Ερως, ο άγγελος του παραδόξου

• Το νέο, φιλόδοξο μυθιστόρημα του Γιώργου Ζαρκαδάκη, «Οδηγός επιβίωσης»

• Του Ηλια Μαγκλινη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Σάββατο, 25 Σεπτεμβρίου 2010

Εξι πεζογραφικά βιβλία και ένα ποιητικό μετράει ο Γιώργος Ζαρκαδάκης, όλα εμποτισμένα με τις επιστημονικές του γνώσεις και ανησυχίες. Λογικό: ο 46χρονος συγγραφέας έχει σπουδάσει μηχανικός συστημάτων και κατέχει διδακτορικό στην Τεχνητή Νοημοσύνη. Σε μερικά από τα πεζά του δεν λείπει και το χιούμορ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ένα διήγημα από τη συλλογή «Η μέρα που η Αμερική εξαφανίστηκε», στο οποίο η Γη πέφτει μέσα σε μια μαύρη τρύπα και ο χρόνος διαστρεβλώνεται, με κωμικοτραγικά αποτελέσματα.

Στο τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Οδηγός επιβίωσης» (εκδ. Κέδρος), ο χαμένος έρωτας του κεντρικού ήρωα του Γ. Ζαρκαδάκη μοιάζει να είναι το σημείο αφετηρίας για να στηθεί ένα πολυεδρικό αφήγημα με επιστημονικές, αλλά και φιλοσοφικές προεκτάσεις: η μνήμη, η αντίληψη, η συνείδηση μπαίνουν στο μικροσκόπιο του συγγραφέα, ο οποίος επιπροσθέτως, χρησιμοποιεί πατίνες αστυνομικής λογοτεχνίας για να προσδώσει σασπένς, εμπλέκοντας όμως μέσα στο σύμπαν του και ζητήματα που αφορούν την πρόσφατη νεοελληνική, αιματηρή ιστορία.

• Καθαρτική εμπειρία

«Στον “Οδηγό επιβίωσης” επιχείρησα να εξερευνήσω τη Φύση και τα όρια του εαυτού μέσω μιας μυθιστορίας», μας λέει ο Γ. Ζαρκαδάκης. «Το υποκείμενο που ονομάζουμε “εαυτός” γίνεται αντικείμενο στην περίπτωση μιας επιστημονικής ή φιλοσοφικής μελέτης, ξαναποκτά όμως την υποκειμενικότητά του μέσω της μυθιστορίας. Κι εκεί ακριβώς έγκειται η ισχύς και αξία της αφήγησης καθώς έρχεται να συμπληρώσει -ως ίση προς ίσους- την προσπάθεια της φιλοσοφικής και της επιστημονικής μεθόδου να περιγράψουν με πειστικό τρόπο τον νου, τη συνείδηση, τη μνήμη, τα συναισθήματα, τις ιδέες. Τελικά, κάθε σημαντικό μυθιστόρημα αυτό ακριβώς επιχειρεί: να φωτίσει πτυχές της ανθρώπινης υπόστασης και να τις φέρει έτσι στη συνείδηση του αναγνώστη. Οταν αυτό επιτυγχάνεται τότε η εμπειρία, τόσο του συγγραφέα όσο και του αναγνώστη, είναι άκρως συναρπαστική και καθαρτική, αφού πρόκειται για μια εμπειρία αυτογνωσίας».

Ο συγγραφέας γράφει πάντως και ως αναγνώστης. «Οταν συλλαμβάνω τη συγγραφή μιας μυθιστορηματικής ιδέας είναι φυσικό να υπεισέρχονται σε αυτήν οι προτιμήσεις μου ως αναγνώστη», τονίζει. «Η επιστημονική φαντασία, το ιστορικό και αστυνομικό μυθιστόρημα, αποτελούν σημεία αναφοράς για μένα, χωρίς όμως να κατατάσσω τον εαυτό μου σε κάποια από αυτές της κατηγορίες. Βρίσκω πολύ πιο ενδιαφέρον όταν συνδυάζω στοιχεία, ιδέες και τρόπους αφήγησης σε κάτι εντελώς καινούργιο».

Τον ρωτάμε τι είναι τελικά ποιο σημαντικό σε ένα τέτοιο κείμενο: η λύση ή η ίδια η φύση του μυστηρίου; «Ο συγγραφέας ενός μυθιστορήματος που εμπεριέχει ένα μυστήριο οφείλει να χειρισθεί προσεκτικά το υλικό του. Εχει σημασία ο αναγνώστης να γοητευθεί από το μυστήριο που του περιγράφεις και να το πάρει προσωπικά, να θέλει να το λύσει ο ίδιος, να θέλει να διαβάσει μέχρι το τέλος.

• Ερωτας: ένα παράδοξο

» Ασφαλώς, αυτό που μένει στη μνήμη από τα καλά βιβλία είναι το τέλος, η επίγευση της ανάγνωσης. Ετσι λοιπόν, η λύση ενός μυστηρίου, πρέπει να είναι τέτοια, αναπάντεχη, εκπληκτική, απρόσμενη, ώστε όταν ο αναγνώστης φέρει στον νου τις σελίδες που έχει ήδη διαβάσει, να μπει ξαφνικά σε ένα άλλο επίπεδο κατανόησης της πλοκής. Αυτή ακριβώς η αίσθηση, η επανερμηνεία της πλοκής μέσω της τελικής λύσης, είναι που διαφοροποιεί ένα βιβλίο και το καθιστά εξαιρετικό, και άρα αξιομνημόνευτο».

Οπως είπαμε, όμως, ένα βασικό θέμα του βιβλίου είναι και ο έρωτας. «Ναι, διότι ο έρωτας αποτελεί ένα υπέροχο και τρομακτικό παράδοξο, και γι’ αυτό τον λόγο τον συναντούμε τόσο συχνά στα μυθιστορήματα», υπογραμμίζει ο Γ. Ζαρκαδάκης. «Καταφέρνει να εξυψώνει και να καθυποτάσσει τον άνθρωπο, να τον κάνει να πετά στον ουρανό, ενώ τον βυθίζει στην άβυσσο. Οι αντιφάσεις του έρωτα του ήρωά μου, του Αλέξανδρου, για τη μυστηριώδη Μίνα, μου επέτρεψαν να ξετυλίξω τις κρυφές πτυχές του εαυτού του, που στον “Οδηγό επιβίωσης”, μετατρέπονται σε μια αντανάκλαση της Ελλάδας και της σύγχρονης κοινωνίας μας. Ως αντιφατικός ήρωας, ο οποίος ζει σε μια αντιφατική κοινωνία, λυτρώνεται μόνον καθώς καταστρέφεται».