Του Κώστα Θ. Καλφόπουλου, Η Καθημερινή, Tρίτη, 7 Oκτωβρίου 2008
Από το μεσαιωνικό «σοκκάκι των βιβλίων» (Bchergasse), στην παλιά πόλη της Φρανκφούρτης, μέχρι τον σύγχρονο εκθεσιακό χώρο μεσολάβησαν οχτώ αιώνες και αμέτρητοι τόνοι χαρτιού και μελάνης. Χρειάστηκαν όμως λίγες δεκαετίες, ώστε η πόλη του Γκαίτε και του Αντόρνο να αναλάβει τα πρωτεία ανάμεσα στις διεθνείς εκθέσεις βιβλίου.
- Σύντομη ιστορία έξι δεκαετιών
Το 1951, για πρώτη φορά η Εκθεση μεταφέρεται από την Paulskirche στον εκθεσιακό χώρο (Kongres shalle) και, επίσης, για πρώτη φορά απονέμεται το Βραβείο Ειρήνης (Α. Σβάιτσερ). Το 1967, φοιτητές και εκδότες θα διαδηλώσουν στο «ελληνικό περίπτερο» την αλληλεγγύη τους στον ελληνικό λαό, αλλά και την οργή τους για το εκδοτικό συγκρότημα Σπρίνγκερ. Ενα χρόνο αργότερα, η αστυνομοκρατία θα κυριαρχεί εντός κι εκτός της Εκθεσης, ερχόμενη σε σύγκρουση με την εξωκοινοβουλευτική αντιπολίτευση (ΑΡΟ), ο λόγος γίνεται πλέον για «έκθεση αστυνομίας» (Polizeimesse) και όχι βιβλίων. Η δεκαετία του ’70 θα ταράξει τα νερά, καθώς διοργανώνεται η «Αντι-έκθεση» (Gegenbu chmesse), ως απάντηση στον συντηρητισμό του θεσμού. Το ίδιο διάστημα πάντως, η Εκθεση ανοίγεται στα μπεστ σέλερ και ανακαλύπτει τις στρατηγικές του μάρκετινγκ. Το «γερμανικό φθινόπωρο» (1977) θα ρίξει βαριά τη σκιά του, μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι (Suhrkamp, Fischer, Rowohlt, Wagenbach) θα τεθούν αλληλέγγυοι με τον Χ. Μπάιλ, τον Γκ. Γκρας, τον Β. Μπίρμαν, που θα χαρακτηριστούν ως «συμπαθούντες των τρομοκρατών» (RAF).
Η δεκαετία του ’90, δεκαετία της επικοινωνιακής έκρηξης και του Διαδικτύου, δεν θα βρει απροετοίμαστη την Εκθεση, που γνωρίζει πλέον να συνδυάζει υποδειγματικά τον πολιτισμό με το εμπόριο, την εκπαίδευση με την επικοινωνία, τη μόρφωση με την ψυχαγωγία.
Το 2001, η συμμετοχή της Ελλάδας ως «φιλοξενούμενης χώρας» θα αποβεί κατώτερη των προσδοκιών και πτωχή σε συγκομιδή μεταφράσεων.
Οι υπαίθριοι βιβλιοπώλες που απλώνουν μπροστά στην είσοδο την πραμάτεια τους, δίνουν μια «πρόγευση» της περιπλάνησης και των αναζητήσεων. Κάθε βιβλιόφιλος ξέρει πως στους επιμελημένους πάγκους τους μπορεί να εντοπίσει μικρούς θησαυρούς, που κάποτε κοσμούσαν τα ράφια των βιβλιοπωλείων, των βιβλιοθηκών και των εκθεσιακών περιπτέρων.
Ομως, η Εκθεση Βιβλίου είναι αδιανόητη (και δυσνόητη) χωρίς δύο βασικές προϋποθέσεις: το λογοτεχνικό ένθετο της Frankfurter Allgemeine και τις εκδόσεις Suhrkamp. Η πρώτη δίνει τον «λογοτεχνικό κανόνα» του φθινοπώρου, η δεύτερη, δεσπόζει στη Halle 4, και κορυφώνει τη συμμετοχή της με τη δεξίωση των μεγάλων ονομάτων, η οποία, αποτελεί το «λογοτεχνικό-κοσμικό γεγονός» της Εκθεσης, αν όχι και της χρονιάς. Ακόμα και η σύγχρονη γερμανική λογοτεχνία την έχει εκμεταλλευτεί ως σκηνικό, στα μυθιστορήματα του Μάρτιν Βάλζερ, που προκάλεσε τη ρήξη ανάμεσα στον συγγραφέα, τις εκδόσεις Ζούρκαμπ και τον Μ. Ράιχ - Ρανίτσκι, και του Μπόντο Κίρχοφ.
Σήμερα, η Εκθεση δεν είναι το μοναδικό meeting point των λογοτεχνών, των ατζέντηδων και των κριτικών. Τα big deal και τα «ιερά τέρατα» λιγοστεύουν. Οι τηλεοπτικοί σταθμοί (Arte, 3sat) και τα εκδοτικά συγκροτήματα (ΖΕΙΤ, Spiegel) παρουσιάζουν πλέον στους χώρους της Εκθεσης τις εκπομπές τους.
Η απονομή του Βραβείου Ειρήνης στην Paulskirche (μ.ά. Χ. Εσσε, Χ. Σεμπρούν, Μ. Φρις, Σ. Ζόνταγκ, Γ. Χάμπερμας, Ο. Παμούκ) αποτελεί την κορύφωση των εκδηλώσεων και, ταυτόχρονα, το έναυσμα για τον σχεδιασμό της επόμενης Εκθεσης.
Η δεκαετία του ’90, δεκαετία της επικοινωνιακής έκρηξης και του Διαδικτύου, δεν θα βρει απροετοίμαστη την Εκθεση, που γνωρίζει πλέον να συνδυάζει υποδειγματικά τον πολιτισμό με το εμπόριο, την εκπαίδευση με την επικοινωνία, τη μόρφωση με την ψυχαγωγία.
Το 2001, η συμμετοχή της Ελλάδας ως «φιλοξενούμενης χώρας» θα αποβεί κατώτερη των προσδοκιών και πτωχή σε συγκομιδή μεταφράσεων.
Οι υπαίθριοι βιβλιοπώλες που απλώνουν μπροστά στην είσοδο την πραμάτεια τους, δίνουν μια «πρόγευση» της περιπλάνησης και των αναζητήσεων. Κάθε βιβλιόφιλος ξέρει πως στους επιμελημένους πάγκους τους μπορεί να εντοπίσει μικρούς θησαυρούς, που κάποτε κοσμούσαν τα ράφια των βιβλιοπωλείων, των βιβλιοθηκών και των εκθεσιακών περιπτέρων.
Ομως, η Εκθεση Βιβλίου είναι αδιανόητη (και δυσνόητη) χωρίς δύο βασικές προϋποθέσεις: το λογοτεχνικό ένθετο της Frankfurter Allgemeine και τις εκδόσεις Suhrkamp. Η πρώτη δίνει τον «λογοτεχνικό κανόνα» του φθινοπώρου, η δεύτερη, δεσπόζει στη Halle 4, και κορυφώνει τη συμμετοχή της με τη δεξίωση των μεγάλων ονομάτων, η οποία, αποτελεί το «λογοτεχνικό-κοσμικό γεγονός» της Εκθεσης, αν όχι και της χρονιάς. Ακόμα και η σύγχρονη γερμανική λογοτεχνία την έχει εκμεταλλευτεί ως σκηνικό, στα μυθιστορήματα του Μάρτιν Βάλζερ, που προκάλεσε τη ρήξη ανάμεσα στον συγγραφέα, τις εκδόσεις Ζούρκαμπ και τον Μ. Ράιχ - Ρανίτσκι, και του Μπόντο Κίρχοφ.
Σήμερα, η Εκθεση δεν είναι το μοναδικό meeting point των λογοτεχνών, των ατζέντηδων και των κριτικών. Τα big deal και τα «ιερά τέρατα» λιγοστεύουν. Οι τηλεοπτικοί σταθμοί (Arte, 3sat) και τα εκδοτικά συγκροτήματα (ΖΕΙΤ, Spiegel) παρουσιάζουν πλέον στους χώρους της Εκθεσης τις εκπομπές τους.
Η απονομή του Βραβείου Ειρήνης στην Paulskirche (μ.ά. Χ. Εσσε, Χ. Σεμπρούν, Μ. Φρις, Σ. Ζόνταγκ, Γ. Χάμπερμας, Ο. Παμούκ) αποτελεί την κορύφωση των εκδηλώσεων και, ταυτόχρονα, το έναυσμα για τον σχεδιασμό της επόμενης Εκθεσης.
No comments:
Post a Comment