Ο ΑΡΓΕΝΤΙΝΟΣ ΧΟΥΛΙΟ ΚΟΡΤΑΣΑΡ ΔΕΝ ΚΛΕΙΝΕΙ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΣΤΟΝ ΖΟΦΟ

Μέθοδος, η επανάσταση

Γράφει η Σοφία Νικολαΐδου, ΤΑ ΝΕΑ, 12/07/2008

Julio Cortazar: Το βιβλίο του Μανουέλ. Μτφ. Β. Κνητού. Εκδ. Κέδρος, 2008, σελ. 578

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ. ΧΩΡΙΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΑΝΤΙΚΕΣ ΚΟΡΟΝΕΣ. ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΠΟΥ ΓΙΟΡΤΑΖΕΙ ΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΗ ΓΡΑΦΗ, ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΚΛΕΙΝΕΙ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΣΤΟΝ ΖΟΦΟ. ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΠΟΥ ΑΝΑΜΕΙΓΝΥΕΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΕΙΔΗ, ΑΝΕΛΕΗΤΑ

«Κανείς δεν μπορεί να διηγηθεί από την αρχή μια ιστορία που έγραψε ο Κορτάσαρ. Κάθε ιστορία του αποτελείται από συγκεκριμένες λέξεις. Βρίσκονται σε συγκεκριμένη σειρά. Αν προσπαθήσουμε να κάνουμε περίληψη του κειμένου, καταλαβαίνουμε πως το σημαντικότερο κομμάτι έχει χαθεί». Τάδε έφη ο μέγας και πολύς Μπόρχες.

Ο Κορτάσαρ (1914-1984) είναι Αργεντινός συγγραφέας, πολλοί τον συγκρίνουν με τον Μπόρχες. Ίσως γιατί κινήθηκε στον χώρο του φανταστικού. Παρά τα κοινά χαρακτηριστικά, τους δύο συγγραφείς χωρίζουν θέματα συγγραφικής ιδεολογίας και πολιτικής πράξης. Ο Κορτάσαρ ανέπτυξε πολιτική δράση, συμμετείχε στο αντιπερονικό κίνημα της χώρας του, υποστήριξε τον Κάστρο στην Κούβα, τον Αλιέντε στη Χιλή, τους Σαντινίστας στη Νικαράγουα.

Ο συγγραφέας υπήρξε πολίτης του κόσμου. Γεννήθηκε στις Βρυξέλλες από Αργεντίνους γονείς, στα τέσσερά του επέστρεψε στο Μπουένος Άιρες, μεγάλωσε σε προάστιο. Συμμετείχε στις αντιπερονικές διαδηλώσεις, φυλακίστηκε. Από το 1951 ώς τον θάνατό του, το 1984, έζησε στο Παρίσι. Εργάστηκε ως μεταφραστής στην Ουνέσκο.

CortázarΟ Κορτάσαρ εξέδωσε το Βιβλίο του Μανουέλ το 1973. Θέμα του η πολιτική κατάσταση στη Λατινική Αμερική. Το θέμα είναι ζοφερό, κλειστοφοβικό, πολιτικά- και συγγραφικά- επικίνδυνο. Πώς γράφει κανείς για το έρεβος; Τι κάνει όταν η αλήθεια ξεπερνά τη μυθοπλασία; Δικαιούται να παίξει συγγραφικά; Μπορεί να κοιτάξει το σκοτάδι κατάματα και να χαμογελάσει;

Ο Κορτάσαρ θέτει το ζήτημα από την πρώτη σειρά του βιβλίου, χωρίς ακκισμούς και καλολογίες. Ξεκαθαρίζει νέτα- σκέτα πως «οι υπέρμαχοι του αληθινού στη λογοτεχνία θα βρουν ότι ανήκει μάλλον στον χώρο της μυθοπλασίας, ενώ οι οπαδοί της λογοτεχνίας του φανταστικού θα αποδοκιμάσουν την εσκεμμένη συγγένειά του με την ιστορία των ημερών μας».

• Τα ρεύματα

Ο συγγραφέας αποφασίζει προγραμματικά να ενώσει τα δύο ρεύματα και θέτει το μέγα θέμα του λογοτεχνικού ύφους. Το ύφος που επιλέγει «αντίκειται σε μια συγκεκριμένη αντίληψη για το πώς πρέπει να πραγματεύεται κανείς αυτά τα θέματα, απέχει τόσο απ΄ την επιπολαιότητα όσο και απ΄ το φτηνό χιούμορ. Τώρα περισσότερο από ποτέ πιστεύω πως ο αγώνας υπέρ του λατινοαμερικάνικου σοσιαλισμού θα πρέπει να αντιμετωπίσει τον καθημερινό τρόμο με τον μοναδικό τρόπο που κάποια μέρα θα του δώσει τη νίκη: φροντίζοντας με ζήλο να διαφυλάξει την ικανότητά μας να γευόμαστε τη ζωή». Ο Κορτάσαρ αντιμετωπίζει το λογοτεχνικό είδος και το λογοτεχνικό ύφος ως βασικά ζητήματα πολιτικής και συγγραφικής ιδεολογίας. Στη συνέχεια, το ίδιο το μυθιστόρημα υπερασπίζεται λυσσασμένα τον εαυτό του.

Ο τίτλος του βιβλίου δηλώνει χειρωνακτική κατασκευή. Οι ήρωες κολλούν αποκόμματα, ειδήσεις από εφημερίδες, σχόλια, άρθρα κ.λπ. και κατασκευάζουν το βιβλίο του Μανουέλ, του νήπιου γιου ενός ζευγαριού της παρέας. Στόχος, όταν το βρέφος μεγαλώσει, να μάθει και να θυμάται τα γεγονότα. Με τον τρόπο αυτό, στην αφήγηση συμπλέκονται και συνομιλούν επιστολές, ειδήσεις για φρικτά βασανιστήρια, στοιχεία της μικροϊστορίας και της καθημερινότητας. Στο μεταξύ, η πλοκή παίρνει τη φόρα της. Η παρέα των εξόριστων Λατινοαμερικανών μαζί με Γάλλους, Εβραίους, Πολωνούς φίλους οργανώνει την πολιτική δράση της, το επονομαζόμενο «Μεγάλο Πανηγύρι»: μια απαγωγή με πολιτικά αιτήματα. Τα ερωτικά τρίγωνα στενεύουν ή καταστρέφονται, οι ερωτικές σχέσεις στριμώχνουν και βασανίζουν, οι οικογένειες δεν είναι κομ-ιλ-φο, υπάρχουν μονομανιακοί υποστηρικτές του αυνανισμού κι άλλοι που βασανίζουν και βασανίζονται από τις γυναίκες.

Λουντμίλα, Γκόμες, Μονίκ, Λουσιάν Βερνέιγ, Ερέδια, Μάρκος, Αντρές, Εκείνος που σου΄λεγα, Φρανσίν, Όσκαρ, Μανουέλ, Γκλάντις, Λονστάιν, Ρολάν, Φερνάντο είναι οι ήρωες της αφήγησης. Οι σφήνες των ειδήσεων από γαλλόφωνες και ισπανόφωνες εφημερίδες δηλώνονται τυποτεχνικά και γλωσσικά. Η μέθοδος του αφηγηματικού μοντάζ διαμορφώνει όχι μόνο τη συγγραφή αλλά και την ανάγνωση. Άλλωστε, ακόμα και ο τρόπος που οι ήρωες αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα ακολουθεί κινηματογραφικές τεχνικές. Έχουμε φίνο μοντάρισμα των σκηνών του βίου.

Ψυχοπαθοπουτάνα πόλη

ΠΟΙΟΣ ΑΣΚΕΙ ΤΕΛΙΚΑ ΤΗ ΒΙΑ