- ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ | Κυριακή 5 Σεπτεμβρίου 2010
Το 1954, ο τριαντάχρονος, τότε, Κώστας Αξελός δημοσίευσε στο γαλλικό περιοδικό «Εsprit» ένα κείμενο για την ελληνική πραγματικότητα με τίτλο «Η μοίρα της σύγχρονης Ελλάδας» («Le destin de la Grece moderne»). Πενήντα έξι χρόνια μετά η επικαιρότητα του κειμένου αυτού είναι εντυπωσιακή, τραγική και ταυτόχρονα σκανδαλώδης- για την ελληνική αδράνεια. Αυτή η επικαιρότητα οδήγησε σε μια νέα μετάφραση και έκδοση του κειμένου από την Κατερίνα Δασκαλάκη, σύντροφο του Αξελού, που μου έδωσε το τομίδιο μια νύχτα του Αυγούστου στην Αίγινα.
Ο Αξελός θέτει, σε αυτό το μικρό βιβλίο των 65 σελίδων (εκδόσεις Νεφέλη), σειρά ερωτήσεων, προσπαθώντας να προσεγγίσει το νεοελληνικό πρόβλημα από πολλές πλευρές- από την πολιτική, την κοινωνική, την ψυχολογική, την πλευρά της παράδοσης, της πρωτότυπης δημιουργίας κτλ. Ηδη από τις πρώτες γραμμές ο Αξελός ορίζει με τρομακτική σαφήνεια τα συμπτώματα της νεοελληνικής αρρώστιας - γιατί είτε το θέλουμε είτε όχι είμαστε βαριά ασθενείς και μάλιστα παρατεταμένα. Γράφει: «Οι Ελληνες δεν κατασκευάζουν τον κόσμο, ούτε καν την ίδια τη χώρα τους. Δεν ξέρουν να “φτιάχνουν”. Οι άνθρωποι της χώρας αυτής κοπιάζουν αλλά δεν παράγουν έργο. Μεγάλα έργα- της σκέψης ή της επιστήμης, της τεχνικής ή της τέχνης- δεν βλέπουν το φως της ημέρας. Ο όρος δυνατότητα κατέληξε να σημαίνει τον ευσεβή πόθο. Και ούτε καν φθάνει στη γλώσσα η νεοελληνική αρνητικότητα αλλά πολύ συχνά μένει στα όρια του απλώς αρνητικού».
Κατά τον Αξελό η σύγχρονη Ελλάδα είναι επαρχιακή. Και επαρχιακό είναι ό,τι τρέφεται από μια πρωτεύουσα ως προς την οποία γνωρίζει ότι είναι υποδεέστερο. Είναι ακριβώς η περίπτωσή μας αυτή τη στιγμή. Στιγμή κρίσης και κρίσιμη γιατί επαρχιακό σημαίνει όχι αυτό που έχει τον δικό του ρυθμό αλλά το νεκρικό.
Από την πλευρά της πολιτικής και της ψυχολογίας «οι Ελληνες δεν κατάφεραν να εναρμονίσουν τη σχέση μεταξύ προσωπικού και δημόσιου. Ο θρίαμβος του προσωπικού και του διαπροσωπικού τους εμποδίζει να εντάξουν τη δραστηριότητά τους σε ένα υπερπροσωπικό πλαίσιο. (...) Το κράτος ουδέποτε έγινε μορφή με περιεχόμενο, η οποία να διαμορφώνει τα άτομα τα οποία περιέχει». Εδώ, νομίζουμε ότι βρίσκονται τα αίτια της ελληνικής παθογένειας.
Το 1954 ο Αξελός διαπίστωνε ότι αυτό το ψυχολογικό στοιχείο δεν μπορούσε να ξεπεραστεί γιατί η απουσία σκέψης συνιστά και απουσία μορφής. Μάλιστα ο Αξελός, μισόν και πλέον αιώνα πριν, διατύπωνε μιαν ακόμη τολμηρότατη παρατήρηση και πολύ ισχυρή σήμερα: «Μια παράξενη χαρά της ζωής μπερδεύεται κατά περίεργο τρόπο με μιαν ορισμένη μελαγχολία, κι όλα αυτά φτιάχνουν μιαν ατμόσφαιρα γεμάτη μεν απελπισία, αλλά φτωχή σε ένταση, χωρίς εμβέλεια οικουμενική».
Ο Αξελός θέτει, σε αυτό το μικρό βιβλίο των 65 σελίδων (εκδόσεις Νεφέλη), σειρά ερωτήσεων, προσπαθώντας να προσεγγίσει το νεοελληνικό πρόβλημα από πολλές πλευρές- από την πολιτική, την κοινωνική, την ψυχολογική, την πλευρά της παράδοσης, της πρωτότυπης δημιουργίας κτλ. Ηδη από τις πρώτες γραμμές ο Αξελός ορίζει με τρομακτική σαφήνεια τα συμπτώματα της νεοελληνικής αρρώστιας - γιατί είτε το θέλουμε είτε όχι είμαστε βαριά ασθενείς και μάλιστα παρατεταμένα. Γράφει: «Οι Ελληνες δεν κατασκευάζουν τον κόσμο, ούτε καν την ίδια τη χώρα τους. Δεν ξέρουν να “φτιάχνουν”. Οι άνθρωποι της χώρας αυτής κοπιάζουν αλλά δεν παράγουν έργο. Μεγάλα έργα- της σκέψης ή της επιστήμης, της τεχνικής ή της τέχνης- δεν βλέπουν το φως της ημέρας. Ο όρος δυνατότητα κατέληξε να σημαίνει τον ευσεβή πόθο. Και ούτε καν φθάνει στη γλώσσα η νεοελληνική αρνητικότητα αλλά πολύ συχνά μένει στα όρια του απλώς αρνητικού».
Κατά τον Αξελό η σύγχρονη Ελλάδα είναι επαρχιακή. Και επαρχιακό είναι ό,τι τρέφεται από μια πρωτεύουσα ως προς την οποία γνωρίζει ότι είναι υποδεέστερο. Είναι ακριβώς η περίπτωσή μας αυτή τη στιγμή. Στιγμή κρίσης και κρίσιμη γιατί επαρχιακό σημαίνει όχι αυτό που έχει τον δικό του ρυθμό αλλά το νεκρικό.
Από την πλευρά της πολιτικής και της ψυχολογίας «οι Ελληνες δεν κατάφεραν να εναρμονίσουν τη σχέση μεταξύ προσωπικού και δημόσιου. Ο θρίαμβος του προσωπικού και του διαπροσωπικού τους εμποδίζει να εντάξουν τη δραστηριότητά τους σε ένα υπερπροσωπικό πλαίσιο. (...) Το κράτος ουδέποτε έγινε μορφή με περιεχόμενο, η οποία να διαμορφώνει τα άτομα τα οποία περιέχει». Εδώ, νομίζουμε ότι βρίσκονται τα αίτια της ελληνικής παθογένειας.
Το 1954 ο Αξελός διαπίστωνε ότι αυτό το ψυχολογικό στοιχείο δεν μπορούσε να ξεπεραστεί γιατί η απουσία σκέψης συνιστά και απουσία μορφής. Μάλιστα ο Αξελός, μισόν και πλέον αιώνα πριν, διατύπωνε μιαν ακόμη τολμηρότατη παρατήρηση και πολύ ισχυρή σήμερα: «Μια παράξενη χαρά της ζωής μπερδεύεται κατά περίεργο τρόπο με μιαν ορισμένη μελαγχολία, κι όλα αυτά φτιάχνουν μιαν ατμόσφαιρα γεμάτη μεν απελπισία, αλλά φτωχή σε ένταση, χωρίς εμβέλεια οικουμενική».
Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=61&artid=352426&dt=05/09/2010#ixzz0ydZYcNIQ
No comments:
Post a Comment