Tης Eλισαβετ Kοτζια, Η Καθημερινή, 20/07/2008
Jean-Jacques Rousseau, 1712-1788
«Αναλαμβάνω κάτι που δεν έχει γίνει ποτέ στο παρελθόν, ούτε και πρόκειται να βρει στο μέλλον μιμητές. Θέλω να δείξω στους συνανθρώπους μου έναν άνθρωπο σε όλη τη φυσική του αλήθεια, κι ο άνθρωπος αυτός θα είμαι εγώ. Μόνο εγώ. Την καρδιά μου τη νιώθω και τους ανθρώπους τους ξέρω. Δεν μοιάζω με κανέναν από όσους συνάντησα. Τείνω να πιστεύω πως δεν μοιάζω με κανέναν από όσους υπάρχουν. Κι αν δεν είμαι καλύτερος, είμαι οπωσδήποτε αλλιώτικος. Το αν η φύση έκανε καλά ή άσχημα που έσπασε το καλούπι μες στο οποίο με έχυσε είναι κάτι που δεν μπορεί να το κρίνει κανείς προτού με διαβάσει». Με τα λόγια αυτά ο Ζαν - Ζακ Ρουσσό (1712-1778) εγκαινιάζει στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα το λογοτεχνικό είδος της αυτοβιογραφικής εξομολόγησης, ένα κλασικό κείμενο περιγραφής των φυσικών και ψυχικών του περιπετειών που πάντοτε συγκλονίζει για τον εξαιρετικά σύγχρονο χαρακτήρα του. Γραμμένο από τον εμβληματικό εισηγητή τόσο του διαφωτιστικού εγχειρήματος όσο και του αντικείμενου ρομαντικού ρεύματος, το έργο αντλεί από την παλαιότερη παράδοση του περιπετειώδους μυθιστορήματος πίκαρο και ταυτόχρονα προετοιμάζει το μυθιστόρημα συναισθηματικής μαθητείας που θα ανθήσει στον 19ο αιώνα. Εχουμε την τύχη να διαθέτουμε τις «Εξομολογήσεις» του Ρουσσό στα ελληνικά στη σπουδαία μετάφραση της πρόωρα χαμένης Αλεξάνδρας Παπαθανασοπούλου (Ιδεόγραμμα, 1997).
Συμπληρωματικά προς το καταστατικό αυτό κείμενο, «Ο σκύλος του Ρουσσό» των δημοσιογράφων του BBC David Edmonds και John Eidinow είναι ένα συναρπαστικό βοήθημα προκειμένου να αποκτήσουμε μια καλή εικόνα της εποχής που έδρασε ο ιδιοφυής πρόδρομος της Γαλλικής Επανάστασης, κυρίως όμως να διασταυρώσουμε το βλέμμα που ο ίδιος ρίχνει πάνω στον εαυτό του με τη ματιά των συγχρόνων του όσον αφορά τις πράξεις και τα έργα του (εκδ. Πατάκη, μετ. Ουρανία Παπακωνσταντοπούλου, σελ. 318). Στα 1765 ο Ρουσσό είναι ο διάσημος δημιουργός του συγκινητικού επιστολικού μυθιστορήματος «Νέα Ελοΐζα», το οποίο εξαντλείται και επανεκδίδεται συνεχώς σε ολόκληρη την Ευρώπη. Και ταυτόχρονα είναι ο μισητός για την καθεστηκυία τάξη αρχόντων και κληρικών συγγραφέας του «Κοινωνικού Συμβολαίου» και του «Εμίλιου». Η παρουσία του (ένας μικρόσωμος άνδρας ντυμένος με αρμένικη φορεσιά εξ αιτίας ιατρικού ουρολογικού προβλήματος) προξενεί παραληρήματα θαυμασμού στους παράφορους θαυμαστές του αλλά και ανεξέλεγκτες εκδηλώσεις μίσους στον όχλο που τον λιθοβολεί. Καθώς φεύγει κυνηγημένος από το Παρίσι και τη γενέτειρά του Γενεύη, οι παντοδύναμοι προστάτες του, που ανάμεσά τους συγκαταλέγεται ο Μέγας Φρειδερίκος της Πρωσίας, προσπαθούν να του εξασφαλίσουν καταφύγιο. Και πλησιάζουν τον καθιερωμένο Σκώτο φιλόσοφο, οικονομολόγο, ιστορικό και διπλωμάτη στο Παρίσι Ντέιβιντ Χιουμ [David Hume, 1711-1776], ο οποίος δέχεται να αναλάβει το ταξίδι και την εγκατάσταση του Ρουσσό στη φιλελεύθερη Αγγλία. «Μου φαίνεται πράος, ευγενικός, σεμνός και ευπροσήγορος… Η σεμνότητά του δεν φαίνεται να είναι καλοί τρόποι, αλλά άγνοια της ίδιας του της τελειότητας», έγραψε ο Χιουμ σε φίλο του μετά τη συνάντησή του με τον Ελβετό φυγά. «Η καλοσύνη σας με συγκινεί και με τιμά», απάντησε ο Ρουσσό στην πρόταση του Χιουμ να τον φυγαδεύσει. «Η καλύτερη απάντηση που μπορώ να δώσω στην προσφορά σας είναι να τη δεχτώ… Αυτή είναι η συμβουλή της ίδιας μου της καρδιάς που της δίνει μεγάλη χαρά να είναι υπόχρεη στο λαμπρότερο από τους συγχρόνους μου, τον άνθρωπο που η καλοσύνη του ξεπερνά τη φήμη του».
No comments:
Post a Comment