Τι απέγινε η Αλίκη; Η ζωή, τα αδιέξοδα και τα γηρατειά της διάσημης ηρωίδας

Από την Αργυρώ Μαντόγλου

• Μέλανι Μπέντζαμιν: Εγώ η Αλίκη μια φορά κι έναν καιρό, μτφρ.: Βασίλης Μανουσάκης, εκδόσεις Μεταίχμιο, σ. 406, ευρώ 19,09

• Η Αλίκη -η διάσημη ηρωίδα του Λιούις Κάρολ-, ένα από τα παιδιά που βίωσαν τη φήμη και τη δόξα σε νεαρά ηλικία, αναγκάστηκε κι αυτή να μεγαλώσει και να υποταχτεί στον πανδαμάτορα χρόνο. Ομως, στο φαντασιακό των αναγνωστών, ακόμα και μετά το πέρασμα ενάμιση αιώνα από την έκδοση των βιβλίων, παραμένει πάντα η μικρή και έκθαμβη Αλίκη, που ζει τις περιπέτειές της στη Χώρα των Θαυμάτων και κανένας δεν μπορεί να τη φανταστεί ως μια ώριμη και ηλικιωμένη γυναίκα, παρότι η Αλίκη έφτασε σχεδόν τον έναν αιώνα ζωής.

• Ολοι τη γνωρίσαμε ως ένα γλυκύτατο κοριτσάκι με λευκή ποδιά, κι έτσι πέρασε στην αιωνιότητα. Το ρολόι του χρόνου σταμάτησε για κείνη κι έμεινε για πάντα ένα εφτάχρονο κοριτσάκι, παγιδευμένο σ' έναν μαγικό κόσμο με χαμογελαστές γάτες, ομιλούντα ζώα, λουλούδια και πτηνά. Υπήρχε, όμως, το πραγματικό κοριτσάκι με τη δική της ζωή, πάνω στο οποίο βασίστηκε ο Λιούις Κάρολ, και αυτή τη ζωή αποκαλύπτει η Μπέντζαμιν στο μυθιστόρημά της «Εγώ η Αλίκη». Μια ζωή γεμάτη διαψεύσεις, τραγωδίες, αποχωρισμούς αλλά και πάθη, αντάξια της μυθιστορηματικής ηρωίδας.

Το τίμημα της αιώνιας νεότητας 

• Το ιστορικό μυθιστόρημα της Μπέντζαμιν έχει ως σημείο εκκίνησης την επίσκεψη της ογδοντάχρονης Αλίκης, με τη συνοδεία του γιου της, στην Αμερική, όπου επίκειται μια συνάντηση των παιδιών που υπήρξαν μοντέλα για συγγραφείς και πάνω στα οποία βάσισαν τους ήρωες γνωστών παραμυθιών. Οπως είναι αναμενόμενο, η θέα των γερασμένων αυτών παιδιών δημιουργεί αμηχανία σε διοργανωτές και επισκέπτες. Τα παιδιά αυτά πλήρωσαν το τίμημα της πρόωρης προβολής τους και τον σφετερισμό της παιδικής τους ηλικίας, υποφέροντας από κατάθλιψη για το υπόλοιπο της ζωής τους.

• Με αφορμή αυτή την παράδοξη συνεύρεση, αρχίζει και ο απολογισμός της Αλίκης Πλέζανς Χάργκριβς, η οποία ξεκινώντας από την Οξφόρδη του 1859, εστιάζεται στην περιγραφή της παιδικής της ηλικίας, στη σχέση τής μητέρας της με τον πατέρα της, που ήταν κοσμήτορας, στις μεγαλύτερες αδελφές της, στο υπηρετικό προσωπικό και στον δάσκαλο των Μαθηματικών Τσαρλς Ντόντσον, που τραύλιζε και που επέβλεπε εκείνη και τις αδελφές της. Το «Εγώ η Αλίκη» εστιάζεται σε δύο κομβικά σημεία: στο μυστήριο της διακοπής των σχέσεων της Αλίκης με τον Ντόντσον, ο οποίος αργότερα υιοθέτησε το ψευδώνυμο Λιούις Κάρολ μετά τη φωτογράφησή της, και στον λόγο που η Αλίκη, σε μεγάλη πια ηλικία, πούλησε το αντίτυπο με την αφιέρωση -την αρχική εκδοχή της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων-, το οποίο ο Ντόντσον είχε τυπώσει ειδικά για εκείνη και αποτελούσε τη μοναδική απόδειξη της αφοσίωσής του και της δικής της συμμετοχής.

Η κόπωση της μούσας

• Ο απολογισμός αυτός αρχίζει όταν «η Αλίκη έχει κουραστεί να είναι Αλίκη» και θέλει να απαλλαγεί από την εξαντλητική υποχρέωση να ανταποκρίνεται σε μια εικόνα που την κυνηγάει από την παιδική της ηλικία. Η αγωνιώδης φυγή από τον κόσμο της παιδικής ηλικίας και από τη λαμπερή εικόνα του εαυτού τη στοιχειώνει και προσδίδει στην ηρωίδα μια τραγική ποιότητα, καθώς τη μεταμορφώνει από μια αθώα παιχνιδιάρικη κοπελίτσα σε τραγική ηρωίδα. Ο Τσαρλς Ντόντσον χαιρόταν ιδιαίτερα να φωτογραφίζει την Αλίκη και τις αδελφές της, να τις βγάζει βόλτα και να διηγείται ιστορίες. Υστερα από παρότρυνση της Αλίκης, αποφασίζει να καταγράψει αυτές τις ιστορίες, κι έτσι πέρασαν και οι δύο στην αιωνιότητα.

• Η στενή σχέση ανάμεσα στον δάσκαλο και στο κοριτσάκι είχε προκαλέσει σχόλια στους ανθρώπους της βικτοριανής εποχής, και καθώς φαίνεται μεσολάβησαν κάποια, άγνωστα σε όλους, γεγονότα που ευθύνονται για τη διακοπή των σχέσεων της οικογένειας με τον δάσκαλο και την απομάκρυνσή του. Αυτή η απομάκρυνση ήταν η αιτία πολλών ψιθύρων, γι' αυτό και η μητέρα της Αλίκης φρόντισε να κάψει όλα τα γράμματα που της είχε γράψει, ενώ συγγενείς και των δύο αργότερα έσβησαν όποια αποσπάσματα από το ημερολόγιό του είχαν σχέση με αυτό το μυστήριο «γεγονός», καταστρέφοντας έτσι τα όποια αποδεικτικά στοιχεία. Ο Ντόντσον πέρασε την υπόλοιπη ζωή του επιχειρώντας να αντικαταστήσει τη μούσα του, αλλά και η Αλίκη πέρασε τη δική της προσπαθώντας να τον ξεπεράσει.

• Το κοριτσάκι του παραμυθιού ερωτεύτηκε αργότερα έναν πρίγκιπα που την προσέγγισε, γιο της βασίλισσας Βικτορίας, αλλά η σχέση τους δεν προχώρησε, και η Αλίκη στο τέλος παντρεύτηκε κάποιον που πιθανότατα δεν αγαπούσε και που δεν είχε κανένα ενδιαφέρον για τα βιβλία. Ο σύζυγος την πήρε κι έφυγαν μακριά από την Οξφόρδη, όπου ακόμα ψιθυρίζονταν διάφορα, μακριά από τον Ντόντσον, ο οποίος συνέχιζε να μένει απέναντι από το πατρικό της σπίτι. Η Αλίκη για ένα διάστημα βρήκε τη γαλήνη, ως σύζυγος και μητέρα, αλλά στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο έχασε δύο γιους και αργότερα βίωσε την απομόνωση και την οικονομική κατάρρευση.

• Κοντά στο τέλος της ζωής της, καθώς ήρθε αντιμέτωπη με το ενδεχόμενο της απώλειας του πατρικού της, αναγκάστηκε να διεκδικήσει τη λογοτεχνική ταυτότητά της, από την οποία τόσα χρόνια προσπαθούσε να ξεφύγει. Στην ηλικία των 80 ετών αποκαλύφθηκε στον κόσμο ως Αλίκη και πούλησε το αντίτυπό της από την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων.

Η εκδίκηση της αθανασίας

• Τα παιδιά της λογοτεχνίας, όπως και τα παιδιά του κινηματογράφου, όπως όλα τα παιδιά, πρέπει να μεγαλώνουν. Ομως, αθώα και έκπληκτα θα ζουν για πάντα στην οθόνη και στη σελίδα. Κάποια από αυτά ενέπνευσαν αθέλητα τους δημιουργούς τους και κάποια άλλα συνεργάστηκαν μαζί τους, όπως η Αλίκη, που πόζαρε για τον Λιούις Κάρολ και τον παρότρυνε να γράψει τα παραμύθια που της έλεγε.
• Ολα αυτά τα παιδιά πληρώνουν, φυσικά, το τίμημα. Αυτή ήταν μια αλήθεια που ίσχυε 150 χρόνια πριν, αλλά και σήμερα. Η Αλίκη ήταν απλώς η πρώτη από μια σειρά ανήλικες μούσες που μας χαιρετούν ατάραχα από το απυρόβλητο της παιδικής τους ηλικίας, η οποία έχει κατά κάποιον τρόπο γίνει και δικιά μας. [Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 28 Μαΐου 2010]