόνο μια κοινωνική μικρογραφία αλλά και ένα χάρτη φαντασιώσεων και απωθημένων. Τη νύχτα που έχει ορισθεί η μεγάλη ληστεία, ξεσπάει μια μεγάλη καταιγίδα που μοιάζει με τη συντέλεια του κόσμου. Η ανατροπή οδηγεί σε μια σειρά από απρόσμενες καταστάσεις γεμάτες συμβολισμό, χιούμορ και τραγικότητα.

Αυτό που κάνει ο Αμανίτι είναι να γράψει ένα πραγματικά «τραγικό» βιβλίο, γεμάτο συμπόνια αλλά και σκληρότητα. Μέσα από ψηφίδες μικρών ιστοριών, γεμάτες αλληγορικά σχήματα, επιχειρεί μια μεγάλη σύνθεση για να μιλήσει για το σκοτάδι και το μεγαλείο της ανθρώπινης ψυχής, χαρακτηριστικά που συχνά συνυπάρχουν. Εξαιρετική η μετάφραση του Ανταίου Χρυσοστομίδη.