Του Νίκου ΚΟΥΝΕΝΗ, Η Αυγή, 20/07/2008
CLIFFORD IRVING, Η απάτη, μτφρ. Αγγελική Πιστεύου, εκδόσεις Πάπυρος, σελ. 512
"Η ζωή μιμείται την τέχνη", έλεγε κάποτε ο Όσκαρ Ουάιλντ. Υπάρχουν ωστόσο περιπτώσεις στις οποίες μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι η τέχνη μπορεί να επικαθορίσει την πραγματικότητα και με άλλους τρόπους: να αναπαραστήσει, ας πούμε, εντελώς αυθαίρετα μια πραγματική και απολύτως προφυλαγμένη από τη δημοσιότητα προσωπική ζωή, μην επιτρέποντας για ένα διάστημα σε κανέναν, ούτε καν στον ίδιο το φορέα της, να αμφισβητήσει αποτελεσματικά τη φερεγγυότητα αυτής της αναπαράστασης, καθώς η πειστικότητα της τελευταίας φαντάζει, στα αλάθητα μάτια των ειδημόνων, μεγαλύτερη από αυτή της "άγνωστης" πραγματικότητας. Τοιουτοτρόπως, οι εν λόγω διαμορφωτές και διαχειριστές των κριτηρίων του μιντιακού κατασκευάσματος, που κατ’ ευφημισμόν αποκαλείται "κοινή γνώμη", πέφτουν ενίοτε στο λάκκο που οι ίδιοι έχουν στήσει. "Μην αφήσεις ποτέ την αλήθεια να σταθεί εμπόδιο σε μια καλή ιστορία", αυτό είναι το μότο που δεσπόζει στο εξώφυλλο του ανά χείρας βιβλίου. Μια φράση που εκφράζει απολύτως τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται την ενημέρωση του κοινού αυτοί που διαμορφώνουν τους όρους και τα όριά της. Μόνο που κάποτε η αλήθεια, όταν και όπως αποκαλύπτεται, καθίσταται εμπόδιο σε κάποιες "καλές ιστορίες", όση ευφυία κι αν σπαταλήθηκε δημιουργικά για να εμφανιστούν οι τελευταίες ως πραγματικά αξιόπιστες, "αληθινότερες" της πραγματικότητας.
Τη μεγαλύτερη ίσως, και σίγουρα την πλέον απίστευτη απάτη όλων των εποχών στο χώρο του βιβλίου και των μέσων μαζικής ενημέρωσης, μάς παρουσιάζει στο ανά χείρας βιβλίο ο ίδιος ο άνθρωπος που την επινόησε και παραλίγο να τη φέρει με επιτυχία σε πέρας, ο αμερικανός συγγραφέας Κλίφορντ Ίρβινγκ. Γνωστός ήδη για το πεζογραφικό του έργο, μυθοπλαστικό αλλά και βιογραφικό (ο Ίρβινγκ εξέδωσε το 1969 τη βιογραφία του παραχαράκτη έργων τέχνης Ελμίρ Ντε Χόρι, στην οποία βασίστηκε η γνωστή ταινία του Όρσον Ουέλς "F for Fake") ο συγγραφέας εμφανίστηκε το 1971 σε μεγάλο αμερικανικό εκδοτικό οίκο, με τον οποίο συνεργαζόταν, διαβεβαιώνοντάς τα στελέχη του ότι επέτυχε αυτό που μέχρι τότε θεωρούνταν ακατόρθωτο: να εξασφαλίσει μια σειρά προσωπικών συνεντεύξεων από τον εκκεντρικό και απομονωμένο πολυεκατομμυριούχο Χάουαρντ Χιουζ και να τις χρησιμοποιήσει στη συνέχεια ως υλικό για τη συγγραφή της εγκεκριμένης από τον ίδιο τον επιχειρηματία επίσημης βιογραφίας του.
Βοηθούμενος από τη σύζυγό του και το στενό φίλο και συνεργάτη του Ρίτσαρντ Σάσκιντ, και βασιζόμενος σε ελάχιστες αξιόπιστες πηγές, ο Ίρβινγκ υποκαθιστά την έλλειψη επαρκών στοιχείων με το μυθοπλαστικό του ταλέντο. Σκαρφίζεται περιπετειώδεις συναντήσεις με τον ερημίτη μεγιστάνα, πλαστογραφεί με εντυπωσιακή επιτυχία το γραφικό του χαρακτήρα, παρουσιάζοντας πλήθος "αυθεντικών" (και στα μάτια των γραφολόγων) επιστολών του τελευταίου προς τον ίδιο, επινοεί εκ του μηδενός μικρά και μεγάλα περιστατικά της ζωής του Χιούζ και φυσικά κλείνει συμφωνίες εκατοντάδων χιλιάδων δολαρίων, ως αμοιβή, υποτίθεται, του ίδιου του βιογραφούμενου και, στην πραγματικότητα, του εαυτού του και του συνεργάτη του.
Για μήνες ολόκληρους, το σύνολο των στελεχών του εκδοτικού οίκου και πολλών μεγάλων ενημερωτικών εκδοτικών επιχειρήσεων (ανάμεσά τους και ο οργανισμός "Time-Life") εμπιστεύονται τυφλά τον Ίρβινγκ, θεωρώντας την ιστορία του ως πραγματική. Ακόμα και όταν ο ίδιος ο Χιουζ επικοινωνεί δυο φορές τηλεφωνικώς με δημοσιογράφους, διαβεβαιώνοντάς τους ότι δεν έχει γνωρίσει ποτέ του τον συγγραφέα και ότι η "βιογραφία" του είναι μια απίστευτη απάτη, τα ανωτέρω στελέχη αποδέχονται τις εξηγήσεις του Ίρβινγκ και πείθονται ότι οι παρεμβάσεις αυτές γίνονται από κάποιον απατεώνα που υποδύεται τον πολυεκατομμυριούχο, εν αγνοία του τελευταίου.
Τελικώς, το σχέδιο καταρρέει στις λεπτομέρειες, η απάτη αποκαλύπτεται και ο Ίρβινγκ, μαζί με τη σύζυγό του και τον Σάσκιντ, οδηγούνται στις φυλακές όπου θα εκτίσουν ολιγοετείς ποινές. Δέκα χρόνια μετά τη |Βιογραφία του Χάουαρντ Χιουζ|, που ουδέποτε, εννοείται, είδε το φως της δημοσιότητας, δημοσιεύτηκε |Η απάτη|, η πλήρης "βιογραφία" αυτής της απίστευτης κομπίνας, με πλοκή που θα την ζήλευαν πολλά αστυνομικά μυθιστορήματα.
Πολύ ενδιαφέρον το βιβλίο, και για το γεγονός ότι, εκτός των άλλων, μας παρουσιάζει με αποκαλυπτικό τρόπο τα νήματα που συνδέουν την έντυπη (και, στους καιρούς μας, κυρίως εικονική) πραγματικότητα με αυτή της αληθινής ζωής, συγχωνεύοντας συχνά και τις δυο σε ένα μπερδεμένο κουβάρι, τις άκρες του οποίου αδυνατούν κάποτε να βρουν ακόμα και εκείνοι που ανέλαβαν να το τυλίξουν. Μια κατάσταση σκοπίμως χαοτική, και συνήθως εξαιρετικά κερδοφόρα, καθώς, όπως αποδεικνύει και η σύγχρονη "τηλεοπτική δημοκρατία", πολλές "αληθινές ιστορίες" στήνονται κάθε τόσο, ελάχιστες όμως εξ αυτών αποκαλύπτονται τελικά. Στη δεύτερη αυτή κατηγορία είχε την ατυχία να συμπεριληφθεί ο απατεώνας συγγραφέας Κλίφορντ Ίρβινγκ, ενώ στην πρώτη συνωστίζονται πολύ περισσότεροι κατασκευαστές της πραγματικότητας, λιγότερο ευφυείς αλλά σαφώς πιο προσεκτικοί από αυτόν.
Ο Νίκος Κουνενής είναι πεζογράφος
No comments:
Post a Comment