Η γυναίκα μου, αυτή η άγνωστη

• Ανδρικές εμμονές και υποψίες περί απιστίας στο νέο βιβλίο του Κώστα Κατσουλάρη
• Του Ηλια Μαγκλινη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Σάββατο, 4 Σεπτεμβρίου 2010

Λένε ότι πέντε είναι οι μεγάλοι φόβοι του άνδρα απέναντι στη γυναίκα του: 1. Οτι θα τον απατήσει, 2. Οτι το παιδί δεν είναι δικό του, 3. Οτι θα τον υποτιμά, 4. Οτι κάθε τόσο θα περιμένει από αυτόν να εκτελεί τα... συζυγικά του καθήκοντα (ενώ αυτός βαριέται θανάσιμα), 5. Οτι θα τον σκοτώσει ενώ κοιμάται, ρίχνοντάς του υδράργυρο στο αυτί (υποτίθεται ότι δεν ανιχνεύεται μετά). Στη νουβέλα «Ο άνδρας που αγαπούσε τη γυναίκα μου» (εκδ. Ελληνικά Γράμματα), ο Κώστας Κατσουλάρης καταπιάνεται με τον πιο διαδεδομένο από τους πέντε, τον φόβο της απιστίας. Η δραστική αυτή νουβέλα έχει περισσότερο να κάνει με τον φόβο παρά με την ίδια την απιστία: ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής βυθίζεται σε μια τρέλα υποψιών με αποτέλεσμα να οδηγήσει έναν ισορροπημένο συζυγικό βίο στην καταστροφή.

Εσωστρεφείς άνδρες με εμμονές και φαντασιώσεις εμφανίζονται συχνά στην πεζογραφία του Κατσουλάρη. Γιατί όμως ο συγκεκριμένος ήρωας αυτοκαταστρέφεται; «Δεν έχω απάντηση», μας λέει ο συγγραφέας. «Αν και στη ζωή προβαίνω διαρκώς σε ερμηνείες, για τους λογοτεχνικούς ήρωες, και ειδικά τους “δικούς μου”, είμαι μάλλον απρόθυμος να τους δω με ψυχρό μάτι. Αισθάνομαι ότι κάτι περισσότερο υπάρχει σε αυτούς που, αναλύοντάς το, θα το κουτσούρευα».

Πρόκειται άραγε για ένα κατ’ εξοχήν «ανδρικό» βιβλίο; Ή είναι ένα βιβλίο για τη διαστροφή της επιθυμίας γενικότερα; «Με κάποιο τρόπο ισχύουν και τα δύο. Είναι “ανδρικό βιβλίο”, καθώς ο συγκεκριμένος τύπος ιδεοληπτικού ανθρώπου, ο οποίος καταδυναστεύεται από τις σκέψεις και τις ιδέες του, είναι παραδοσιακά “ανδρικός” τύπος - με την έννοια, αν θες, που η υστερία χρεώνεται στις γυναίκες. Τα φύλα, άλλωστε, είναι κοινωνικές και πολιτισμικές μεταβλητές, όχι βιολογικές σταθερές. Ετσι, θα έλεγα ότι η νουβέλα μου έχει περισσότερο να κάνει με το πώς ο “άλλος”, μέσα στο ζευγάρι, μεταμορφώνεται με τον χρόνο σε πλάσμα μυστήριο και απόμακρο, παρά με το θέμα της ζήλιας ή της απιστίας. Ξυπνάς ένα πρωί και το σώμα δίπλα στο κρεβάτι σου φαντάζει ξένο, αόριστα ανοίκειο. Αυτές οι καταστάσεις συνήθως “λειώνουν” μέσα στην καθημερινότητα. Στη λογοτεχνία συμπλέκονται με άλλα στοιχεία, γίνονται “πλοκή”».

Ο ήρωας του Κατσουλάρη είναι ένας κατά τα άλλα τετράγωνος νους. Ακόμα και η καταβύθισή του σε αυτή την τρέλα μοιάζει να είναι λογικά ζυγισμένη. Είναι άραγε μια κατάρα των ανδρών όμως αυτή; Να τρελαίνονται δια της λογικής; «Ο ήρωάς μου βυθίζεται ήσυχα στην τρέλα του, σαν καλοκουρδισμένο ρολόι που χάνει κάθε μέρα μερικά δευτερόλεπτα. Με το πέρασμα των χρόνων, όμως, τα δευτερόλεπτα αθροίζονται σε ώρες, μέρες, έτσι που το δικό του ρολόι πάει τελείως λάθος. Δυσκολεύεται όμως να κάνει την απαραίτητη διόρθωση: έχει πια μπλεχτεί στα ίδια του τα γρανάζια. Νομίζω ότι πια άντρες και γυναίκες “τρελαινόμαστε” με παρόμοιους τρόπους. Οι νευρώσεις μας μοιάζουν, ομογενοποιούνται».

• Γυναίκα: Η αδικημένη

Τελικώς, η αδικημένη της υπόθεσης στο βιβλίο είναι η γυναίκα; «Για τους ήρωές μου τρέφω παγίως αισθήματα συμπάθειας και συνενοχής. Τολμώ να πω: Οσο λιγότερο μου μοιάζουν, τόσο περισσότερη είναι η συμπάθεια.

Η γυναίκα του βιβλίου, η Ρέα, είναι ο άγνωστος Χ. Θα χρειαζόταν ένα άλλο βιβλίο, γραμμένο από τη δική της πλευρά, ώστε να έχουμε πληρέστερη εικόνα. Η πραγματικότητα ωστόσο δεν είναι ποτέ ολόκληρη, όσες οπτικές γωνίες κι αν προσθέσουμε. Γι’ αυτό έχω προτίμηση στις μονόχορδες αφηγηματικές φωνές, σε αντίθεση με τη μόδα που μας θέλει πολυφωνικούς, πολυπρισματικούς, πολυεστιακούς, πολυπολιτισμικούς. Η μοναδική γωνία αφήγησης έχει το δικό της ήθος, είναι μια τίμια λύση, συμβατή με την ανθρώπινη εμπειρία. Ναι, η γυναίκα της ιστορίας μου, η σύζυγος, είναι η αδικημένη της υπόθεσης. Ελπίζω να συγχωρέσει τον άντρα της και να βρουν μια λύση - αν και μετά το τέλος του βιβλίου, η γνώμη μου δεν βαραίνει ιδιαίτερα».