Ψηφιακό μυθιστόρημα μέσω κινητών!

Σημεία αναφοράς

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ «KOIZORA»: Ενα ηλεκτρονικό βιβλίο στην Ιαπωνία διαβάστηκε από 25 εκατ. αναγνώστες

Της ΒΙΚΗΣ ΤΣΙΩΡΟΥ

Το μέλλον του βιβλίου με την έντυπη μορφή, την οποία έχει αποκτήσει από τον 15ο αιώνα χάρις στον Γουτεμβέργιο, απασχολεί -και φοβίζει- εκδότες και αναγνωστικό κοινό εδώ και καιρό. Η εμφάνιση, τα τελευταία χρόνια, του ψηφιακού βιβλίου αντιμετωπίστηκε με καχυποψία και ενίοτε με χλευασμό.

Το «εξώφυλλο» του ηλεκτρονικού βιβλίου

Σήμερα, πολλοί επίδοξοι συγγραφείς εκδίδουν μόνοι τα βιβλία τους χωρίς να υποστούν τη διαδικασία αλλά και συχνά την απόρριψη από τους εκδότες. Σύμφωνα με τον διευθυντή της πρώτης στις ΗΠΑ εταιρείας έκδοσης βιβλίων στο Ιντερνετ, της Lulu.com, Bob Yang, το 99% των βιβλίων που αποστέλλουν οι συγγραφείς στους παραδοσιακούς εκδοτικούς οίκους επιστρέφεται και μόνο το 1% εκδίδεται. Σήμερα η εταιρεία αυτή έχει βάλει στο Δίκτυο σχεδόν ένα εκατομμύριο βιβλία, τα μισά από τα οποία είναι λογοτεχνικά.

Μια άλλη παραπλήσια τάση των ημερών μας είναι αυτή που παρουσιάζεται κυρίως στην Ιαπωνία: το ψηφιακό μυθιστόρημα μέσω κινητών. Τη μεγαλύτερη επιτυχία σημείωσε το «Koizora», ένα τέτοιου τύπου μυθιστόρημα, το οποίο έχει διαβαστεί από 25 εκατομμύρια ανθρώπους, στη συντριπτική τους πλειονότητα Γιαπωνέζους ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, Γιαπωνέζες. Πρόκειται για ένα ρομαντικό μυθιστόρημα περιορισμένων αξιώσεων, όπως ισχυρίζονται οι κριτικοί, που έχει γράψει, στο κινητό της, μια 24χρονη κοπέλα από το Τόκιο, το όνομα της οποίας ταυτίζεται με αυτό της πρωταγωνίστριας του βιβλίου: Μίκα, αγνώστων λοιπών στοιχείων. Ο «Ουρανός αγάπης», όπως μεταφράζεται αυτό το «keitai shosetsu» , δηλαδή «ψηφιακό μυθιστόρημα γραμμένο σε κινητό», περιγράφει τη γνωριμία δύο νέων και τον έρωτά τους και δεν είναι παρά μια προσωπική ιστορία της νεαρής συγγραφέως, όπου το κινητό παίζει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής.

Στην Ιαπωνία, το κινητό της τρίτης γενιάς, όπως λέγονται τα εξελιγμένα κινητά με πρόσβαση στο Ιντερνετ και πολλές άλλες δυνατότητες, αποτελεί αντικείμενο λατρείας. Δεν είναι απλώς ένα καθημερινό εργαλείο για να επικοινωνείς με τους άλλους, αλλά με αυτό αγοράζεις αντικείμενα, κλείνεις εισιτήρια για το θέατρο, θέσεις για το αεροπλάνο, ακόμη -με την προσθήκη ενός «τσιπ»- χρησιμοποιείται ως εισιτήριο στο μετρό. Η εικόνα Γιαπωνέζων στα μαζικά μέσα μεταφοράς είναι συγκλονιστική: χιλιάδες άνθρωποι κρεμασμένοι με το ένα χέρι στις χειρολαβές, διαβάζουν στο κινητό -που κρατούν με το άλλο-, ένα μυθιστόρημα ή διήγημα, μέσα σε απόλυτη ησυχία, αφού στο μετρό δεν επιτρέπεται να μιλάς στο κινητό σου.

Η επιτυχία του βιβλίου δεν περιορίζεται μόνο στην ψηφιακή του μορφή. Πρόσφατα το «Koizora» κυκλοφόρησε τυπωμένο, γυρίστηκε ταινία και τηλεοπτική σειρά και φυσικά σε μάνγκα, τα γιαπωνέζικα κόμικς.

Δεν υπάρχει Γιαπωνέζα ηλικίας 15 έως 25 χρόνων που να μην έχει διαβάσει το βιβλίο ή να μην έχει δει την ταινία ή την τηλεοπτική σειρά.

Σπίτι τους, στα μεταφορικά μέσα, στις βόλτες τους περνούν απεριόριστο χρόνο αναζητώντας στις ειδικές ιστοσελίδες χιλιάδες τίτλους βιβλίων που θα τις ενδιέφεραν. Οι οπαδοί αυτού του είδους υπολογίζεται πως διαβάζουν περίπου δύο με τρεις ώρες την ημέρα κάποιο βιβλίο. Αν τους συγκινήσει, θα το στείλουν αμέσως σε κάποιον άλλον και αυτός με τη σειρά του σε κάποιον τρίτο...

Φυσικά οι καθιερωμένοι συγγραφείς περιφρονούν εντελώς αυτά τα έργα. Για εκείνους αυτά τα ψηφιακά μυθιστορήματα δεν είναι παρά σταχυολόγηση ανούσιων φράσεων, χωρίς προσωπικό ύφος, συχνά χυδαίο, πλοκή που δεν στέκει με τίποτε, ατέλειωτους διάλογους σε μια ακατάληπτη, για τον μη μυημένο, αργκό. Με λίγα λόγια, υποπροϊόντα. Είναι αλήθεια πως το περιορισμένο μέγεθος της οθόνης και ο τρόπος της γραφής που συνδέεται με τις τεχνικές δυνατότητες του κινητού, δεν επιτρέπουν ούτε τη χρήση πλούσιου λεξιλογίου ούτε την ανάπτυξη των λεπτών εννοιών. Ωστόσο, το αναγνωστικό κοινό αυτό που επιζητά είναι κείμενα χωρίς ταμπού, ευκολοδιάβαστα και σχετικά με τα θέματα που απασχολούν τη νεολαία. Η δημιουργία αυτών των μυθιστορημάτων γίνεται και με τη συμβολή κι άλλων προσώπων εκτός από τον αρχικό. Το μυθιστόρημα συμπληρώνεται από άλλους αναγνώστες, ενώ ο τρόπος δημοσίευσής του επιτρέπει στον ή στους συγγραφείς να παρακάμψουν την όλη διαδικασία της έγκρισής του από έναν εκδοτικό οίκο.

Η επιτυχία των ψηφιακών μυθιστορημάτων από κινητά δεν άφησε αδιάφορους τους παραδοσιακούς εκδότες. Δεν θα μπορούσαν άλλωστε να αγνοήσουν ένα τέτοιο δυναμικό, ιδίως σε μια κοινωνία όπου οτιδήποτε εμπορεύσιμο το εκμεταλλεύεται στο έπακρο και όπου οι καταναλωτές βρίσκονται συνεχώς στο κυνήγι κάθε gadget που εμφανίζεται.

Ενα ρομαντικό μυθιστόρημα «περιορισμένων αξιώσεων» διαβάστηκε κυρίως μέσω κινητών από εκατομμύρια Ιάπωνες

Εμφαση στις διαφημίσεις

Η μεγάλη πρόκληση για τους εκδότες είναι η προσέλκυση του ενήλικου αναγνωστικού κοινού. Γι' αυτό το λόγο δίνουν τόση έμφαση στη διαφήμιση των ψηφιακών μυθιστορημάτων που μεταγράφονται στο χαρτί, με σκοπό να τραβήξουν την προσοχή των μεγαλύτερων σε ηλικία αναγνωστών για βιβλία που ενδεχομένως έχουν προηγουμένως ενθουσιάσει τα παιδιά τους. Φωτεινά διαφημιστικά οχήματα διασχίζουν τους εμπορικούς δρόμους του Τόκιο, με τις αφίσες της ταινίας που στηρίζεται στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα επαναλαμβάνοντας το ίδιο μήνυμα. Πληθαίνουν επίσης συνεχώς οι ιστοσελίδες πάνω στην τέχνη και τον τρόπο γραφής ενός καλού ψηφιακού μυθιστορήματος, καθώς και τα ειδικευμένα βιβλία, σε χαρτί, με «συνταγές» των ειδικών πάνω σε ψηφιακά μυθιστορήματα. Εκτός από τα ψηφιακά μυθιστορήματα, γραμμένα και διαβασμένα στα κινητά, η αγορά των ψηφιακών βιβλίων που τυπώθηκαν πριν πωληθούν σε ηλεκτρονική μορφή, γνώρισε στην Ιαπωνία μοναδική επιτυχία. Συνολικά, διαβάζουμε στη «Λε Μοντ», η αξία των τηλεμεταφερόμενων βιβλίων στο κινητό για την περίοδο από τον Απρίλιο του 2007 έως τον Μάρτιο του 2008 έφτασε τα 180 εκατομμύρια ευρώ, δηλαδή 2,5 φορές περισσότερα από την περασμένη χρονιά, και το 80% του συνόλου των ηλεκτρονικών βιβλίων που διατίθενται είτε για υπολογιστή είτε για κινητά.

• Σε τι διαφέρει όμως ένα ψηφιακό από ένα συμβατικό βιβλίο για τον αναγνώστη;

«Το λογοτεχνικό περιεχόμενο και το γνωστικό και συγκινησιακό αποτέλεσμα της ανάγνωσης ενός κειμένου είναι τα ίδια, είτε το διαβάζεις σε έναν υπολογιστή είτε σε κινητό είτε στο χαρτί. Η ψυχολογική διαφορά δημιουργείται από τη συγκινησιακή σχέση με το υλικό στο οποίο αποτυπώνεται το κείμενο. Το συμβατικό βιβλίο είναι ένα φυσικό αντικείμενο, καταλαμβάνει χώρο, τοποθετείται σε ένα ράφι, έχει παρουσία και μπορεί να προκαλέσει αισθήματα και αναμνήσεις, ακόμη και αν δεν έχει διαβαστεί», εξηγεί στην εφημερίδα «Ελ Παΐς» ο Javier Garces, πρόεδρος της Ενωσης Ψυχολογικών και Κοινωνικών Μελετών. Η σκέψη πως το βιβλίο πεθαίνει δημιουργεί αναστάτωση. Αν και για ορισμένους, όπως ο καθηγητής Κοινωνιολογίας Igor Sabata, το να μιλούμε για το τέλος του βιβλίου είναι υπερβολή: «Υπάρχει μια υπερβολική τάση, πρόκειται για καθαρό μάρκετινγκ, με τη συγγραφή επικήδειων λόγων του Βιβλίου, με κεφαλαίο Β. Οπως και στην Ιαπωνία, οι δύο διαστάσεις -η παραδοσιακή και η ψηφιακή- θα συνυπάρξουν».

Η πρώτη εκδοτική επανάσταση ήταν το βήμα από την προφορική κουλτούρα στη γραπτή. Η δεύτερη έγινε με την εμφάνιση της τυπογραφίας τον 15ο αιώνα. Η τρίτη είναι αυτή που ζούμε σήμερα με τα ψηφιακά βιβλία. *

Τι είναι ψηφιακό βιβλίο;

Στη Γαλλία συντάχθηκε ένας φάκελος από μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων, ο οποίος παραδόθηκε στον υπουργό Πολιτισμού για να μελετήσει το θέμα του ψηφιακού βιβλίου και δίνονται κάποιες διευκρινίσεις σε ενδιαφερόμενους, όπως διαβάζουμε στην εφημερίδα «Λε Μοντ»: Δεν πρόκειται για μια απλή διεύρυνση του τυπωμένου βιβλίου. Το ψηφιακό βιβλίο είναι ένα πολύμορφο βιβλίο. Διαφέρει ανάλογα με το μέρος του περιεχομένου του έργου που εμφανίζεται στην οθόνη (ολόκληρο, απόσπασμα ...) και ανάλογα με τον τρόπο χρήσης του (τηλεμεταφορά, συνδρομή...). Ομως τα πνευματικά δικαιώματα παραμένουν τα ισχύοντα.

• Το ψηφιακό βιβλίο είναι πιο φτηνό από το συμβατικό;

Ναι, στο μέτρο που εξαφανίζονται τα έξοδα παραγωγής, διανομής, τα οποία ανέρχονται στο 40% της τιμής ενός βιβλίου. Ομως το θέμα που απασχολεί περισσότερο τους εκδότες είναι αυτό της πειρατείας.

Αραγε ένα βιβλίο που αγοράζεται στο Ιντερνετ μπορεί να αντιγραφεί όσες φορές επιθυμεί κάποιος ή μια πενταμελής οικογένεια θα πρέπει να το αγοράσει πέντε φορές; Οι επαγγελματίες θα πρέπει να θέσουν όρια που θα κλειδώνουν το ψηφιακό περιεχόμενο των βιβλίων.

• Το ψηφιακό θα εκτοπίσει το συμβατικό βιβλίο;

Οχι, αλλά θα το συναγωνιστεί σοβαρά και θα περιορίσει το πεδίο επιρροής του. Μπορούμε μάλιστα να ελπίζουμε ότι θα αναπτυχθούν οι πολυτελείς και σπάνιες εκδόσεις. Αντίθετα θα απειληθούν, εκτός από ολόκληρους τομείς εκδόσεων, όπως τα πρακτικά, τεχνικά, επιστημονικά βιβλία, οι οδηγοί και τα σχολικά εγχειρίδια, τα βιβλία τσέπης, εκτός και αν διατίθενται σε πολύ χαμηλές τιμές, και όλα τα λαϊκά βιβλία ή αυτά με εφήμερο περιεχόμενο.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 26/11/2008