Στον Φραντς Κάφκα (1883-1924), στη ζωή και το έργο του, έχει κανείς την αίσθηση ότι υπάρχει πάντα κάτι το δαιμονικό, ταυτόχρονα ένα θρησκευτικό και μοντέρνο στοιχείο: αλλού ορθώνεται ένας πύργος, αλλού πλανιέται μία γυναίκα, κι αλλού φανερώνεται ένα έντομο, μία πόλη, ένα τείχος.
Σε ορισμένες προτάσεις του, από τα μυθιστορήματα, τα διηγήματα και τα ημερολόγιά του (των ταξιδιωτικών συμπεριλαμβανομένων), «κρύβονται περισσότερα απ’ ό,τι στα μυθιστορήματα άλλων συγγραφέων», επισημαίνει ο Φρανκ Σίρμαχερ (FAZ, 3.7.), ανιχνεύοντας «λέξη προς λέξη» τα δομικά στοιχεία (αφορισμοί, συνειρμοί, θρησκευτικότητα) που συγκροτούν την καφκική αφήγηση. Για τον Κάφκα, πέραν του ζητήματος του εβραϊσμού και της σχέσης του με τον πατέρα και τις γυναίκες, υπάρχει και μία άλλη προσέγγιση: η ένταξη του συγγραφέα στην εποχή του, στον νεωτερικό χωροχρόνο, που προβάλλει ως σκηνικό μέσα από τις κινηματογραφικές αίθουσες, τις τεχνολογικές εξελίξεις και τις μετακινήσεις του στις ευρωπαϊκές πόλεις (Μόναχο, Παρίσι, Βερολίνο).
Το 1912, ο Κάφκα συμμετέχει σε μία ερασιτεχνική θεατρική παράσταση, μαζί με τον Μαξ Μπροντ και άλλους φίλους του από την Πράγα, υποδυόμενος τον «θεατή κινηματογράφου» (Kinogeher): αληθινός λάτρης της έβδομης τέχνης («Πήγα σινεμά. Εκλαψα. Διασκέδασα αφάνταστα»), ο Κάφκα είναι θεατής και ταυτόχρονα συστηματικός παρατηρητής των εικόνων του σινεμά, αλλά και των πόλεων που επισκέπτεται, όπως τον περιγράφει ο Χανς Τσίσλερ (σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής στις ταινίες του Βέντερς, του Σαμπρόλ και του Γκοντάρ) στο εξαιρετικό δοκίμιο «Ο Κάφκα πηγαίνει σινεμά», όπου εντοπίζεται ενδελεχώς η σχέση του συγγραφέα με τον κινηματογράφο, στη βωβή και ομιλούσα εκδοχή του.
Ηδη από τις αρχές του 20ού αιώνα, ο νεωτερικός Κάφκα, στην Πράγα και τις ευρωπαϊκές πόλεις, διαβλέπει μέσα από τη μαγεία των εικόνων στις σκοτεινές αίθουσες τη σημασία του κινηματογράφου (Kinema), αλλά και τη δυναμική της αναδυόμενης νεωτερικότητας, στους χώρους (εργοστάσια, μετρό) και τα τεχνολογικά επιτεύγματα της εποχής, στοιχεία που ανέδειξε η έκθεση «Τα εργοστάσια του Κάφκα», που παρουσιάστηκε το 2003 στο Μάρμπαχ, η οποία ανέδειξε παράλληλα το έμπρακτο ενδιαφέρον του για την εργασιακή ασφάλεια.
«Ανάμεσα στο ζωντανό όνειρο και τον εφιάλτη», το «σόναρ» του συγγραφέα ανιχνεύει αδιάλειπτα δύο παράλληλους κόσμους: εκείνον της λογοτεχνίας και σ’ εκείνον των πόλεων, όπως μεταβάλλονται αδιάκοπα από τις εξελίξεις της νεωτερικότητας (αυτοκίνητα, μετρό, μηχανές).
Ομως, «στον τρομακτικό κόσμο, που έχει στο κεφάλι του», ο Κάφκα ανατέμνει τον κόσμο της φαντασίας και της πραγματικότητας, παρουσιάζοντας τις διαφορετικές όψεις μιας διαρκούς «Μεταμόρφωσης» - που είναι η ίδια η ζωή, μέσα και έξω από τα βιβλία (του).
Happy Birthday Kafka!
[Του Κώστα Θ. Καλφόπουλου, Η Καθημερινή, 09/07/2008]
No comments:
Post a Comment