Του Ηλια Μαγκλινη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Σάββατο, 11 Oκτωβρίου 2008
Υπάρχει ένα κομβικό γεγονός στη ζωή του Ισραηλινού συγγραφέα Ααρον Απελφελντ για το οποίο δεν μπόρεσε ποτέ να γράψει ούτε αράδα: η επανένωση με τον πατέρα του στο Ισραήλ, είκοσι χρόνια μετά τον ξεριζωμό τους από το Τσέρνοβτσι της Μπουκοβίνα της Ρουμανίας, το 1940. Εκείνη τη χρονιά οι ναζί εισέβαλαν στον γενέθλιο τόπο του οκτάχρονου τότε Απελφελντ, εκτέλεσαν τη μητέρα του και εκτόπισαν τον ίδιο και τον πατέρα του σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως στην Ουκρανία. Ο μικρός Ααρον δραπέτευσε, «έπαιξε κρυφτό» επί τρία συνεχή χρόνια μέσα στα δάση με τους Γερμανούς, όπως περίπου ο νεαρός ήρωας του Γιέρζι Κοζίνσκι στο τρομακτικό «Βαμμένο πουλί» (Μεταίχμιο), ώσπου έπεσε πάνω σε μονάδα του Κόκκινου Στρατού. Ο Σοβιετικοί χρησιμοποίησαν το μικρό Εβραιόπουλο ως διαβιβαστή μηνυμάτων και ως μάγειρα.
Με τη λήξη του πολέμου, ο Απελφελντ πέρασε ένα διάστημα σε στρατόπεδο εκτοπισμένων στην Ιταλία αγνοώντας ότι ο πατέρας του ήταν ακόμα ζωντανός. Το 1946 εγκαταστάθηκε στην Παλαιστίνη (δύο χρόνια προτού το Ισραήλ αποκτήσει υπόσταση ως κράτος), όπου και, τελικά, βρήκε τον πατέρα του, σχεδόν τυχαία, καμιά δεκαπενταριά χρόνια αργότερα. Η συνάντηση ήταν τόσο πολύ συναισθηματικά φορτισμένη, που ο Απελφελντ δεν τόλμησε ποτέ να θίξει το γεγονός, άμεσα ή διαθλαστικά, μέσα από την πεζογραφία του. Το γεγονός αυτό έχει τη σημασία του όχι μόνο βιογραφικά μα και λογοτεχνικά. Ο Αμερικανός συγγραφέας Ρέιμοντ Κάρβερ έλεγε ότι «ένας συγγραφέας οφείλει να έχει καλή αίσθηση της απώλειας», και ο Απελφελντ είναι σαφώς ένας από αυτούς τους συγγραφείς.
Σημειωτέον, ο Απελφελντ δεν ήθελε η Soah να είναι στον πυρήνα της θεματικής του, αλλά πάντα στόχευε σε κάτι ευρύτερο. Το έχει γράψει ο Φίλιπ Ροθ στις «Κουβέντες του σιναφιού» (Πόλις): «Το θέμα των βιβλίων του [Απελφελντ], ωστόσο, δεν είναι το Ολοκαύτωμα, ούτε οι διωγμοί των Εβραίων. (...) Στην πραγματικότητα, όλα όσα ο Απελφελντ δεν είναι καταλήγουν σ’ αυτό που είναι: ένας εκπατρισμένος συγγραφέας, ένας εκτοπισμένος συγγραφέας, ένας απόβλητος, ξεριζωμένος συγγραφέας. Ο Απελφελντ είναι ένας εκπατρισμένος συγγραφέας μιας εκπατρισμένης λογοτεχνίας, που έκανε τον εκπατρισμό και τον αποπροσανατολισμό θέμα αποκλειστικά δικό του». Ο Ροθ γνωρίζει καλά τον Απελφελντ και η αλήθεια είναι ότι χάρη στις «Κουβέντες του σιναφιού» (2004) τον μάθαμε κι εμείς εδώ στην Ελλάδα, ενώ στο μυθιστόρημά του «Επιχείρηση Σάυλωκ» (Πόλις), ο Απελφελντ συμπρωταγωνιστεί σαν λογοτεχνικός χαρακτήρας. Τον τελευταίο χρόνο είχαμε την ευκαιρία να διαβάσουμε δύο μυθιστορήματα του Απελφελντ, την «Ιστορία μιας ζωής» (2007) και το «Μπάντενχαϊμ 1939» (2008). Και τα δύο βιβλία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις της Εστίας, σε ωραία μετάφραση και επίμετρο της Μάγκυ Κοέν, ενώ επίκειται στα τέλη αυτού του μήνα ένα ακόμα: πρόκειται για μια ιδιότυπη ερωτική ιστορία με τίτλο «Απρόσμενη αγάπη». Ενας ηλικιωμένος συγγραφέας, απογοητευμένος με τον εαυτό του και τη ζωή του, γνωρίζει μια νέα κοπέλα. Εκείνος είναι επιζήσας του Ολοκαυτώματος, εκείνη ήταν ακόμα βρέφος όταν εκτοπίστηκε από την πατρίδα της.
Ο τόπος που τους ενώνει είναι η Ιερουσαλήμ, όπου έχουν καταφύγει και οι δύο. Ξανά αυτή η αίσθηση του χαμού, του ξεριζώματος. Μόνο που σε αυτό το βιβλίο, ο Απελφελντ μιλάει σε βάθος και για τις διώξεις που υπέστησαν οι Εβραίοι στα κομμουνιστικά καθεστώτα. Δεν τον ενδιαφέρουν όμως μόνο οι Εβραίοι, αλλά η συντριβή του ατόμου γενικά στα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Μια «σονάτα για 2», χαρακτηρίζει το βιβλίο αυτό η μεταφράστριά του, η Μάγκυ Κοέν, υπογραμμίζοντας ότι, μολονότι πρόκειται για μια ιστορία αγάπης, «δεν υπάρχει τίποτα το μελοδραματικό. Οι δύο χαρακτήρες πιο πολύ αισθάνονται παρά μιλάνε σε αυτή τη λιτή, πυκνή αφήγηση». Και στους δύο αυτούς χαρακτήρες, το παρόν είναι κάτι που βιώνουν με ένταση, ωστόσο, το παρελθόν εισβάλλει κάθε τόσο για να ταρακουνήσει τις ζωές τους. Ομως, ο ίδιος ο Απελφελντ έχει σημειώσει ότι δεν έχει «την αίσθηση ότι γράφω για το παρελθόν. Το παρελθόν είναι κάκιστη πρώτη ύλη για τη λογοτεχνία. Η λογοτεχνία είναι ένα διαρκές, φλέγον παρόν, όχι με τη δημοσιογραφική έννοια, αλλά ως προσπάθεια να φέρει το χρόνο σε ένα αέναο παρόν».
Μετά λοιπόν το διαθλαστικά αυτοβιογραφικό «Η ιστορία μιας ζωής» και το ονειρικό μα και εφιαλτικό (στο φινάλε του) «Μπάντενχαϊμ 1939», ο σημαντικός αυτός συγγραφέας επανεμφανίζεται στα ελληνικά με μια ιστορία αγάπης, η οποία όμως κρύβει και πολύ πόνο. Όπως όλες οι ιστορίες αγάπης.
No comments:
Post a Comment