Μια ποιήτρια που μιλάει χωρίς να ζητάει συγγνώμη

Συνέντευξη: Ολγα Μπρούμας

Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ

Η Ολγα Μπρούμας είναι μία δημιουργική φωνή στην πολυπολιτισμική Αμερική, που υπερασπίζεται την ηθική και την ιδιαιτερότητα του φύλου της. Η ποίησή της, γραμμένη στ' αγγλικά, έχει τιμηθεί με σπουδαία αμερικανικά λογοτεχνικά βραβεία, όπως του Πανεπιστημίου του Γέιλ και του Ιδρύματος Γκουγκενχάιμ. Το σύνολο του έργου της το συγκέντρωσε στον ογκώδη τόμο «Rave. Poems 1975-1999» (2000) και τις μεταφράσεις της στα ποιήματα του Οδυσσέα Ελύτη, στο «Eros, Eros, Eros». Επίσης, έχει μεταφράσει επιλογή από τα «Ανοιχτά χαρτιά» του νομπελίστα, με τον τίτλο «Open papers». Από τον Μάιο, κατόπιν πρότασης του Πανεπιστημίου του Γέιλ, μεταφράζει ποιήματα της Κικής Δημουλά, που θα τυπωθούν με χορηγία της οικογένειας Μαργέλλου.

Η 59χρονη ποιήτρια, που διδάσκει από το '92 δημιουργική γραφή στο Πανεπιστήμιο του Brandeis, λίγο έξω από τη Βοστώνη, μιλάει απόψε (7 μ.μ.) στο Cotsen Hall (Αναπήρων Πολέμου 9, Κολωνάκι) με θέμα «Μετάφραση και πρωτότυπο: η περιπέτεια της ποίησης». Στη συνέχεια θα διαβάσει ποιήματά της, αλλά και έργα των Κικής Δημουλά, Οδυσσέα Ελύτη, Stanley Kunitz και W.C. Williams. Τη βραδιά διοργανώνουν το ίδρυμα Fullbright, σε συνεργασία με τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη.

«Είμαι Ελληνίδα, είμαι ποιήτρια και είμαι γυναίκα», λέει η Ολγα Μπρούμας, η οποία αυτόν τον καιρό μεταφράζει Κική Δημουλά, με χορηγία της «Margellos World, Republic of Letters»

Η Ολγα Μπρούμας τελείωσε το Αρσάκειο Αθηνών και από τον Ιούλιο του 1967, με υποτροφία Φουλμπράιτ, πήγε στην Αμερική. Έφθασε μέχρι το μπάτσελορ αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια, όταν όμως ήρθε η ώρα να συνεχίσει τις σπουδές της στο Πανεπιστήμιο του Ορεγκον, ακολούθησε την κλίση της, την ποίηση. Εγκαταλείπει τους διαβήτες και τα μοιρογνωμόνια και στρέφεται στη δημιουργική γραφή, φτάνοντας μέχρι το μάστερ.

Είχε ήδη εκδώσει το πρώτο και τελευταίο της βιβλίο στα ελληνικά, την ποιητική συλλογή «Ανησυχίες» (1967). Μεσολάβησαν δέκα χρόνια, ώσπου το 1977 εμφανίστηκε με την πρώτη συλλογή ποιημάτων της στ' αγγλικά, «Αρχίζοντας με το Ω». Ακολούθησαν ακόμη έξι ποιητικά βιβλία. Τα τελευταία χρόνια ζει εκατό μίλια μακριά από τη Βοστόνη, σ' ένα χωριό τεσσάρων χιλιάδων κατοίκων, που βρίσκεται στο ακρωτήριο Cape Cod και κοιτάει στον Ατλαντικό.

• Πώς έγινε η μετάβαση από τα ελληνικά στ' αγγλικά;

«Η μητέρα μου ήταν πολύγλωσση: εκτός από ελληνικά, μέσα στο σπίτι, μιλούσε αραβικά και γαλλικά. Έτσι, όταν πήγα στην Αμερική, δεν συνάντησα προβλήματα με τη γλώσσα».

• Τα πρώτα χρόνια αντιμετωπίσατε δυσκολίες ως γυναίκα, ως Ελληνίδα και ως δημιουργός που έγραφε σε μία γλώσσα την οποία δεν είχε ακόμη κατακτήσει για να εκφραστεί λογοτεχνικά;

«Μου άρεσε να ζω σαν απλός άνθρωπος. Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου εργάστηκα ως οικιακή βοηθός, σερβιτόρα σε καφετέρια, στοιχειοθέτρια σε εφημερίδα. Μου δόθηκε η ευκαιρία, και την εκμεταλλεύτηκα, να διδάξω γυναικείες σπουδές, με την ιδιότητα της ποιήτριας, με μία ομάδα, η οποία ακόμη αποτελείτο από μία κοινωνική λειτουργό και μία ψυχολόγο».

• Πώς αντιμετώπισε η κριτική την πρώτη ποιητική σας συλλογή;

«Είχε θετικές κριτικές, αλλά σκανδάλισε κιόλας. Ήταν η φωνή μιας γυναίκας που μιλάει χωρίς να ζητάει συγγνώμη. Επί παραδείγματι, μιλάει για την ερωτική της ζωή και τον πόλεμο, αλλά και για οτιδήποτε άλλο, καθαρά και ανοιχτά. Ήθελα να τονίσω ότι δεν μιλάμε όλοι την ίδια γλώσσα, ότι υπάρχει η αντρική και η γυναικεία γλώσσα».

• Η ποίηση στην Αμερική διαβάζεται από το μεγάλο κοινό ή απευθύνεται κυρίως σε μικρό κύκλο υποψιασμένων και στην ακαδημαϊκή κοινότητα;

«Το ποιητικό έργο δεν έχει την υποδοχή που έχει στην Ελλάδα. Συνήθως κυκλοφορεί σε φωτοτυπίες και μοιράζεται ανάμεσα σε φίλους. Υπολογίστε, όμως, ότι μπορείτε παντού να βρείτε αντίτυπά του, γιατί και το πιο μικρό χωριό έχει βιβλιοθήκη. Και μην ξεχνάτε τον παμπάλαιο θεσμό της δημόσιας απαγγελίας».

• Εσείς πώς την αντιμετωπίζετε;

«Δεν σας κρύβω ότι το κάθε βιβλίο είναι σαν μια παρτιτούρα. Εγώ, ένας ήπιος χαρακτήρας, όταν διαβάζω δημόσια μεταμορφώνομαι: η ποίηση περνάει μέσα μου και είναι σαν να τραγουδάω».

• Ο νέος πολιτισμός που διαμορφώνεται είναι και θα παραμείνει πολυσυλλεκτικός και πολυπολιτισμικός ή θα αναζητήσει την ταυτότητά του στα εθνικά χρώματα;

«Δεν μπορούμε παρά να εμποτιστούμε από το πνεύμα της πολυπολιτισμικότητας, γιατί ο κόσμος πεινάει. Όποιος δεν μπορεί να επιβιώσει στη χώρα του, αναγκάζεται να μεταναστεύσει. Μαζί του κουβαλάει τη γλώσσα, τη μουσική, το φαγητό του. Σκέφτομαι ότι οι πολυεθνικές εταιρείες έχουν εγκατασταθεί στην Αφρική για να πωλούν νερό στους ντόπιους. Όταν πίνεις νερό και το γνωρίζεις αυτό, αναγκαίως σε διαπερνά».

• Και ο πνευματικός άνθρωπος πώς αντιδρά;

«Βοηθά όσο μπορεί: προσφέρει εθελοντική εργασία, συμπαρίσταται, δίνει δημόσιες απαγγελίες, χωρίς να παίρνει χρήματα. Γράφω κάπου: "Αν ήμουν μαύρη / που είμαι / αν ήμουν Ινδιάνα / που είμαι / αν ήμουν Άραβας / που είμαι"».

• Έχετε μεταφράσει Οδυσσέα Ελύτη και τώρα Δημουλά. Με τι κριτήρια γίνονται οι επιλογές σας;

«Μεταφράζω ποιητές με τους οποίους αισθάνομαι ταύτιση. Ο Ελύτης μού έμαθε ότι μπορεί κανείς να τραγουδάει με λέξεις. Το έργο της Δημουλά, την οποία δεν έχω γνωρίσει προσωπικά, το γνωρίζω και πάντα το θαύμαζα».

• Τι περιμένετε από τον Μπαράκ Ομπάμα;

«Είναι έξυπνος, σπουδασμένος, άμεμπτος και αξιοπρεπής. Έχει πάντα στον νου του τους ανθρώπους που πονάνε. Ξέρει τι θα πει ζωή, δεν είναι απ' αυτούς που μετράνε πόσα σπίτια έχουν. Περιμένω ότι θα δείξει ψυχραιμία και ότι θα επιλέξει συνεργάτες που θα έχουν τα δικά του χαρακτηριστικά». *

---

Στην τέχνη η «μειονότητα» είναι προνόμιο

• Η ερωτική ιδιαιτερότητα επηρεάζει τη συγγραφή;

«Όταν κάνεις τέχνη και ανήκεις σε μια "μειονότητα", είναι προνόμιο. Είμαι γυναίκα, είμαι ξένη στην Αμερική, είμαι πολύφυλη, το οποίο καταλήγει να σημαίνει ομοφυλόφιλος. Είμαι και ομοφυλόφιλη. Είχα παντρευτεί και κοντά στα τριάντα χώρισα, γιατί δεν άντεχα. Το γεγονός ότι ήμουν συνδεδεμένη μ' έναν άντρα, με υποτιμούσε. Δεν σας κρύβω ότι είναι φορές που νοιώθω ένα δυνατό ερωτικό συναίσθημα, όταν βλέπω μια ταινία ή όταν διαβάζω ένα βιβλίο».

• Πώς έγινε το πέρασμα από τη σχέση μ' έναν άντρα στη σχέση με γυναίκα;

«Είναι σαν να περάσεις από τα ελληνικά στ' αγγλικά. Απλώς ερωτεύτηκα έναν άνθρωπο, που έτυχε να είναι γυναίκα. Ήταν ένα βήμα που μ' έκανε να πιστέψω στην ακεραιότητά μου και να την κάνω πράξη».

• Είστε Ελληνίδα ή Αμερικανίδα ποιήτρια;

«Είμαι Ελληνίδα, είμαι ποιήτρια και είμαι γυναίκα. Αυτά είναι αναλλοίωτα. Έμαθα να σκέφτομαι με το ελληνικό συντακτικό και αυτό είναι το βάθος της ρίζας μου. Όταν ήμουν παιδί, επισκεπτόμουν τακτικά το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Παρατηρούσα ότι τα δάχτυλα των ποδιών μου ήταν τα ίδια με τα δάχτυλα των ποδιών των αρχαίων αγαλμάτων. Δεν έχω επιχειρήσει να γράψω ελληνικά, γιατί δεν έχω κάποιον να τον αγαπώ. Ως ενήλικη δεν έχω αγαπήσει ποτέ στα ελληνικά».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 19/11/2008