Ο γείτονας και συμμαθητής του Ορχάν Παμούκ

Του Κωστα Θ. Καλφοπουλου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Παρασκευή, 17 Oκτωβρίου 2008

Ο Οσμάν Τσετίν Ντενιζτεκίν είναι ο διευθυντής της μακροβιότερης πολιτιστικής επιθεώρησης, που ακούει στο όνομα Varlik (Υπαρξη, έτος ιδρύσεως 1933), και των ομώνυμων εκδόσεων. Μεγάλωσε στην Πριγκηπόννησο, μιλάει καλά γερμανικά, αλλά στη Βαβέλ των εκδόσεων και των γλωσσών προτιμά τα αγγλικά. Ζει στην ίδια γειτονιά με τον Ορχάν Παμούκ, γνωρίζει καλά την οικογένεια του νομπελίστα, ενώ υπήρξαν και συμμαθητές για κάποια χρόνια. Από τις σελίδες του περιοδικού, και αργότερα από τα «βιβλία τσέπης» των εκδόσεων, πρωτοεμφανίστηκαν σημαντικοί ποιητές και συγγραφείς της Τουρκίας και μεταφράστηκαν οι δικοί μας Κ. Καβάφης, Γ. Σεφέρης, Γ. Ρίτσος, από τον Ηρ. Μήλλα, που παραμένουν οι πλέον πολυδιαβασμένοι ξένοι ποιητές στην Τουρκία.

«Για την Τουρκία ως ‘‘τιμωμένη χώρα’’, η Εκθεση Βιβλίου εφέτος εκπληρώνει σαφώς δύο στόχους», μάς λέει στη συνομιλία μας, στο Κέντρο Τύπου. «Αφενός, να παρουσιάσει τη λογοτεχνία της στον κόσμο κι αφετέρου, πολιτικά, να εμφανίσει την καλύτερη πλευρά της στη διάρκεια της ενταξιακής διαδικασίας». Ομως, η λογοτεχνία είναι εκείνη, που μπορεί να χτίσει στέρεες γέφυρες ανάμεσα στους λαούς, όπως πιστεύει. «Με το πνεύμα του Γκαίτε, η ‘‘παγκόσμια λογοτεχνία’’ (Weltliteratur), όπως και η τέχνη έχουν ένα κοινό, τον άνθρωπο κι ένα περιεχόμενο, τον ανθρωπισμό, την κοινή πνευματική παράδοση. Η τουρκική λογοτεχνία, αν και ο όρος ‘‘τουρκική’’ μάλλον συσκοτίζει, είναι σαν ένα ουράνιο τόξο: το τουρκικό στοιχείο, το περσικό, το ελληνικό, το αρμενικό, το εβραϊκό, όλα αυτά χρωματίζουν τη λογοτεχνία μας και μιλούν καλύτερα από την οποιαδήποτε πολιτική». Η Κωνσταντινούπολη (Ιστανμπούλ) για τον Ντενιζτεκίν είναι σαν να μην υπάρχει πια, και η διάχυτη μελαγχολία της (h­s­n) κρύβεται πλέον στους μελαγχολικούς ποιητές του Μεσοπολέμου και στην «Ιστανμπούλ» του Παμούκ. «Η Ιστανμπούλ είναι, όπως λένε κι οι Γερμανοί, ένα ‘‘χωριό εκατομμυρίων’’ (Millionendorf). Αυτό το συναίσθημα που περιγράφει ο Παμούκ, το ξέρω και το νιώθω κι εγώ. Σε πενήντα χρόνια άλλαξαν τόσα πολλά, το ίδιο και η πόλη, κυρίως με την εσωτερική μετανάστευση. Δεν υπάρχει πια σχεδόν τίποτα αναγνωρίσιμο από την Πόλη των παιδικών μας χρόνων», λέει όχι χωρίς απογοήτευση, αλλά και με συγκαταβατικό ρεαλισμό.

Ο Ντενιζτεκίν, που στα τουρκικά σημαίνει «πρίγκιπας των θαλασσών», αλλά και «ήρεμα νερά», δεν νοσταλγεί ούτε οραματίζεται. Βρίσκεται πρόσκαιρα σ’ ένα «Χόλιγουντ των εκδόσεων», ως μέλος της «τιμωμένης χώρας», αλλά ξέρει πως η πραγματική δουλειά του εκδότη αρχίζει και τελειώνει στο γραφείο του. Εκεί αισθάνεται ένας «πρίγκιπας των θαλασσών», που ταξιδεύει από τα νερά του Βοσπόρου στον «ωκεανό των βιβλίων».