Απεχθής συγγραφέας σκοτώνει τον εαυτό του

• Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΡΟΥΖΑΚΗ, Ελευθεροτυπία, Σάββατο 4 Σεπτεμβρίου 2010

Η κυκλοφορία την Τετάρτη 8 Σεπτεμβρίου του καινούργιου βιβλίου του Μισέλ Ουελμπέκ, του διασημότερου από τους σύγχρονους συγγραφείς της Γαλλίας, έχει προκαλέσει τον συνήθη σε κάθε νέο του μυθιστόρημα πανικό δημοσιότητας. 

Η φήμη που τον συνοδεύει είναι ανάλογη ενός ποπ σταρ, αν και εν γένει η λογοτεχνία του δεν είναι ούτε εύπεπτη ούτε ευχάριστη. «Βρωμίλος, απεχθής συγγραφέας σκοτώνει τον εαυτό του». «Μισέλ Ουελμπέκ για τη Γαλλία των τηλεαγορών». «Ολες οι λεπτομέρειες για το βιβλίο του Ουελμπέκ».


Αυτοί είναι ορισμένοι από τους τίτλους των πολλών δημοσιευμάτων στον διεθνή Τύπο για το μυθιστόρημα «La carte et le territoire» (εκδόσεις «Flammarion»). «Μπορούμε αλήθεια να κρίνουμε νηφάλια το βιβλίο ενός συγγραφέα, που ο ίδιος αποτελεί κοινωνικό φαινόμενο;», αναρωτιέται στο μπλογκ του στη «Μοντ» ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Πιερ Ασουλίν.

• Ενα ρεμάλι που το λένε Ουελμπέκ

Οσοι αγωνιούν να μάθουν ποιους αποκαθηλώνει αυτή τη φορά ο Ουελμπέκ, θα ανακαλύψουν ότι έχει αφήσει ήσυχο το Ισλάμ και δεν διεκδικεί πια τον τίτλο του μισογύνη. Στρέφεται, όμως, εναντίον του εαυτού του, έστω μιας μυθιστορηματικής εκδοχής του. Ο Μισέλ Ουελμπέκ, έτσι ακριβώς λέγεται ένας από τους βασικούς ήρωες του βιβλίου, είναι ένας άπλυτος, αλκοολικός συγγραφέας, ταλαιπωρημένος από ένα έκζεμα που τον αναγκάζει να ξύνεται με μανία. Παραιτημένος, πίνει χάπια και αλκοόλ, τρώει μορταδέλα και μπισκότα στο κρεβάτι. Τελικά πεθαίνει κάτω από περίεργες και άγριες συνθήκες. Ακόμη και με τόσο στραπατσάρισμα της εικόνας του, ο Ουελμπέκ δεν κατάφερε, όμως, να κερδίσει τη συμπάθεια όλων.

Κορυφαίος επικριτής του βιβλίου είναι, μέχρις στιγμής, ο Μαροκινός συγγραφέας Ταχάρ Μπεν Τζελούν, μέλος της κριτικής επιτροπής του λογοτεχνικού βραβείου «Γκονκούρ», το οποίο ο Ουελμπέκ μάταια διεκδικεί εδώ και χρόνια. Δεν φτάνει που ο Τζελούν δηλώνει, δημοσίως, ότι θα το καταψηφίσει, αλλά σε κριτική του στην ιταλική εφημερίδα «Λα Ρεπούμπλικα» έγραψε: «Κανένα άλλο ανάγνωσμα δεν με έκανε να αισθανθώ τόσο έντονα πως χάνω το χρόνο μου διαβάζοντάς το. Ποιο άραγε να είναι το θέμα του; Ολα αυτά τα γνωστά ονόματα που παραθέτονται, όλο αυτό το μυστήριο γύρω από το Εγώ του συγγραφέα, προδίδουν έλλειψη φαντασίας. Στρέφεται προς τον εαυτό του επειδή δεν ξέρει τι άλλο να επινοήσει». Αρκετοί υποστηρίζουν ότι ο Μαροκινός συγγραφέας βρήκε την ευκαιρία να εκδικηθεί τον Ουελμπέκ για τις αντιισλαμικές θέσεις του.

Δεν συμφωνούν, όμως, όλοι μαζί του. Ανάμεσα στους πολλούς θαυμαστές του βιβλίου είναι και η εφημερίδα «Liberation», η οποία χαρακτηρίζει τη σαρκαστική αυτοπροσωπογραφία του Ουελμπέκ, «αριστούργημα».

• Καυτηριάζει τη σύγχρονη τέχνη

Ο κόσμος της σύγχρονης τέχνης έχει ζωηρή εκπροσώπηση στο μυθιστόρημα, κυρίως μέσω του κεντρικού ήρωα, του φωτογράφου και εικαστικού Ζεντ Μαρτάν. Πρόκειται για ένα ανερχόμενο αστέρι της τέχνης που διεκδικεί τις δάφνες του Ντέμιεν Χιρστ και του Τζεφ Κουνς. Ανάμεσα στα πορτρέτα που έχει φιλοτεχνήσει στη σύντομη καριέρα του είναι κι εκείνα των ισχυρών ανδρών της ψηφιακής εποχής, Στιβ Τζομπς και Μπιλ Γκέιτς. Ο Μαρτάν ανήκει στους εννοιολογικούς καλλιτέχνες, γεγονός που επιτρέπει στον Ουελμπέκ να καυτηριάσει ανελέητα τον κόσμο της τέχνης και τη σχέση των καλλιτεχνών με τους μαικήνες. Με την ευκαιρία επικεντρώνεται σε πραγματικά πρόσωπα, όπως τον μεγαλοσυλλέκτη Φρανσουά Πινό και τον Ρώσο κροίσο Ρόμαν Αμπράμοβιτς. Ο ζωγράφος Ζεντ Μαρτάν θα συναντηθεί με τον μυθιστορηματικό Ουελμπέκ προκειμένου ο τελευταίος να του γράψει κάποιο κείμενο στον κατάλογο της νέας έκθεσής του. Οταν θα φτάσει στο σπίτι του συγγραφέα στην Ιρλανδία, θα τον βρει με τις πιτζάμες. «Βρωμάει λίγο, αλλά ευτυχώς λιγότερο από πτώμα», σκέφτεται. Σιγά σιγά μια πνευματική σχέση, σχεδόν πατέρα - γιου, θα αναπτυχθεί ανάμεσά τους με πρόσχημα τις κοινές σκοτεινές απόψεις τους περί τέχνης και ζωής και τη μελαγχολική οπτική τους για την παρακμή του σύγχρονου κόσμου. Μέχρι τη στιγμή που ο Ουελμπέκ θα πεθάνει με φριχτό τρόπο, τεμαχισμένος από το χέρι ενός ψυχοπαθή.

• Καθόλου σεξ και παρτούζες

Ο σαρκασμός, το μαύρο χιούμορ και ο κυνισμός, χαρακτηριστικά της γραφής του Μισέλ Ουελμπέκ, αναγνωρίζονται και στο καινούργιο του βιβλίο, το λιγότερο προκλητικό απ' όλα κατά γενική ομολογία. «Καθόλου σεξ, παρτούζες και πουτάνες στην Ταϊλάνδη», σημειώνει ένας κριτικός. Η έλλειψη προβοκατόρικων αναφορών και πρόκλησης ερμηνεύεται από ορισμένους ως τακτική τού συγγραφέα προκειμένου να κερδίσει το πολυπόθητο «Γκονκούρ».

Οι περισσότεροι αποδίδουν, όμως, τη νηφαλιότητά του στην ωριμότητα που κατέκτησε. Δεν διστάζουν να μιλήσουν για αληθινά σπουδαίο βιβλίο, με ατού την αυτοπροσωπογραφία του συγγραφέα, «πολυεπίπεδη, συγκλονιστική, σχεδόν μεταφυσική». Με τον Ουελμπέκ να διαχέεται με αξιοθαύμαστη μαεστρία σε όλους τους χαρακτήρες του βιβλίου, σαν ένα πρόσωπο που στέκει στο κέντρο μιας αίθουσας με καθρέφτες και παρατηρεί τα πολλαπλά είδωλά του. *

• Στοιχειώδεις πληροφορίες

* Γεννήθηκε το 1956.
* Τον έχουν πει: κυνικό, μισογύνη, νάρκισσο, ρατσιστή, μηδενιστή, εκφραστή της παρακμής του σύγχρονου κόσμου.
* Για την «Πλατφόρμα», το 2001, κατηγορήθηκε για «εξύβριση» του Ισλάμ επειδή έγραφε ότι είναι η χειρότερη θρησκεία που υπάρχει. Στη δίκη που ακολούθησε δεν καταδικάστηκε.
* Το 1998 στα «Στοιχειώδη σωματίδια» κατηγορούσε τη μητέρα του Λουσί Τσελκαντί ότι τον εγκατέλειψε για να ζήσει ελεύθερη. Εκείνη του ανταπάντησε με το βιβλίο «L' Innocente» («Η αθώα») αποκαλώντας τον «ψεύτη και απατεώνα που σε όλη του τη ζωή έβλαπτε τον κόσμο γύρω του». Ανάλογη σχέση έχει ο Ουελμπέκ με τη Γαλλία. Θεωρεί ότι η χώρα του, όπως και η μητέρα του, τον μισεί και τον απαξιώνει. Εχει επιλέξει να ζει σε Ιρλανδία και Ισπανία.
* Το 2008 μετέφερε μόνος του στο σινεμά τη «Δυνατότητα ενός νησιού» με αμφιλεγόμενα καλλιτεχνικά αποτελέσματα.
* Από την Εστία κυκλοφορούν τα βιβλία του: «Η επέκταση του πεδίου της πάλης», «Τα στοιχειώδη σωματίδια», «Πλατφόρμα», «Λανθαρότε» και «Η δυνατότητα ενός νησιού».