ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΓΕΡΑ ΝΕΥΡΑ

Αναζήτηση της ηδονής σε έναν τόπο μεταξύ Ταϊλάνδης και Γκουαντάναμο

Της Εφης Γιαννοπουλου, Η Καθημερινή, 13/07/2008

Αλαίν Ρομπ-Γκριγιέ: Ενα αισθηματικό μυθιστόρημα, μετ. Γ. Καυκιάς, εκδ. Τόπος, σελ. 208 - 14 ευρώ

Ολα ξεκινούν με έναν άντρα που βρίσκεται σε ένα λευκό δωμάτιο. Φυλακισμένος, υποθέτει ο ίδιος, ή ασθενής ή νεκρός. Ολα ξεκινούν με έναν άντρα, ένα λευκό δωμάτιο κι έναν πίνακα. Το βλέμμα του άντρα διεισδύει στον πίνακα, τον περιγράφει με εξαντλητικές λεπτομέρειες, μια ιστορία ξετυλίγεται. Ετσι αρχίζει το «Ενα αισθηματικό μυθιστόρημα», το τελευταίο βιβλίο του Αλαίν Ρομπ-Γκριγιέ, που έφυγε από τη ζωή πριν από λίγους μήνες, συγγραφέα και κινηματογραφιστή, του επονομαζόμενου και πάπα του γαλλικού Νέου Μυθιστορήματος, θεωρητικού μιας αρκετά αμφιλεγόμενης λογοτεχνικής επανάστασης στην οποία συμπορεύτηκε με συγγραφείς όπως η Ναταλί Σαρρώτ, ο Κλωντ Σιμόν, η Μαργκερίτ Ντυράς, ο Σάμιουελ Μπέκετ.

Το βιβλίο, που πωλείται κλεισμένο σε σελοφάν, χαρακτηρίζεται στο εξώφυλλο «παραμύθι για ενήλικες», ακατάλληλο για άτομα κάτω των 18 ετών. Και πράγματι μια βιαστική ματιά στα 239 μικρά κεφάλαια-παραγράφους του μυθιστορήματος θα το κατέτασσε στον χώρο της πορνογραφικής λογοτεχνίας. Ενας πατέρας και η ανήλικη κόρη του συμμετέχουν σε μια σειρά οργιαστικών επεισοδίων με τη συμμετοχή και άλλων ανδρών και ανήλικων κορασίδων. Η θεματολογία και το ύφος του αντλούν από τη γαλλική λογοτεχνική παράδοση που εγκαινίασε ο μαρκήσιος Ντε Σαντ και τη συνέχισαν συγγραφείς όπως ο Ζωρζ Μπατάιγ, ο Πιερ Λουίς, ο Γκιγιώμ Απολλιναίρ. Ο συγγραφέας έχει άλλωστε στραφεί ήδη νωρίτερα στη θεματολογία του ερωτισμού, έχει εκφράσει την προτίμηση του για τα νεαρά κορίτσια, και μην ξεχνάμε πως η γυναίκα του (θα οργιάσουν εδώ οι κακές γλώσσες) έχει γράψει κάποια σαδομαζοχιστικά μυθιστορήματα και θεωρείται μία από τις «ηγερίες» του σαδομαζοχισμού στην Ευρώπη. Η σεξουαλική βία εξάλλου θεωρείται το απαραίτητο αλατοπίπερο κάθε πορνογραφικής μυθοπλασίας, ακόμη και μιας τόσο φωτεινής και αγαθής όσο ο «Μέγας Ανατολικός» του δικού μας Ανδρέα Εμπειρίκου. Τα πράγματα φαίνονται πολύ απλά λοιπόν. Ηλικιωμένος συγγραφέας, πολύ κοντά στον θάνατο, επιδίδεται σε ακραία επίδειξη σαδομαζοχιστικών φαντασιώσεων.

Η απόλυτη εξουσία

Είναι όμως έτσι; Μια προσεκτική ανάγνωση εγείρει τις πρώτες αντιρρήσεις. Οι σεξουαλικές παρεκτροπές που περιγράφονται στο μυθιστόρημα, η διαστροφή στις ποικίλες μορφές της (αιμομειξία, παιδοφιλία, σαδομαζοχισμός, κανιβαλισμός), μόνο τη διέγερση δεν προκαλούν. Μάλλον αποστροφή νιώθει κανείς και δεν είναι λίγες οι φορές που αναγκάζεται να κλείσει το βιβλίο, ανίκανος να συνεχίσει την ανάγνωση.

Ο κόσμος του μυθιστορήματος δεν φαίνεται να έχει οποιαδήποτε σχέση με την πραγματικότητα. Κλεισμένος στον εαυτό του φαινομενικά, προβάλλεται σε μια άλλη, φανταστική κοινωνία, με τους δικούς της νόμους (ο κυριότερος: η απόλυτη εξουσία του αρσενικού, πατέρα ή συζύγου, πάνω στο θηλυκό), με τα δικά της όργανα εξουσίας. Κι όμως, τα τελευταία χρόνια το θέμα της παιδοφιλίας βρίσκεται στην καρδιά της επικαιρότητας· από τα οργανωμένα ταξίδια σεξουαλικού τουρισμού στην Ασία μέχρι τα πτώματα νεαρών κοριτσιών στον κήπο του Ντιτρού, από την υστερία που εύκολα μπορεί να στιγματίσει ως διακίνηση πορνογραφικού υλικού ακόμη και τις φωτογραφίες των παιδιών τους που κάποιοι γονείς ανεβάζουν στις ιστοσελίδες τους, μέχρι τους νόμους που επιβάλλουν τη δημοσιοποίηση των ονομάτων των παιδόφιλων ή τον διά βίου εγκλεισμό τους ακόμη και μετά την έκτιση της ποινής τους. Και οι ηρωίδες του μυθιστορήματος του Γκριγιέ είναι όλες ανήλικες, και κάποιες από αυτές, τουλάχιστον όσες δεν είναι εντελώς αναλώσιμες σκλάβες, απολαμβάνουν τη διαστροφή και τη βία στην οποία συμμετέχουν. Από αυτή την «επικαιρότητα» φαίνεται να εκκινεί το «Ενα αισθηματικό μυθιστόρημα» για να δημιουργήσει έναν κόσμο απάνθρωπο, διεστραμμένο, όπου η αξία της ανθρώπινης ζωής καταλύεται με τον πιο βάναυσο τρόπο, όπου το ανθρώπινο πρόσωπο είτε καταστρέφεται (οδηγούμενο σε φρικτό θάνατο) είτε εμφανίζεται με την πιο τερατώδη, την πιο ωμή και αιμοδιψή όψη του. Στη θέση μιας ουτοπίας της σεξουαλικής απελευθέρωσης και της δίχως όρια απόλαυσης, ο Ρομπ-Γκριγιέ δημιουργεί μια αντι-ουτοπία, μια κοινωνία κυριαρχίας και υποταγής, ωμότητας, καταστροφής και αυτοκαταστροφής, μια κοινωνία που αναισθητοποιούμενη γίνεται όλο και πιο άπληστη για νέες, πιο ακραίες, πιο βάναυσες ηδονές. Εναν τόπο μεταξύ Ταϊλάνδης και Γκουαντάναμο σχεδόν.

Οση γοητεία κι αν ασκεί το ψυχρό και σχεδόν επιστημονικό ύφος του, το «Ενα αισθηματικό μυθιστόρημα» είναι ένα βιβλίο για γερά νεύρα, που αποδομεί την πορνογραφία οδηγώντας την στα έσχατα όριά της.

Ολα αρχίζουν με έναν άντρα μέσα σ’ ένα λευκό δωμάτιο. Φυλακισμένο, ασθενή ή νεκρό. Η εξέλιξη της ιστορίας μάς κάνει συχνά να τον ξεχνάμε, ωστόσο το δικό του βλέμμα είναι ίσως αυτό που θα μας βοηθούσε να καταλάβουμε καλύτερα το «Ενα αισθηματικό μυθιστόρημα».