Στην πατρίδα του ο Ζαν-Μαρί Γκιστάβ Λε Κλεζιό είναι συγγραφέας καλτ. Η Σουηδική Ακαδημία, που πρόσφατα ενόχλησε τους Αμερικανούς χαρακτηρίζοντας τη λογοτεχνία τους «επαρχιώτικη», έδωσε το Νόμπελ Λογοτεχνίας και πάλι σε Ευρωπαίο: τον 11ο από το 1994!
Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 10/10/2008
Σ'ένα δημοφιλή συγγραφέα των γαλλικών γραμμάτων, τον 68χρονο Ζαν-Μαρί Γκιστάβ Λε Κλεζιό, απονεμήθηκε το φετινό Νόμπελ Λογοτεχνίας της Σουηδικής Ακαδημίας (συνοδεύεται από 1,02 εκατ. ευρώ).
«Ψηλός, ξανθός, με γαλάζια μάτια, φωτογενής και με όψη κομψού καουμπόι», ο νέος νομπελίστας φεύγει από τη συνέντευξη Τύπου που έδωσε στο Παρίσι, στα γραφεία του εκδοτικού οίκου Γκαλιμάρ. Τα εντός εισαγωγικών σχόλια ανήκουν στην εφημερίδα «Liberation» |
Το σκεπτικό της βράβευσης τον χαρακτηρίζει «συγγραφέα νέων αφετηριών, ποιητικής περιπέτειας και αισθησιακής έκστασης, εξερευνητή της ανθρώπινης φύσης, πέραν και κάτω από τον επικρατούντα πολιτισμό».
Η μεγάλη είδηση του ανακοινώθηκε τηλεφωνικά από μέλος της Ακαδημίας, ενώ διάβαζε ένα βιβλίο. Σε δηλώσεις του στο Σουηδικό Ραδιόφωνο είπε η βράβευση του δημιούργησε έντονα συναισθήματα, τονίζοντας ότι τη θεωρεί μεγάλη του τιμή.
Τον νέο Γάλλο νομπελίστα Λε Κλεζιό (14ο στην ιστορία του θεσμού) χαιρέτισε ο πρόεδρος της γαλλικής Δημοκρατίας Νικολά Σαρκοζί: «Παιδί στον Μαυρίκιο και τη Νιγηρία, έφηβος στη Νίκαια, νομά στις αμερικανικές και αφρικανικές ερήμους, ο Ζαν-Μαρί Γκιστάβ Λε Κλεζιό είναι ένας πολίτης του κόσμου, γιος όλων των ηπείρων και των πολιτισμών», είπε. Και πρόσθεσε: «Ενας μεγάλος ταξιδευτής, ο οποίος ενσωματώνει την επιρροή τς Γαλλίας, του πολιτισμού και των αξιών της στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο».
Αλλη μία σουηδική λογοτεχνική τιμή θα του γίνει αυτόν τον μήνα: θα παραλάβει το σπουδαίο σκανδιναβικό βραβείο Στιγκ Ντάγκερμαν. Να θυμίσουμε ότι ο Κλοντ Σιμόν (1985) ήταν ο τελευταίος Γάλλος συγγραφέας ο οποίος τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Ο Ζαν-Μαρί Γκιστάβ Λε Κλεζιό έχει γράψει περί τα τριάντα βιβλία: διηγήματα, νουβέλες, δοκίμια, δύο μεταφράσεις με θέμα την ινδική μυθολογία και βιβλία για παιδιά.
Το έργο το οποίο τον έκανε γνωστό, εντός και κυρίως εκτός Γαλλίας, ήταν το μυθιστόρημα «Ερημος» («Desert», μτφρ.: Γιώργος Ξενάριος, «Καστανιώτης»), που τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο Πολ Μοράν της Γαλλικής Ακαδημίας. Ανήκει στη δεύτερη φάση της δημιουργικής του περιόδου, η οποία έχει σημείο εκκίνησης τη δεκαετία του '70. Χαρακτηρίζεται από την επιστροφή στην παιδική και εφηβική του ηλικία, από τη συναισθηματική σχέση του με το ταξίδι και το άνοιγμά του στους μεγάλους χώρους, όπου εκεί κυριαρχεί η φυγή από το περίκλειστο τεχνητό περιβάλλον του δυτικού κόσμου.
Συγκεκριμένα, στην «Ερημο» μεταφέρει θαυμάσιες και υπέροχες εικόνες από τον χαμένο πολιτισμό της βορειοαφρικανικής ερήμου, παρουσιάζοντας την Ευρώπη και τον πολιτισμό της μέσα από τα μάτια ενός ανεπιθύμητου μετανάστη. Ο βασικός ήρωάς του είναι ένας Αλγερινός «γκασταρμπάιτερ», ρομαντικός και ιδεολόγος, που πάει κόντρα στη φρίκη και την κτηνωδία της Ευρώπης.
Η πρώτη περίοδος του Ζαν-Μαρί Γκιστάβ Λε Κλεζιό εγκαινιάζεται με το μυθιστόρημά του «Le proces-verbal» του 1963 (μεταφράστηκε στα ελληνικά ως «Πρόστιμο», μτφρ.: Μαριλένα Παπαχριστοφόρου, «Σύγχρονη Εποχή»). Μπήκε με τέτοια ορμή στη γαλλική λογοτεχνία που κέρδισε το πολύ σημαντικό βραβείο Ρενοντό. Στο βιβλίο αυτό ακολουθεί το παράδειγμα του υπαρξισμού στη φιλοσοφική θεώρηση των πραγμάτων και τα λογοτεχνικά αιτήματα του νουβό ρομάν. Εμπνέεται, όμως, και από τους πειραματιστές της γαλλικής λογοτεχνικής γλώσσας, κυρίως τους Ζορζ Περέκ και Μισέλ Μπιτόρ, ενώ δεν κρύβει τις επιδράσεις του από τους μεγάλους της διανόησης της πατρίδας του, τον Μισέλ Φουκό και τον Ζιλ Ντελέζ. Ετσι, μ' αυτές τις λογοτεχνικές αποσκευές, δημιουργεί τη δημόσια εικόνα του καινοτόμου και του επαναστάτη.
Εκτός από τις δύο βασικές περιόδους του έργου του, υπάρχουν κι άλλες, εξίσου σημαντικές θεματικές του επιλογές: η οικολογική συνείδηση («Terra Amata» - 1967, «The Book of Flights» - 1969), η γοητεία του ινδικού πολιτισμού («Haϊ» - 1971) και τα δεινά της αποικιοκρατίας, με σημείο αναφοράς το νησί του Μαυρικίου («Revolutions» - 2003 και «L' Africain» - 2004).
Αγάπησε όμως και τον κινηματογράφο. Ηταν μέλος της κριτικής επιτροπής του φετινού 60ού Φεστιβάλ των Κανών. Μία εκ βαθέων εξομολόγηση για τον ρόλο που έχει παίξει το σινεμά στον ίδιο, ως άνθρωπο και ως συγγραφέα, βρίσκουμε στις συλλογές δοκιμίων του «Ballaciner» (2007) και «Ritournelle de la faim». *
Η μεγάλη είδηση του ανακοινώθηκε τηλεφωνικά από μέλος της Ακαδημίας, ενώ διάβαζε ένα βιβλίο. Σε δηλώσεις του στο Σουηδικό Ραδιόφωνο είπε η βράβευση του δημιούργησε έντονα συναισθήματα, τονίζοντας ότι τη θεωρεί μεγάλη του τιμή.
Τον νέο Γάλλο νομπελίστα Λε Κλεζιό (14ο στην ιστορία του θεσμού) χαιρέτισε ο πρόεδρος της γαλλικής Δημοκρατίας Νικολά Σαρκοζί: «Παιδί στον Μαυρίκιο και τη Νιγηρία, έφηβος στη Νίκαια, νομά στις αμερικανικές και αφρικανικές ερήμους, ο Ζαν-Μαρί Γκιστάβ Λε Κλεζιό είναι ένας πολίτης του κόσμου, γιος όλων των ηπείρων και των πολιτισμών», είπε. Και πρόσθεσε: «Ενας μεγάλος ταξιδευτής, ο οποίος ενσωματώνει την επιρροή τς Γαλλίας, του πολιτισμού και των αξιών της στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο».
Αλλη μία σουηδική λογοτεχνική τιμή θα του γίνει αυτόν τον μήνα: θα παραλάβει το σπουδαίο σκανδιναβικό βραβείο Στιγκ Ντάγκερμαν. Να θυμίσουμε ότι ο Κλοντ Σιμόν (1985) ήταν ο τελευταίος Γάλλος συγγραφέας ο οποίος τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Ο Ζαν-Μαρί Γκιστάβ Λε Κλεζιό έχει γράψει περί τα τριάντα βιβλία: διηγήματα, νουβέλες, δοκίμια, δύο μεταφράσεις με θέμα την ινδική μυθολογία και βιβλία για παιδιά.
Το έργο το οποίο τον έκανε γνωστό, εντός και κυρίως εκτός Γαλλίας, ήταν το μυθιστόρημα «Ερημος» («Desert», μτφρ.: Γιώργος Ξενάριος, «Καστανιώτης»), που τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο Πολ Μοράν της Γαλλικής Ακαδημίας. Ανήκει στη δεύτερη φάση της δημιουργικής του περιόδου, η οποία έχει σημείο εκκίνησης τη δεκαετία του '70. Χαρακτηρίζεται από την επιστροφή στην παιδική και εφηβική του ηλικία, από τη συναισθηματική σχέση του με το ταξίδι και το άνοιγμά του στους μεγάλους χώρους, όπου εκεί κυριαρχεί η φυγή από το περίκλειστο τεχνητό περιβάλλον του δυτικού κόσμου.
Συγκεκριμένα, στην «Ερημο» μεταφέρει θαυμάσιες και υπέροχες εικόνες από τον χαμένο πολιτισμό της βορειοαφρικανικής ερήμου, παρουσιάζοντας την Ευρώπη και τον πολιτισμό της μέσα από τα μάτια ενός ανεπιθύμητου μετανάστη. Ο βασικός ήρωάς του είναι ένας Αλγερινός «γκασταρμπάιτερ», ρομαντικός και ιδεολόγος, που πάει κόντρα στη φρίκη και την κτηνωδία της Ευρώπης.
Η πρώτη περίοδος του Ζαν-Μαρί Γκιστάβ Λε Κλεζιό εγκαινιάζεται με το μυθιστόρημά του «Le proces-verbal» του 1963 (μεταφράστηκε στα ελληνικά ως «Πρόστιμο», μτφρ.: Μαριλένα Παπαχριστοφόρου, «Σύγχρονη Εποχή»). Μπήκε με τέτοια ορμή στη γαλλική λογοτεχνία που κέρδισε το πολύ σημαντικό βραβείο Ρενοντό. Στο βιβλίο αυτό ακολουθεί το παράδειγμα του υπαρξισμού στη φιλοσοφική θεώρηση των πραγμάτων και τα λογοτεχνικά αιτήματα του νουβό ρομάν. Εμπνέεται, όμως, και από τους πειραματιστές της γαλλικής λογοτεχνικής γλώσσας, κυρίως τους Ζορζ Περέκ και Μισέλ Μπιτόρ, ενώ δεν κρύβει τις επιδράσεις του από τους μεγάλους της διανόησης της πατρίδας του, τον Μισέλ Φουκό και τον Ζιλ Ντελέζ. Ετσι, μ' αυτές τις λογοτεχνικές αποσκευές, δημιουργεί τη δημόσια εικόνα του καινοτόμου και του επαναστάτη.
Εκτός από τις δύο βασικές περιόδους του έργου του, υπάρχουν κι άλλες, εξίσου σημαντικές θεματικές του επιλογές: η οικολογική συνείδηση («Terra Amata» - 1967, «The Book of Flights» - 1969), η γοητεία του ινδικού πολιτισμού («Haϊ» - 1971) και τα δεινά της αποικιοκρατίας, με σημείο αναφοράς το νησί του Μαυρικίου («Revolutions» - 2003 και «L' Africain» - 2004).
Αγάπησε όμως και τον κινηματογράφο. Ηταν μέλος της κριτικής επιτροπής του φετινού 60ού Φεστιβάλ των Κανών. Μία εκ βαθέων εξομολόγηση για τον ρόλο που έχει παίξει το σινεμά στον ίδιο, ως άνθρωπο και ως συγγραφέα, βρίσκουμε στις συλλογές δοκιμίων του «Ballaciner» (2007) και «Ritournelle de la faim». *
Στα ελληνικά
Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα ακόλουθα έργα του: «Ερημος» και «Ντιέγκο και Φρίντα» από «Καστανιώτη», «Πρόστιμο» από «Σύγχρονη Εποχή», «Φλογισμένη καρδιά και άλλα διηγήματα» από «Μινωα», «Το χρυσόψαρο» από «Πατάκη», «Ονίτσα» από «Ωκεανίδα», «Ο γηρευτής του χρυσού», «Μόντο κι άλλα διηγήματα» από «Χατζηνικολή». Από τις εκδόσεις Λιβάνη ετοιμάζεται το βιβλίο του «Ουράνια» (2006).
Παιδικά χρόνια στην Αφρική
Ο Ζαν - Μαρί Γκιστάβ Λε Κλεζιό γεννήθηκε στις 13 Απριλίου 1940 στη Νίκαια της Γαλλίας από Βρετόνους γονείς (ο πατέρας του είχε βρετανική υπηκοότητα), καταγόμενους από το νησί Μαυρίκιος, πρώην γαλλική αποικία και από το 1810 βρετανική. Σε ηλικία μόλις οκτώ ετών, φεύγουν για τη Νιγηρία, όπου ο πατέρας του θα εργαστεί ως γιατρός κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά την παραμονή του στην αφρικανική χώρα θα φανερώσει τις πρώτες λογοτεχνικές του ανησυχίες, ζώντας ταυτόχρονα σε δύο γλώσσες, στη μητρική γαλλική και στην επίκτητη αγγλική.
Το 1950 επιστρέφουν οικογενειακώς στη Νίκαια, όπου θα τελειώσει τη βασική εκπαίδευση. Σπουδάζει την αγγλική γλώσσα στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ και στη συνέχεια παίρνει πτυχίο στη φιλολογία από το Πανεπιστήμιο της Νίκαιας. Ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό του στο Πανεπιστήμιο της Εξ-Αν-Προβάνς και το διδακτορικό του, με θέμα τη σύγχρονη ιστορία του Μεξικού, στο Πανεπιστήμιο της Περπινιάν. Εχει διδάξει στα πανεπιστήμια της Μπανγκόκ, της Πόλης του Μεξικού, της Βοστόνης, της Οστιν και της Αλμπουκέρκης.
Είναι παντρεμένος με τη Μαροκινή Τζεμιά, με την οποία έχει αποκτήσει δύο κόρες.
Το 1950 επιστρέφουν οικογενειακώς στη Νίκαια, όπου θα τελειώσει τη βασική εκπαίδευση. Σπουδάζει την αγγλική γλώσσα στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ και στη συνέχεια παίρνει πτυχίο στη φιλολογία από το Πανεπιστήμιο της Νίκαιας. Ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό του στο Πανεπιστήμιο της Εξ-Αν-Προβάνς και το διδακτορικό του, με θέμα τη σύγχρονη ιστορία του Μεξικού, στο Πανεπιστήμιο της Περπινιάν. Εχει διδάξει στα πανεπιστήμια της Μπανγκόκ, της Πόλης του Μεξικού, της Βοστόνης, της Οστιν και της Αλμπουκέρκης.
Είναι παντρεμένος με τη Μαροκινή Τζεμιά, με την οποία έχει αποκτήσει δύο κόρες.
No comments:
Post a Comment