ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ
Στα εξηντάχρονα της μεγαλύτερης Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου τιμώμενη χώρα είναι η γειτονική μας, με 220 τίτλους μεταφρασμένους στα γερμανικά
ΣΠΥΡΟΣ ΜΟΣΚΟΒΟΥ
Ο πολυχρονεμένος πατισάχ Αμπντούλ Χαμίτ Β' (1842-1918), σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, διακυβέρνησε με σιδηρά πυγμή και προέβη σε χρήσιμες διοικητικές μεταρρυθμίσεις. Ηταν όμως στραβομύτης και χολωνόταν όταν του το υπενθύμιζαν. Εβγαλε λοιπόν φιρμάνι απαγορεύοντας κάθε υπαινιγμό στη δυσπλασία του προσώπου του και θέτοντας υπό αυστηρή λογοκρισία τη χρήση της λέξης «μύτη». «Η μύτη του σουλτάνου» είναι ο τίτλος έκθεσης με τουρκικές πολιτικές γελοιογραφίες, που μαζί με περίπου 250 άλλες εκδηλώσεις συνοδεύει την τουρκική παρουσία στη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης (15-19 Οκτωβρίου). Η έκθεση της Φραγκφούρτης, ο σημαντικότερος στον κόσμο κόμβος αγοραπωλησίας δικαιωμάτων του βιβλίου, κλείνει εφέτος τα 60 της χρόνια και έχει καλέσει ως τιμωμένη χώρα την Τουρκία, όπως είχε καλέσει το 2001 και την Ελλάδα. Αν σκεφθεί κανείς ότι στη Γερμανία ζουν τουλάχιστον δυόμισι εκατομμύρια Τούρκοι, αντιλαμβάνεται τα λόγια του διευθυντή της έκθεσης Γιούργκεν Μπόος: «Νιώθουμε την Τουρκία πολύ κοντά μας, σχεδόν σαν γειτονική χώρα».
- Πολυχρωμία
Αλλά τι κομίζει στη Φραγκφούρτη αυτός ο τόσο μακρινός γείτονας; Μια «γοητευτική πολυχρωμία», όπως υπόσχεται το σλόγκαν της τουρκικής διοργάνωσης. Η διαρρύθμιση του τεράστιου προαυλίου ανάμεσα στις αίθουσες της έκθεσης θα θυμίζει καταυλισμό νομάδων ή ανατολίτικο παζάρι: μεγάλα αντίσκηνα παρατεταγμένα γύρω από έναν μεταλλικό κεντρικό πύργο και μέσα τους δείγματα ειρηνικών τεχνών και επιδόσεων, βιβλιοδεσίας, καλλιγραφίας και περιηγητικών περιπλανήσεων. Η μεγάλη έκθεση «Το ταξίδι της γραφής προς την Ανατολία» θα τεκμηριώνει την ιστορία ενός εγγράμματου έθνους, το παρόν του οποίου θα πιστοποιούν και χίλιοι εκπρόσωποι του πολιτισμού, ανάμεσά τους κάτι παραπάνω από 200 συγγραφείς. Οι προσδοκίες της Τουρκίας είναι υψηλές και εντάσσονται στο γενικότερο ευρωπαϊκό όραμά της. «Παίρνουμε μια καινούργια κατεύθυνση επειδή πιστεύουμε ότι καθ' οδόν προς την Ευρωπαϊκή Ενωση δεν έχουμε δείξει ως σήμερα στους εταίρους μας ικανοποιητικά ούτε την ιστορική μας κληρονομιά ούτε το δυναμικό της μοντέρνας Τουρκίας» δήλωσε πρόσφατα στη Φραγκφούρτη ο Αχμέτ Αρι, πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής.
- Περιλαίμιο
Στη μοντέρνα Τουρκία εννοείται ότι δεν διώκεται πλέον ο χλευασμός της μύτης του σουλτάνου. Διώκεται όμως βάσει της διαβόητης παραγράφου 301 του τουρκικού ποινικού κώδικα όποιος προσβάλλει την τουρκική ταυτότητα και εθνική αξιοπρέπεια. Ανάμεσα στους διωχθέντες είναι και πολλοί συγγραφείς, επειδή για παράδειγμα αναφέρθηκαν κάπου στη «γενοκτονία των Αρμενίων», όπως η γνωστή Ελίφ Σαφάκ και ο πασίγνωστος πλέον μετά το Νομπέλ Λογοτεχνίας 2006 Ορχάν Παμούκ. Ο Παμούκ θα είναι παρών στη Φραγκφούρτη με το μόλις μεταφρασμένο στα γερμανικά βιβλίο του «Το μουσείο της αθωότητας» αλλά και ως βασικός ομιλητής στην τελετή των εγκαινίων. Αλλά για την παράγραφο 301 ούτε λέξη. Παρούσα στη Φραγκφούρτη θα είναι και η συγγραφέας Ασλί Ερντογάν με το βιβλίο της «Η πόλη με την κόκκινη πελερίνα» που επεσήμανε κιόλας η γερμανική κριτική. Η Ερντογάν κυκλοφορεί ακόμη με ένα τεράστιο περιλαίμιο - εδάρη άγρια από αστυνομικούς κατά τη βίαιη καταστολή της πρωτομαγιάτικης διαδήλωσης στην Κωνσταντινούπολη. Ούτε για την αστυνομική βία λέξη στη Φραγκφούρτη;
- Μακιγιάζ
Προφανώς το ευρωπαϊκό μακιγιάζ δεν επιτρέπει αναφορές στα... χιλιοειπωμένα και τετριμμένα. Αντίθετα, η τουρκική πολιτική εισέβαλε απρόσμενα στη Φραγκφούρτη έναν μήνα πριν από την έκθεση και δη με την τελευταία λέξη της: τη λυσσαλέα αντιπαράθεση του κεμαλικού κατεστημένου υπό το λάβαρο του χωρισμού της θρησκείας από το κράτος με τις ανερχόμενες κοινωνικές τάξεις υπό τη σημαία ενός μετριοπαθούς Ισλάμ. Στην Κεντρική Ευρώπη οι κοινωνικές αυτές προστριβές προβάλλονται συνήθως ως πάλη του φωτός με το σκότος. Είκοσι γνωστοί κεμαλιστές συγγραφείς λοιπόν με κοινή δήλωση τα βρόντηξαν και εξήγγειλαν την αποχή τους από τη Φραγκφούρτη καταγγέλλοντας την κυβέρνηση Ερντογάν ότι θέλει να εκμεταλλευθεί το βήμα της έκθεσης για να προπαγανδίσει έντεχνα τον εξισλαμισμό της Τουρκίας. Πέτρα του σκανδάλου μεταξύ άλλων: στην τελετή των εγκαινίων δεν θα παιχθεί το ορατόριο «Ναζίμ Χικμέτ» του συνθέτη, διάσημου πιανίστα και επικριτή της πολιτικής Ερντογάν Φαζίλ Σέι. Θα παιχθεί ένα ορατόριο του τούρκου σουφιστή του 13ου αιώνα Γιουνούς Εμρέ.
- Εγωμανής
Πώς θα βγάλει άκρη μέσα από όλα αυτά ο γερμανός αναγνώστης, πώς θα καταλάβει; Ποια είναι η ιστορία αυτής της σημερινής, εξόφθαλμα «ελαττωματικής», τουρκικής δημοκρατίας; Γιατί οι ένοπλες δυνάμεις εξακολουθούν να διαθέτουν κύρος και να θεωρούνται στυλοβάτης του έθνους, παρά τα πραξικοπήματα του 1960, του 1971 και του 1980; Πώς ερμηνεύεται ο ζωντανός τουρκικός εθνικισμός και η διάχυτη αίσθηση μιας επιβουλής εκ των έξω; Ολα ξεκινούν με τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, μια νέα βιογραφία του οποίου μόλις εξέδωσε ο καθηγητής Τουρκολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βαμβέργης Κλάους Κράιζερ. Στη δράση του Κεμάλ Ατατούρκ βρίσκονται τα σπέρματα όλων των κατοπινών εξελίξεων. Ο ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας ήταν ένας εγωμανής και μέθυσος οραματιστής. Αυτό το όραμα, όμως, μιας τουρκικής δημοκρατίας δηλαδή κατά τα δυτικά πρότυπα που θα διαδεχόταν την παραπαίουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία, θα πρέπει να έλκει την καταγωγή του από τα παιδικά χρόνια του Μουσταφά στη Θεσσαλονίκη στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν η πόλη ήταν ένα ανοιχτό χωνευτήρι εβραίων, Τούρκων, Ελλήνων και πολλών άλλων ακόμη. Γι' αυτό και η μεγάλη εφημερίδα «Die Welt» παρουσίασε τη βιογραφία αυτή με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Η Θεσσαλονίκη ευθυνόταν τελικά για όλα».
Ολα τα τουρκικά βιβλία που μεταφράστηκαν εφέτος στα γερμανικά εν όψει της Φραγκφούρτης είναι 220, από τα οποία 70 είναι λογοτεχνικοί τίτλοι. Η τουρκική λογοτεχνία είναι μέχρι στιγμής ένα άγνωστο μέγεθος. Οι γερμανικοί εκδοτικοί οίκοι, όπως ακριβώς και με την περίπτωση της Ελλάδας, περιμένουν από τη λογοτεχνία αυτή να αναδείξει ένα μεγάλο όνομα που στη συνέχεια θα ευαισθητοποιήσει το αναγνωστικό κοινό και για άλλα, μικρότερα αλλά εξίσου ενδιαφέροντα τουρκικά ονόματα. Το είπε με δικά της λόγια και η συγγραφέας Ναζλί Εράι κατά την παρουσίαση του τουρκικού προγράμματος στη Φραγκφούρτη: «Κανένας δεν μπορεί να ξέρει εκ των προτέρων τις εκπλήξεις που κρύβει μέσα του ένα κλειστό σεντούκι». Στην πραγματικότητα το τουρκικό σεντούκι άνοιξε το αργότερο το 2006 και έβγαλε από μέσα τον Ορχάν Παμούκ. Μέχρι στιγμής ωστόσο συνέχεια δεν διεφάνη.
- Ο κ. Σπύρος Μοσκόβου είναι διευθυντής του ελληνικού προγράμματος της Deutsche Welle.
Το ΒΗΜΑ, 05/10/2008
No comments:
Post a Comment