Τσεχία εναντίον Κούντερα

Γράφει ο Λάκης Προγκίδης, TA NEA, Σάββατο, 1 Νοεμβρίου 2008

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ «ΥΠΟΘΕΣΗ ΚΟΥΝΤΕΡΑ». ΑΛΛΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΙΓΟΥΡΑ ΜΙΑ ΥΠΟΘΕΣΗ
ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΕΘΙΜΩΝ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΚΑΠΟΙΕΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

Τις μέρες που ξέσπασε η σκανδαλοθηρική και δυσφημιστική εκστρατεία εναντίον του Μίλαν Κούντερα, βρισκόμουν στην Περσία. Είχα προσκληθεί για να μιλήσω με γαλλόφωνους συγγραφείς, φοιτητές και καθηγητές για το σύγχρονο γαλλικό μυθιστόρημα. Πολλές φορές, χωρίς να το επιδιώξω, η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από το έργο του Κούντερα. Και βέβαια τον είχαν διαβάσει. Και βέβαια τον εκτιμούσαν. Αλλά στα λόγια τους και το βλέμμα τους υπήρχε και κάτι παραπάνω: τον αισθάνονταν πολύ δικό τους, τον ξεχώριζαν από τα άλλα μεγάλα ονόματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας των ημερών μας. Επιστρέφοντας λοιπόν στο Παρίσι, το πρώτο μου μέλημα ήταν να του τηλεφωνήσω. Εξάλλου, η συνάντησή μας ήταν ήδη προγραμματισμένη: πριν να φύγω του είχα υποσχεθεί να του πω τις εντυπώσεις μου από τη χώρα την οποία η δυτική προπαγάνδα έχει βαλθεί να συκοφαντεί με περίσσιο ζήλο τα τελευταία χρόνια.

Το ακουστικό το σήκωσε η Βέρα, η γυναίκα του. Φωνή παράξενη. Σπασμένη. Σαν να ερχόταν από τον άλλο κόσμο. Τρόμαξα.

- Τι συμβαίνει; Το μυαλό μου πήγε στα συνηθισμένα δυσάρεστα, στο δυστύχημα και την αρρώστια...

- Πώς, τι συμβαίνει; Θέλουν να συντρίψουν τον Κούντερα.

- Ποιοι, γιατί; Τα έχασα. Πέρασαν μερικά δευτερόλεπτα μέχρι να καταλάβει ότι αγνοούσα τα πάντα. Ύστερα μου πέρασε τον ίδιο. Μου φάνηκε λιγότερο πανικόβλητος από τη Βέρα, όμως βαθιά πικραμένος. Ανταμώσαμε μερικές μέρες αργότερα. Ναι, η εντύπωσή μου δεν ήταν λαθεμένη: βαθιά πικραμένος.

Στο μεταξύ προσπάθησα να ενημερωθώ. Διέτρεξα τον Τύπο από τη μέρα που ξέσπασε το σχετικό σκάνδαλο μέχρι τη μέρα της επιστροφής μου. Ένα περιοδικό στην Τσεχία δημοσιεύει την έρευνα μιας ομάδας σχετικά με το μακρινό παρελθόν του Κούντερα και ένα έγγραφο- του οποίου δεν εγγυάται κανένας την εγκυρότητασύμφωνα με το οποίο ο Κούντερα, το 1950, ετών 21, καταδίδει στην Ασφάλεια της χώρας του έναν ομήλικό του στρατολογημένο από τις μυστικές υπηρεσίες των Δυτικών. Ο νεαρός «πράκτορας» συλλαμβάνεται και φυλακίζεται από το κομμουνιστικό καθεστώς. Σήμερα ζει στη Σουηδία και αρνείται να μιλήσει για την υπόθεσή του. Άλλοι μάρτυρες δεν υπάρχουν. Μόνον κάποια ηλικιωμένη κυρία, η οποία ήταν, υποτίθεται, αναμεμειγμένη στη σύλληψή του και η οποία, ας υπογραμμιστεί, δεν έχει γνωρίσει ποτέ προσωπικά τον Κούντερα, εμφανίζεται να συνηγορεί υπέρ αυτών που πασχίζουν ν΄ αποδείξουν την ενοχή του. Ας σημειώσει εδώ ο αναγνώστης ότι μιλάμε για πράγματα που συμβαίνουν πριν από 58 χρόνια. Ας σημειώσει επίσης ότι τούτη η περίφημη έρευνα, όπως και πλήθος άλλων, λαμβάνει χώρα σε καθεστώς πλήρους νομικής ασυδοσίας και ολοκληρωτικής έλλειψης σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αρκεί κάποτε να ήσουν κομμουνιστής, αρκεί ακόμα να συνεργάστηκες με τους κομμουνιστές, αρκεί, τέλος, να μη συμπάθησες ποτέ τον κόσμο που αντιπροσωπεύει η λεγόμενη Δύση, για να είσαι αιωνίως υπόλογος, για να μπορεί ν΄ ανακηρυχθείς ανά πάσα στιγμή ένοχος από τους Σαβοναρόλες του εξαμερικανισμού.

Συμπαράσταση

Η συκοφαντία και η μνησικακία ήταν πολύ εξόφθαλμες για ν΄ αφήσουν αδιάφορους συγγραφείς και κοινό σε όλον τον κόσμο. Ποτέ το σπιτικό των Κούντερα δεν γνώρισε σε τέτοιο βαθμό τη θέρμη και τη συμπάθεια των αναγνωστών. Φίλοι και άγνωστοι δεν είναι, απ΄ ό,τι φαίνεται, διατεθειμένοι ν΄ αφήσουν τους ανεύθυνους δημοσιογραφίσκους, που έσπευσαν περιχαρείς να μεταδώσουν τη «φοβερή» είδηση, ν΄ αμαυρώσουν το πρόσωπο του συγγραφέα του Αστείου και της Αβάσταχτης ελαφρότητας του είναι. Η Γιασμίνα Ρεζά γράφει στη «Μonde» για να στηλιτεύσει το σκανδαλοθηρικό πνεύμα των μίντια. Ο Μπενουά Ντιτέρτρ γράφει στη «Figaro» για να μας θυμίσει ότι ο Κούντερα αρνήθηκε να συνταχθεί με τον κόσμο της θεοποίησης της αγοράς στον οποίο υπέκυψε η χώρα του. Ο Φρανσουά Ταγιαντιέ γράφει στην «Ηumanite» για να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του στον συγγραφέα που του έμαθε, λέει, να βλέπει γύρω του. Ο Φερνάρντο Αραμπάλ γράφει στην «Εl Ρais» για να καταγγείλει το καταστροφικό έργο των σκουληκιών της ασημαντότητας και του αντεκδικητικού μένους. Πρόκειται για ομοβροντία αντιδράσεων. Μέσα σε λιγότερο από μια εβδομάδα, αυθόρμητα, η αγανάκτηση εναντίον αυτών που προσπαθούν να μειώσουν την παρουσία του Κούντερα στην τέχνη και τη σκέψη του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, παίρνει διαστάσεις χιονοστιβάδας. Προσπάθησαν να σπείρουν τη διχόνοια και να κλονίσουν τα αισθήματα αγάπης του κοινού. Θέρισαν ένα ευθύ και κατηγορηματικό «ΚΑΤΩ ΤΑ ΧΕΡΙΑ!».

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΞΑΝΑΖΕΙ, ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ

Στις 25 Οκτωβρίου, Πιερ Νορά και Κζιστόφ Πομιάν, δύο από τους μεγαλύτερους ιστορικούς, συνυπογράφουν ένα άρθρο του οποίου ο τίτλος και ο υπότιτλος αρκούν για να δηλώσουν ότι το υγιές πνεύμα έχει ήδη ξεπεράσει τη φάση της απλής, πλην απείρως αναγκαίας εκδήλωσης συμπαράστασης στον διασυρόμενο και ανυπεράσπιστο συγγραφέα. Ιδού: «Μια νέα καφκική δίκη στην Πράγα- οι κατηγορίες εναντίον του Μίλαν Κούντερα είναι «σκανδαλώδεις και επικίνδυνες». Για ποιο κίνδυνο μιλούν ο Νορά και ο Πομιάν; Καταγγέλλοντας την ανεύθυνη, αν όχι ύποπτα συνένοχη στάση της σημερινής Τσεχίας και της σημερινής Πολωνίας στο κυνήγι διανοουμένων, καλλιτεχνών και πολιτικών που δρούσαν και δημιούργησαν στα καθεστώτα του «πραγματικού σοσιαλισμού», κυνήγι βασισμένο κυρίως στα σταλινικά αρχεία, καταλήγουν: «Μήπως κοντεύουμε να δούμε να εγκαθιδρύεται όχι η Ευρώπη των “δύο ταχυτήτων” αλλά των δύο επιπέδων δικαιοσύνης, του επιπέδου που πρέπει να σεβόμαστε στη Δύση και αυτού που επιτρέπεται να εξευτελίζουμε στην Ανατολή;».

Το απάνθρωπο πρόσωπο θριαμβεύει

Η «Ιnternational Ηerald Τribune» της 18ης Οκτωβρίου ολοφάνερα ευχαριστημένη από τη συμμετοχή της στη διάδοση της επαίσχυντης κατηγορίας και στην καλλιέργεια της υπόνοιας στα μυαλά των αναγνωστών της, παραθέτει αποσπάσματα από τη συνέντευξή της μ΄ έναν από τους αρχιτέκτονες της μεγάλης αποκάλυψης. Πρόκειται για κάποιον ονόματι Πιετρ Τρεσνάκ. Λέει λοιπόν ο Τρεσνάκ: «Υπάρχει μικρή πιθανότητα να μην είναι ένοχοςαν και δεν κόβω και το κεφάλι μου-, αλλά η στάση του της υπεκφυγής και της άρνησης μπορεί να ακυρώσει μια διαμάχη, την οποία τούτη η χώρα έχει τόση ανάγκη».

Και έπειτα από μια τέτοια δήλωση δεν βρέθηκε ούτε ένας συντάκτης ούτε ένας δημοσιογράφος για να σταματήσει πάραυτα τη λασπολογία. Δεν βρέθηκε ούτε μια φωνή στον κόσμο της «άμεσης πληροφόρησης» για να του πει: Τι λες βρε ανεγκέφαλε; Πρώτον, διασύρεις έναν άνθρωπο χωρίς να είσαι εκατό τοις εκατό σίγουρος για την ενοχή του. Δεύτερον και σημαντικότερο, από πότε η γνώμη σου για το ποια «διαμάχη» χρειάζεται η χώρα σου είναι πάνω από τη Δικαιοσύνη; Από ποιο σχολείο βγήκες; Σε ποιανών τάξεις μαθήτευσες; Ξέρεις, φτωχέ άνθρωπε, ότι με το ίδιο ακριβώς επιχείρημα της «ιστορικής αναγκαιότητας» οι σταλινικοί στήσαν τις δίκες της Μόσχας και της Πράγας για να εξολοθρεύσουν τους αντιπάλους τους;

Ξέρεις ότι ο Κούντερα και οι φίλοι του πρωτεργάτες της Άνοιξης της Πράγας κινδύνευσαν τη ζωή τους για να ανατρέψουν τούτο το απάνθρωπο ιδεολόγημα της πρωτοκαθεδρίας της «ιστορικής αναγκαιότητας» έναντι της προσωπικής ζωής; Το κίνημά τους το ονόμασαν ακριβώς «για έναν σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο»; Τα ξέρεις αυτά, άνθρωπέ μας; Σου τα έμαθε κανένας; Ξέρεις με μια κουβέντα, Ιστορία; Αν όχι, είσαι ηλίθιος. Αν ναι, είσαι ο μόνος με τον οποίο πρέπει να ασχοληθεί η Δικαιοσύνη της χώρας σου. Περιμένουμε.