ΠΝΕΥΜΑ ΚΑΙ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

Από τον Γκομπινό και τον Ζοζέφ ντε Μεστρ ώς τον Καρλ Σμιτ, τον Γιούνγκερ και τον Σελίν, το φλερτ του διανοούμενου και συγγραφέα με τον ρατσισμό έχει πολλές μορφές, διακυμάνσεις και εντάσεις. Ο άνθρωπος των γραμμάτων δεν είναι -τουλάχιστον πάντα- ένας ταγός που καθοδηγεί την ακατέργαστη μάζα ούτε ένας προφήτης (homo vates) που «βολιδοσκοπεί» το μέλλον ούτε βέβαια η συνείδηση του πλήθους που στην αιχμή της ανακεφαλαιώνονται οι βαθύτερες σκέψεις και λαχτάρες του. Αντίθετα, κάποιες στιγμές, οχυρωμένος πίσω από ένα πνεύμα μισαλλοδοξίας και παραλυτικού ανορθολογισμού, εκφράζει έμμεσα ή και απροκάλυπτα τον πιο αδιάλλακτο φυλετισμό του.

Στον Γιούνγκερ, για παράδειγμα, ο φυλετισμός είναι υπόγειος και έχει μια χροιά μυστικιστικής και μυητικής έξαρσης. Αυτό που αποθεώνεται είναι η ιδέα και η αξία της αυθυπέρβασης. Πώς; Με τον πόλεμο που σε βάζει στην κόψη του θανάτου, με το αλκοόλ που σε ρίχνει στη δίνη της απώλειας, με τα ναρκωτικά (μεσκαλίνη, χασίς, όπιο, LSD) που σε βυθίζουν στην εκστατική εμπειρία. Ο άνθρωπος νοείται μόνο ως ανύψωση και εξιδανίκευση. Αρα ό,τι τον κρατάει στα όρια του φυσικού είναι απεχθές. Ιδού ένας εκλεπτυσμένος ρατσισμός, λειασμένος από το αριστοκρατικό βερνίκι, που δεν ενοχοποιεί τη φυλή, αλλά τον άνθρωπο εν γένει. Ο τελευταίος, έξω από την οριακή εμπειρία, δεν είναι παρά ένα ασήμαντο στιγμιότυπο, κάτι σαν την εφήμερη αναλαμπή της πυγολαμπίδας, μια μύγα που χτυπιέται στα τζάμια μιας σφαλισμένης κάμαρας. Από την οπτική αυτή, το συγκεκριμένο άτομο χωνεύεται μέσα στην κοιλιά της αφαίρεσης, μεταβολίζεται σε έννοια. Οταν δεν βλέπεις ή δεν ψηλαφείς το απτό, το στόμα, τα χείλη, τα οφρυακά τόξα, το στέρνο, τους γοφούς, μένει μονάχα το γενικό σχήμα, το περίγραμμα. Κανένα όμως σχήμα δεν προκαλεί τον οίκτο μας. Η απογείωση από το υλικό και εμπράγματο προς την αποσκελετωμένη ιδέα ή έννοια είναι η αφετηρία του ρατσισμού.

Ο Σελίν, ένας ήδη καταξιωμένος συγγραφέας που το μυθιστόρημά του «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας» άλλαξε τη μοίρα της γαλλικής πρόζας με την αναμόχλευση και αναδιάταξη της γλωσσικής έκφρασης, εισβάλλει αιφνιδιαστικά στον αντιεβραϊκό παροξυσμό με δύο λίβελους που δημοσιεύει: Αρες μάρες για μια σφαγή και το «Σχολείο των πτωμάτων». Μέσα σ' ένα παραλήρημα από λεκτικά περιττώματα που καταιονίζουν τα πρόσωπα των Εβραίων, η ράτσα αυτή κρίνεται υπεύθυνη για κάθε κακό που πλήττει τον κόσμο και βάζει ειδικότερα σε κίνδυνο τη φυλετική καθαρότητα των Γάλλων. Για τον Σελίν, η λύση τού, παγκόσμιου πια, εβραϊκού ζητήματος απαιτεί ολική «παστερίωση», «μυοκτονίες» και «απεντομώσεις». Ολος μάλιστα ο καταγγελτικός λόγος εκτυλίσσεται μέσα σε μια φαντασιωτική παράκρουση για συνωμοσίες, μηχανορραφίες, στοές, επιβουλές, αδικοπραγίες κ.ά. και εκφράζεται με αποσιωπητικά, θαυμαστικά, παύσεις, συγκοπές του λόγου, αυτοπροσαγορεύσεις κ.λπ. Στη γλωσσική αυτή βία υπόκεινται όλοι και όλα: Εβραίος ο Ρακίνας, Εβραίος ο Λουδοβίκος ΙΣΤ' ακόμα και ο Ζ. Μοράς, ιδρυτής της αντιδραστικής Action Francaise, και αυτός Εβραίος!

Πώς εξηγείται ένας συγγραφέας που υποτίθεται ότι ανήκει στην αναρχική Αριστερά, παρ' όλη βέβαια την αποστροφή του για τον κομμουνισμό, ένας άνθρωπος του λαού, ένας άθεος, ένας στιβαρός νατουραλιστής που δέχτηκε ακόμα και το εγκώμιο του Τρότσκι για το Ταξίδι του, τώρα να απανθρακώνει το παρελθόν του μέσα από τους σφοδρούς αντισημιτικούς λίβελους; Πολλοί, ανάμεσά τους και ο ομοϊδεάτης του L. Rabatet, γράφουν για μια ανεξήγητη λοξοδρόμηση που πρέπει να αποδοθεί σ' ένα είδος λογοτεχνικής φρενίτιδας (demence litteraire) και η οποία νομιμοποιεί μια σειρά από υπερβολές. Μιλούν, συνεπώς, για τη στιλιζαρισμένη του ευφράδεια, την τάση να παραμορφώνει, να συμπιέζει και να συνθλίβει τις έννοιες, να παραποιεί τα γεγονότα, να αλλάζει τους αριθμούς, να τροποποιεί, ταχυδακτυλουργικά, ακόμη και τις πληθυσμιακές απογραφές (ενώ επίσημα ο αριθμός των Εβραίων στο Παρίσι το 1936 είναι 174.000, αυτός μιλάει για 400.000). Πάντα όμως, όπως τονίζουν εμφατικά, στο πλαίσιο του λογοτεχνικού είδους που είναι ο λίβελος και πιο πέρα στην παράδοση της ραμπελιανής ρητορικής. Μήπως ο Σελίν γράφει ένα καινούργιο έργο με θέμα τους Εβραίους στη μεγάλη σκηνή της γαλλικής πολιτικής; Το κλίμα πάντως είναι πρόσφορο. Το Παρίσι είναι κατά 80% αντισημιτικό και ο Σελίν είναι γνήσιος εκπρόσωπός του. Ο Σελίν πέφτει κι αυτός θύμα της κοινόχρηστης αριθμητικής και της αφαίρεσης. Τι αφαιρεί από τον Εβραίο; Το βλέμμα. Κάθε απόχρωση, κάθε ιριδισμό, κάθε μαρμαρυγή που αντανακλά. Κρατάει αυτό που χαλκεύτηκε από τους αιώνες, δηλαδή τις συμβολικές ή εμβληματικές ιδιότητές του. Δεν υπάρχει ο άνθρωπος, αλλά ο σταυρωτής, ο τοκογλύφος, ο Σάιλοκ, ο συνωμότης του γνωστού πρωτοκόλλου της Σιών. Κι απέκει ταχύτατα η εσχατολογία μεταμορφώνεται σε σκατολογία, ο μεσσιανισμός σε ποταπή εμπορική μεσίτευση, η συναγωγή σε γιάφκα. Ο ρατσισμός είναι ένας κατεξοχήν ψυχολογικός μηχανισμός. Εχει όμως κι άλλες παραμέτρους. Γι' αυτό θα επανέλθω. *

[Ιδέες-τάσεις, Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΡΙΣΤΗΝΟΥ, Ελευθεροτυπία / 2, 28/06/2008]