ΖΑΝ-ΜΑΡΙ ΓΚΥΣΤΑΒ ΛΕ ΚΛΕΖΙΟ, ΕΝΑΣ ΠΟΛΙΤΗΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
Ταξιδευτής του κόσμου και του λογοτεχνικού ύφους, ο Ζαν-Μαρί Γκυστάβ λε Κλεζιό παρέμεινε σεμνός ακόμη και όταν του ανακοινώθηκε ότι είναι ο πρώτος Γάλλος στον οποίο απονέμεται το Νομπέλ Λογοτεχνίας έπειτα από 23 χρόνια. ΕΡΑ/ LUCΑS DΟLΕGΑ«Συγγραφέα ποιητικής περιπέτειας και αισθησιακής έκστασης» τον χαρακτηρίζει η Ακαδημία
ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ, ΤΟ ΒΗΜΑ, Παρασκευή, 10 Οκτωβρίου 2008
Στο μεταξύ, σάλο είχαν προκαλέσει οι δηλώσεις του Οράτιου Ενγκνταλ, μόνιμου Γραμματέα της Σουηδικής Ακαδημίας, λίγες ημέρες πριν από την απονομή του βραβείου, ότι η αμερικανική λογοτεχνία είναι κλεισμένη στον εαυτό της, ότι οι αμερικανοί συγγραφείς δείχνουν «ευαισθησία πέραν του δέοντος σε ζητήματα που αφορούν τις τάσεις της δικής τους μαζικής κουλτούρας» και ότι στην Αμερική δεν μεταφράζουν αρκετά βιβλία ξένης λογοτεχνίας.
Το μήνυμα ήταν σαφές: το Νομπέλ δεν θα πήγαινε φέτος σε αμερικανό συγγραφέα (και ειδικότερα στον Φίλιπ Ροθ, ο οποίος είναι εδώ και χρόνια υποψήφιος). Θα απονεμόταν σε Ευρωπαίο και μάλιστα σε Γάλλο. Ο τελευταίος συγγραφέας από τη χώρα του Μολιέρου στον οποίο απονεμήθηκε το βραβείο ήταν ο Κλοντ Σιμόν (1985). Είκοσι τρία χρόνια αργότερα, η Ακαδημία το απονέμει σε έναν από τους πλέον μεταφρασμένους γάλλους συγγραφείς με εκτενές έργο (πάνω από τριάντα βιβλία), το οποίο καλύπτει όλα σχεδόν τα είδη του γραπτού λόγου, από την ποίηση, το παραμύθι και το δοκίμιο ως το διήγημα, τη νουβέλα, τη μετάφραση και το μυθιστόρημα.
«Έγινε αυτό που φοβόμασταν» είπαν οι «bookmakers» του Λονδίνου, καθώς οι παίκτες ερμήνευσαν σωστά τις δηλώσεις του Γραμματέα της Σουηδικής Ακαδημίας κι άρχισαν να ποντάρουν στον Κλεζιό, του οποίου το όνομα ως τότε δεν ήταν από τα πρώτα στη λίστα των πιθανών νικητών.
Ο Ζαν-Μαρί Κλεζιό γεννήθηκε στη Νίκαια στις 13 Απριλίου του 1940. Κατάγεται από οικογένεια της Βρετάνης, η οποία μετανάστευσε στη νήσο του Μαυρίκιου τον 18ο αιώνα. Ο Κλεζιό σπούδασε φιλολογία στο College litteraire Universitaire και δίδαξε στη συνέχεια ως καθηγητής. Στα 23 του χρόνια, με το πρώτο του μυθιστόρημα Le proces-verbal, που στα ελληνικά έχει αποδοθεί ως Το πρόστιμο, γίνεται διάσημος αφού του απονέμεται ένα από τα δύο σημαντικότερα βραβεία της Γαλλίας, το Renaudot. Το ίδιο βιβλίο είχε μπει και στη βραχεία λίστα του Goncourt.
Ο Κλεζιό ξεκίνησε ως πειραματικός, θα λέγαμε κάπως αυθαίρετα, συγγραφέας. Στη γλώσσα, στα θέματα και στο ύφος, ανταποκρινόμενος στο πνεύμα της δεκαετίας του ΄60 να είναι κανείς εξαιρετικά πρωτότυπος και ανατρεπτικός, ανέπτυξε ένα προσωπικό ύφος που τον κατέτασσε στους συγγραφείς της πρωτοπορίας, χωρίς να έχει σχέση με το λεγόμενο «νέο μυθιστόρημα». Για αυτό άλλωστε το Ρrocesverbal όταν εξεδόθη το συνέκριναν με τον Ξένο του Καμύ και τη Ναυτία του Σαρτρ. Στα τέλη περίπου της δεκαετίας του 1970 η πρόζα του έγινε πιο βατή, όπως και η θεματογραφία του. Σύντομα ο πρωτοποριακός συγγραφέας έδωσε τη θέση του στον δημοφιλή πεζογράφο, ο οποίος εκτός από την αναγνώριση των κριτικών και τα βραβεία απέκτησε κι έναν αξιοσέβαστο αριθμό αναγνωστών. Το σημαντικότερο βραβείο με το οποίο τιμήθηκε στη Γαλλία, το 1980, του το απένειμε η Γαλλική Ακαδημία. Ήταν το νεοθεσμοθετημένο βραβείο Πολ Μοράν για το μυθιστόρημά του Ερημος.
Η Σουηδική Ακαδημία στο σκεπτικό της φετινής απονομής αποκαλεί τον Λε Κλεζιό «συγγραφέα νέων αναχωρήσεων,ποιητικής περιπέτειας και αισθησιακής έκστασης, εξερευνητή μιας ανθρωπότητας πέρα και κάτω από από τον κυρίαρχο πολιτισμό». Ο κοσμοπολίτης αυτός μοιράζει σήμερα τον χρόνο του μαζί με τη μαροκινής καταγωγής σύζυγό του ανάμεσα στην Αλμπουκέρκη, στο Νέο Μεξικό, στη νήσο Μαυρίκιο και στη Νίκαια. Κατά καιρούς πέρασε μεγάλες περιόδους στο Μεξικό και στην Κεντρική Αμερική, ενώ έχει διδάξει σε εκπαιδευτικά ιδρύματα της Μπανγκόκ, της πόλης του Μεξικού, της Βοστώνης, του Οστιν και της Αλμπουκέρκης.
Ο γάλλος υπουργός Εξωτερικών Μπερνάρ Κουσνέρ δήλωσε ενθουσιασμένος: « Η μεγάλη αυτή τιμή στεφανώνει μία από τις πλέον αξιοπρόσεκτες μυθιστορηματικές δημιουργίες του καιρού μας κι ένα από τα απαιτητικότερα κι ευρηματικότερα λογοτεχνικά στιλ». Και συμπλήρωσε: «Από την Αλμπουκέρκη ως τη Σεούλ, από τη Νέα Υόρκη ως τον Παναμά, από το Λονδίνο ως το Λάγκος, ο Ζαν-Μαρί Γκυστάβ λε Κλεζιό ζει, ταξιδεύει, παρατηρεί και αγαπά έναν μεγάλο αριθμό χωρών, λαών και πολιτισμών». Ασφαλώς, το εμβληματικότερο μυθιστόρημα του συγγραφέα είναι η Έρημος ( 1980) όπου αναδύονται λαμπρές εικόνες του χαμένου πολιτισμού της βορειοαφρικανικής ερήμου, οι οποίες αντιπαρατίθενται στις άσχημες πλευρές της ευρωπαϊκής κοινωνίας και τη συναφή τους βαρβαρότητα. Αλλά ο πολυσχιδής Κλεζιό δεν έμεινε μόνο στην πεζογραφία δημιουργικής φαντασίας. Έχει γράψει σημαντικά κείμενα και για τον κινηματογράφο και για τον ρόλο που έπαιξε στη ζωή του. Από τα πιο πρόσφατα βιβλία του άλλωστε είναι το Βallaciner (2007) ένα διεισδυτικότατο κι εντελώς προσωπικό δοκίμιο για την τέχνη του κινηματογράφου.
Πολίτης του κόσμου, δεν ενεπλάκη στους καβγάδες των διανοουμένων στην αριστερή όχθη του Σικουάνα κι ανέδειξε στο έργο του τα τοπία της παιδικής του ηλικίας, τον κόσμο όπως τον έζησε στις συνεχείς του περιπλανήσεις, την ποιητική της μητρικής του γλώσσας και κουλτούρας (έγραψε, λ.χ., θαυμάσια κείμενα για τον Ανρί Μισό) και η επιτυχία δεν τον θάμπωσε. Για αυτό και στις πρώτες του δηλώσεις μετά την απονομή του Νομπέλ, όταν οι δημοσιογράφοι του θύμισαν ότι ο αμέσως προηγούμενος γάλλος συγγραφέας που το έλαβε ήταν ο Κλοντ Σιμόν, είπε με χαρακτηριστική σεμνότητα ότι δεν θεωρεί τον εαυτό του ισάξιο του Κλοντ Σιμόν.
Ο Λε Κλεζιό δεν είναι διόλου άγνωστος στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Αρκεί να σημειώσουμε ότι οκτώ βιβλία του έχουν μεταφραστεί και κυκλοφορούν στη γλώσσα μας. Τα παραθέτουμε κατά χρονολογία έκδοσης:
▅ Μόντο και άλλα διηγήματα, εκδόσεις Χατζηνικολή, 1981 ▅ Ο γυρευτής του χρυσού, εκδόσεις Χατζηνικολή, 1986 ▅ Το πρόστιμο, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, 1992 ▅ Έρημος, εκδόσεις Καστανιώτη, 1993 ▅ Ονίτσα, εκδόσεις Ωκεανίδα, 1994 ▅ Ντιέγκο και Φρίντα, εκδόσεις Καστανιώτη 1996 ▅ Το χρυσόψαρο, εκδόσεις Πατάκη, 1999 ▅ Φλογισμένη καρδιά και άλλα διηγήματα, εκδόσεις Μίνωας, 2001
Ταξιδευτής του κόσμου και του λογοτεχνικού ύφους, ο Ζαν-Μαρί Γκυστάβ λε Κλεζιό παρέμεινε σεμνός ακόμη και όταν του ανακοινώθηκε ότι είναι ο πρώτος Γάλλος στον οποίο απονέμεται το Νομπέλ Λογοτεχνίας έπειτα από 23 χρόνια. ΕΡΑ/ LUCΑS DΟLΕGΑ«Συγγραφέα ποιητικής περιπέτειας και αισθησιακής έκστασης» τον χαρακτηρίζει η Ακαδημία
ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ, ΤΟ ΒΗΜΑ, Παρασκευή, 10 Οκτωβρίου 2008
Η Σουηδική Ακαδημία που απονέμει κάθε χρόνο το βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας μάς έχει συνηθίσει στις εκπλήξεις. Έτσι, και φέτος δεν απένειμε το βραβείο σε κάποιο από τα λεγόμενα φαβορί, αλλά στον 68χρονο γάλλο πεζογράφο και ποιητή Ζαν-Μαρί Γκυστάβ λε Κλεζιό. Οι μόνιμοι υποψήφιοι των τελευταίων ετών Φίλιπ Ροθ, Μάριο Βάργκας Γιόσα, Μίλαν Κούντερα, Άδωνις κ.ά. θα πρέπει να περιμένουν την επόμενη χρονιά.
Στο μεταξύ, σάλο είχαν προκαλέσει οι δηλώσεις του Οράτιου Ενγκνταλ, μόνιμου Γραμματέα της Σουηδικής Ακαδημίας, λίγες ημέρες πριν από την απονομή του βραβείου, ότι η αμερικανική λογοτεχνία είναι κλεισμένη στον εαυτό της, ότι οι αμερικανοί συγγραφείς δείχνουν «ευαισθησία πέραν του δέοντος σε ζητήματα που αφορούν τις τάσεις της δικής τους μαζικής κουλτούρας» και ότι στην Αμερική δεν μεταφράζουν αρκετά βιβλία ξένης λογοτεχνίας.
Το μήνυμα ήταν σαφές: το Νομπέλ δεν θα πήγαινε φέτος σε αμερικανό συγγραφέα (και ειδικότερα στον Φίλιπ Ροθ, ο οποίος είναι εδώ και χρόνια υποψήφιος). Θα απονεμόταν σε Ευρωπαίο και μάλιστα σε Γάλλο. Ο τελευταίος συγγραφέας από τη χώρα του Μολιέρου στον οποίο απονεμήθηκε το βραβείο ήταν ο Κλοντ Σιμόν (1985). Είκοσι τρία χρόνια αργότερα, η Ακαδημία το απονέμει σε έναν από τους πλέον μεταφρασμένους γάλλους συγγραφείς με εκτενές έργο (πάνω από τριάντα βιβλία), το οποίο καλύπτει όλα σχεδόν τα είδη του γραπτού λόγου, από την ποίηση, το παραμύθι και το δοκίμιο ως το διήγημα, τη νουβέλα, τη μετάφραση και το μυθιστόρημα.
«Έγινε αυτό που φοβόμασταν» είπαν οι «bookmakers» του Λονδίνου, καθώς οι παίκτες ερμήνευσαν σωστά τις δηλώσεις του Γραμματέα της Σουηδικής Ακαδημίας κι άρχισαν να ποντάρουν στον Κλεζιό, του οποίου το όνομα ως τότε δεν ήταν από τα πρώτα στη λίστα των πιθανών νικητών.
Ο Ζαν-Μαρί Κλεζιό γεννήθηκε στη Νίκαια στις 13 Απριλίου του 1940. Κατάγεται από οικογένεια της Βρετάνης, η οποία μετανάστευσε στη νήσο του Μαυρίκιου τον 18ο αιώνα. Ο Κλεζιό σπούδασε φιλολογία στο College litteraire Universitaire και δίδαξε στη συνέχεια ως καθηγητής. Στα 23 του χρόνια, με το πρώτο του μυθιστόρημα Le proces-verbal, που στα ελληνικά έχει αποδοθεί ως Το πρόστιμο, γίνεται διάσημος αφού του απονέμεται ένα από τα δύο σημαντικότερα βραβεία της Γαλλίας, το Renaudot. Το ίδιο βιβλίο είχε μπει και στη βραχεία λίστα του Goncourt.
Ο Κλεζιό ξεκίνησε ως πειραματικός, θα λέγαμε κάπως αυθαίρετα, συγγραφέας. Στη γλώσσα, στα θέματα και στο ύφος, ανταποκρινόμενος στο πνεύμα της δεκαετίας του ΄60 να είναι κανείς εξαιρετικά πρωτότυπος και ανατρεπτικός, ανέπτυξε ένα προσωπικό ύφος που τον κατέτασσε στους συγγραφείς της πρωτοπορίας, χωρίς να έχει σχέση με το λεγόμενο «νέο μυθιστόρημα». Για αυτό άλλωστε το Ρrocesverbal όταν εξεδόθη το συνέκριναν με τον Ξένο του Καμύ και τη Ναυτία του Σαρτρ. Στα τέλη περίπου της δεκαετίας του 1970 η πρόζα του έγινε πιο βατή, όπως και η θεματογραφία του. Σύντομα ο πρωτοποριακός συγγραφέας έδωσε τη θέση του στον δημοφιλή πεζογράφο, ο οποίος εκτός από την αναγνώριση των κριτικών και τα βραβεία απέκτησε κι έναν αξιοσέβαστο αριθμό αναγνωστών. Το σημαντικότερο βραβείο με το οποίο τιμήθηκε στη Γαλλία, το 1980, του το απένειμε η Γαλλική Ακαδημία. Ήταν το νεοθεσμοθετημένο βραβείο Πολ Μοράν για το μυθιστόρημά του Ερημος.
Η Σουηδική Ακαδημία στο σκεπτικό της φετινής απονομής αποκαλεί τον Λε Κλεζιό «συγγραφέα νέων αναχωρήσεων,ποιητικής περιπέτειας και αισθησιακής έκστασης, εξερευνητή μιας ανθρωπότητας πέρα και κάτω από από τον κυρίαρχο πολιτισμό». Ο κοσμοπολίτης αυτός μοιράζει σήμερα τον χρόνο του μαζί με τη μαροκινής καταγωγής σύζυγό του ανάμεσα στην Αλμπουκέρκη, στο Νέο Μεξικό, στη νήσο Μαυρίκιο και στη Νίκαια. Κατά καιρούς πέρασε μεγάλες περιόδους στο Μεξικό και στην Κεντρική Αμερική, ενώ έχει διδάξει σε εκπαιδευτικά ιδρύματα της Μπανγκόκ, της πόλης του Μεξικού, της Βοστώνης, του Οστιν και της Αλμπουκέρκης.
Ο γάλλος υπουργός Εξωτερικών Μπερνάρ Κουσνέρ δήλωσε ενθουσιασμένος: « Η μεγάλη αυτή τιμή στεφανώνει μία από τις πλέον αξιοπρόσεκτες μυθιστορηματικές δημιουργίες του καιρού μας κι ένα από τα απαιτητικότερα κι ευρηματικότερα λογοτεχνικά στιλ». Και συμπλήρωσε: «Από την Αλμπουκέρκη ως τη Σεούλ, από τη Νέα Υόρκη ως τον Παναμά, από το Λονδίνο ως το Λάγκος, ο Ζαν-Μαρί Γκυστάβ λε Κλεζιό ζει, ταξιδεύει, παρατηρεί και αγαπά έναν μεγάλο αριθμό χωρών, λαών και πολιτισμών». Ασφαλώς, το εμβληματικότερο μυθιστόρημα του συγγραφέα είναι η Έρημος ( 1980) όπου αναδύονται λαμπρές εικόνες του χαμένου πολιτισμού της βορειοαφρικανικής ερήμου, οι οποίες αντιπαρατίθενται στις άσχημες πλευρές της ευρωπαϊκής κοινωνίας και τη συναφή τους βαρβαρότητα. Αλλά ο πολυσχιδής Κλεζιό δεν έμεινε μόνο στην πεζογραφία δημιουργικής φαντασίας. Έχει γράψει σημαντικά κείμενα και για τον κινηματογράφο και για τον ρόλο που έπαιξε στη ζωή του. Από τα πιο πρόσφατα βιβλία του άλλωστε είναι το Βallaciner (2007) ένα διεισδυτικότατο κι εντελώς προσωπικό δοκίμιο για την τέχνη του κινηματογράφου.
Πολίτης του κόσμου, δεν ενεπλάκη στους καβγάδες των διανοουμένων στην αριστερή όχθη του Σικουάνα κι ανέδειξε στο έργο του τα τοπία της παιδικής του ηλικίας, τον κόσμο όπως τον έζησε στις συνεχείς του περιπλανήσεις, την ποιητική της μητρικής του γλώσσας και κουλτούρας (έγραψε, λ.χ., θαυμάσια κείμενα για τον Ανρί Μισό) και η επιτυχία δεν τον θάμπωσε. Για αυτό και στις πρώτες του δηλώσεις μετά την απονομή του Νομπέλ, όταν οι δημοσιογράφοι του θύμισαν ότι ο αμέσως προηγούμενος γάλλος συγγραφέας που το έλαβε ήταν ο Κλοντ Σιμόν, είπε με χαρακτηριστική σεμνότητα ότι δεν θεωρεί τον εαυτό του ισάξιο του Κλοντ Σιμόν.
ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΛΕ ΚΛΕΖΙΟ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ | |
Ο Λε Κλεζιό δεν είναι διόλου άγνωστος στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Αρκεί να σημειώσουμε ότι οκτώ βιβλία του έχουν μεταφραστεί και κυκλοφορούν στη γλώσσα μας. Τα παραθέτουμε κατά χρονολογία έκδοσης:
▅ Μόντο και άλλα διηγήματα, εκδόσεις Χατζηνικολή, 1981 ▅ Ο γυρευτής του χρυσού, εκδόσεις Χατζηνικολή, 1986 ▅ Το πρόστιμο, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, 1992 ▅ Έρημος, εκδόσεις Καστανιώτη, 1993 ▅ Ονίτσα, εκδόσεις Ωκεανίδα, 1994 ▅ Ντιέγκο και Φρίντα, εκδόσεις Καστανιώτη 1996 ▅ Το χρυσόψαρο, εκδόσεις Πατάκη, 1999 ▅ Φλογισμένη καρδιά και άλλα διηγήματα, εκδόσεις Μίνωας, 2001
No comments:
Post a Comment