Σπύρος Βρεττός: «Συνέβη». Εκδόσεις Γαβριηλίδη, 2007.
Με την τελευταία του συλλογή «Συνέβη» ο Σπύρος Βρεττός ολοκληρώνει μία τριλογία που ξεκίνησε με το «Ανιστόρητο» και συνεχίστηκε με την «Πράξη απλή». Οπως και στα προηγούμενα έργα του ο συγγραφέας, μέσω της μετάπλασης της ιστορίας σε μύθο, δημιουργεί τις δομές όπου τα διασκορπισμένα θρύψαλα των (συχνά τραγικών) γεγονότων που συμβαίνουν καθημερινά βρίσκουν μία σύνθεση που μας επιτρέπει να τα ερμηνεύσουμε χωρίς προκαταλήψεις. Μέσα στον καθρέφτη του μύθου, όντως, η ιστορία πολλαπλασιάζει τις όψεις της και φανερώνει πλευρές αλλιώς μισοκρυμμένες στην επίσημη ιστοριογραφία και στη δημοσιογραφία που προσπαθούν να αποδώσουν μία κατεψυγμένη εικόνα της τρέχουσας πραγματικότητας.
Δύο είναι οι βασικοί άξονες της εν θέματι συλλογής, δύο και άρρηκτα συνδεδεμένοι: το διφορούμενο της εξουσίας και η μετανάστευση των λαών. Ηδη στην «Πράξη απλή» το βλέμμα του ποιητή εστιαζόταν στη διπρόσωπη όψη της εξουσίας, στη μάσκα και στο δέρμα της, για να καταφύγουμε σε ποιητική αντίθεση του Γιάννη Δάλλα. Στα ποιήματα «Μεταστροφή ενός ηγεμόνα» και «Ειρωνεία 2003» της συλλογής «Συνέβη», οι πρωταγωνιστές αναρωτιούνται για την ουσία της πρώην εξουσίας τους, βλέπουν το κενό που χάσκει πίσω της και αντιλαμβάνονται την απάτη που τόσον καιρό ήταν όργανα στα χέρια άλλων: «... τον είπαν δαιδαλώδη / πως δεν μπορούν τάχα μέσα του / βαθιά να δουν. / Κι αυτός ρωτά: μα ήμουν ο βυθός τους;».
Ετσι αναρωτιέται ο ηγέτης που «Στην αρχή τον προώθησαν / Με όπλα και χρήμα κι εξουσία». Ενας ηγέτης πίσω από τον οποίο διαφαίνονται οι σκιές των πολλών δικτατόρων και τυράννων, πιστών φυλάκων της παγκόσμιας τάξης μέχρι την αλλαγή των πολιτικών συνθηκών που τους μετέτρεψε μονομιάς από φίλους σε εχθρούς. Ο άλλος άξονας της συλλογής είναι η μοίρα των ανιστόρητων προσώπων, των μεταναστών, σιωπηλοί πρωταγωνιστές αυτοί μιας τεράστιας τραγωδίας που διαδραματίζεται καθημερινά μπροστά στα μάτια μας. Ο Βρεττός είχε ήδη στραφεί σε αυτή τη σκηνή (βλ. «Σαρκασμό 1997» και «Μέρες του 1995» στο «Ανιστόρητο» και «Παρείσακτος ηθοποιός», στην «Πράξη απλή»). Τώρα όμως αυτό το φαινόμενο παίρνει μυθική διάσταση, μετατρέπεται σε σύγχρονο τραγικό μύθο. Στον μικρό κύκλο πέντε ποιημάτων με τον γενικό τίτλο «Μήδεια» ο Βρεττός «διαβάζει» τη μοίρα των μεταναστών υπό το φως του έξοχου αρχαίου μύθου περί της άθλιας τύχης των αλλοδαπών. Το σάπιο καράβι που φέρνει σε ξένη πατρίδα τα παιδιά της Μήδειας δεν είναι παρά τα καράβια με τα οποία καθημερινά χιλιάδες πρόσφυγες φτάνουν στη Δυτική Ευρώπη. Είναι σημαντική η αλλαγή του μύθου στον Βρεττό. Η Μήδεια δεν σκοτώνει τα παιδιά της για να εκδικηθεί τον Ιάσονα, αλλά τα διώχνει με ένα σαπιοκάραβο χωρίς σημαία. Και ποιος ξέρει αν αυτό δεν θα είναι χειρότερο και από τον θάνατο;
Η συλλογή μας παρουσιάζει έναν ποιητή ώριμο πλέον, στην ποιητική και στην εκφραστική του αντίληψη. Ο Βρεττός ξέρει ότι τα «πράγματα βαραίνουν προς τα εκεί όπου τονίζονται και οι λέξεις τους». Η πραγματικότητα κρύβεται πίσω από την υλική διάσταση των λέξεων που μπορούν έτσι να γίνουν το όχημα προς την αλήθεια ή προς το ψέμα. Από εκεί και ο διλημματικός χαρακτήρας αυτής της γλώσσας: «να πω ή να μην πω, να φανερώσω ή να φανερωθώ;». Λογοπαίγνια που εκμεταλλεύονται τους εκφραστικούς χυμούς των λέξεων και ξεσκεπάζουν την αμφίρροπή τους μυσία: «Στη λέξη Μήδεια μου φάνηκαν δύο σακάτικα αριθμητικά: μία και δύο». Αλλά και οι παρηχήσεις και οι (κάποτε ψεύτικες) ομοιοκαταληξίες: «Την εξουσία του, ιδέστε τον, ασκεί / στου φουσκωμένου ίσκιου το ασκί».
Η γλώσσα εισχωρεί στη βαθύτερη ουσία των πραγμάτων, χάρη σε ασυνήθιστες λεκτικές συζεύξεις και πρωτόγνωρες τολμηρές εικόνες, που συχνά συμπυκνώνουν τη βασική έννοια του ποιήματος μέσα σε μίαν αλληγορία: «Τα όρη μαστιγώνοντας να την αφήσουν να περάσει / μα και το αίμα μαστιγώνοντας / να το διαβεί κι αυτό πλωτό». Ο Βρεττός, λοιπόν, αποδεικνύεται ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της γενιάς του, λόγω και της προσπάθειάς του να δώσει νέες προοπτικές και νέες σημασίες στην ελληνική ποιητική γλώσσα. [Του Massimo Cazzulo, Η Καθημερινή, 15/07/2008]
No comments:
Post a Comment