Η «ξερή γραφή» ενός πολιτικού πρόσφυγα

Με επτά φωνές ενάντια σε τρεις ο Γαλλοαφγανός Ατίκ Ραχιμί απέσπασε το λογοτεχνικό βραβείο Γκονκούρ 2008 για ένα βιβλίο–ομολογία που συγκλόνισε την κριτική επιτροπή, ενώ λίγες ώρες αργότερα σύσσωμος ο γαλλικός Τύπος έκανε λόγο για «επίδραση Ομπάμα». «Το Αφγανιστάν δεν είναι πια το ίδιο, αλλά ούτε το βραβείο Γκονκούρ είναι πλέον ίδιο», ανέφεραν τα σχετικά δημοσιεύματα, δεδομένου πως η απονομή ενός γαλλικού βραβείου στον αφγανικής καταγωγής Ατίκ Ραχιμί επισφραγίζει αυτή τη μετεξέλιξη. Άλλωστε, απονεμήθηκε σχεδόν ταυτόχρονα το βραβείο Renaudot στο Γάλλο αφρικανικής καταγωγής Tierno Monenembo. Τα γαλλικά media υπερθεμάτισαν τα κοινά σημεία των δύο συγγραφέων, που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους αναζητώντας πολιτικό καταφύγιο στη Γαλλία. Οι συσχετισμοί με την εκλογική νίκη του Μπαράκ Ομπάμα ήταν αναπόφευκτοι, καθώς η Αμερική με το νέο της πια πρόσωπο κατόρθωσε να ασκήσει για άλλη μια φορά επιρροή στην «γηραιά ήπειρο».

Συγκινημένος

Ο συγγραφέας και πολιτικός πρόσφυγας δήλωσε πως «ήταν μια έκπληξη γεμάτη ευτυχία και τιμή», συμπληρώνοντας συγκινημένος: «Πόσα λεξικά χρειάζονται για να βρεθούν οι ακριβείς λέξεις για να εκφραστώ!».

Ο 46χρονος συγγραφέας έχει ήδη γράψει τρία μυθιστορήματα στα περσικά, αλλά το πρώτο του μυθιστόρημα στη γαλλική γλώσσα ήταν αυτό που του χάρισε και το σημαντικότερο γαλλικό βραβείο λογοτεχνίας. Στην αφγανική παράδοση ο τίτλος του βιβλίου «Syngue Sabour» αντιστοιχεί σε μια πέτρα όπου ο κόσμος εξομολογείται τα μυστικά του. Στην ποιητική αυτή δημιουργία αποδίδονται η τυραννική πραγματικότητα της αφγανικής κοινωνίας και η επικρατούσα αντίληψη του Ισλάμ μέσα από τα χείλη μιας γυναίκας.

Κόντρα στο φανατισμό

Η κριτική επιτροπή του Γκονκούρ εκτίμησε τη δυναμική της «ξερής γραφής», δίχως περιττούς επιθετικούς προσδιορισμούς, που πρόσδιδε έναν ξεχωριστό και ιδιαίτερα αληθινό ρυθμό στην αφήγηση.

Ο Ατίκ Ραχιμί είχε ήδη, άλλωστε, κατορθώσει να κάνει τις λέξεις του εικόνες και μέσω του κινηματογράφου. Το 2000, η προσαρμογή του πρώτου του μυθιστορήματος διακρίθηκε στις Κάννες στην κατηγορία «un certain regard» («ένα ορισμένο βλέμμα»).

Το βλέμμα και η σκέψη του Αφγανού καλλιτέχνη που κατακτά τα γαλλικά βραβεία παραπέμπουν αναμφίβολα στο γαλλικό πνεύμα που φώτισε τους πρότερους σκοτεινούς αιώνες της γαλατικής γης. Ισως τώρα το κριτικό πνεύμα του συγγραφέα και κινηματογραφιστή να φωτίσει τα σκοτεινά σημεία του αφγανικού εδάφους… Αλλωστε, ο ίδιος κάποτε είχε εξομολογηθεί: «Με έχουν διαβεβαιώσει πως γεννήθηκα το 1962 στην Καμπούλ, αλλά εγώ πιστεύω πως γεννήθηκα δύο αιώνες νωρίτερα στο Παρίσι, στη Γαλλία του Διαφωτισμού. Είναι το μυστικό μου. Ο Ντιντερό, ο Ρουσό είναι οι φίλοι μου, τα αδέλφια μου».

Παρίσι, της ανταποκρίτριάς μας ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ, Ελεύθερος Τύπος, Τετάρτη, 12.11.08