Ενα από το προσωπεία του πρώτου επώνυμου ποιητή του κόσμου και του ποιητή των ποιητών, Ομήρου, είναι η ωραία Ελένη του Τρωικού Πολέμου. «Είναι η θηλυκή αοιδός, είναι ο θηλυκός Ομηρος.
Δεν θέλω να υποστηρίξω ότι ο δημιουργός της "Ιλιάδας" και της "Οδύσσειας" ήταν γυναίκα, αν και έχει διατυπωθεί κι αυτή η άποψη, ήδη από τον 19ο αιώνα», λέει ο 60χρονος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Γένοβας, Φράνκο Μοντανάρι, ένας από τους κορυφαίους αρχαιοελληνιστές στον κόσμο. Τον συναντήσαμε και μιλήσαμε μαζί του, με αφορμή τη χθεσινοβραδινή ομιλία που έδωσε ως αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, με θέμα «Hellen tells the/her Story».
«Ο Ομηρος χρησιμοποιεί την ωραία Ελένη ως μεταφορά της ποιητικής του τέχνης. Οταν την εμφανίζει στην τρίτη ραψωδία της "Ιλιάδας" να υφαίνει σ' ένα ύφασμα τα επικά κατορθώματα του Τρωικού Πολέμου, είναι σαν να μας δείχνει τον εαυτό του να συνθέτει το ποίημα. Αντιθέτως, στην τέταρτη ραψωδία της "Οδύσσειας", τη βλέπουμε στο παλάτι του Μενέλαου να κρατάει τον ρόλο του αφηγητή και να διηγείται σκηνές από την κατακτημένη Τροία. Είναι το μοναδικό ομηρικό συμπόσιο στο οποίο απουσιάζει η μορφή του αοιδού», εξηγεί ο Ιταλός συνομιλητής μας.
Οταν έχεις μπροστά σου τον Φράνκο Μοντανάρι είναι αδύνατον να μην τον ρωτήσεις για το λεξικό των αρχαίων ελληνικών, ίσως το σημαντικότερο του είδους, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, που φιλοδοξεί να αντικαταστήσει το κλασικό Lidell-Scott. Ηταν μια παραγγελία του μεγάλου εκδοτικού οίκου του Τορίνου «Loescher», που ήθελε να έχει στον κατάλογό του ένα λεξικό στη σύγχρονη ιταλική γλώσσα, το οποίο να απευθύνεται κυρίως σε μαθητές της μέσης εκπαίδευσης. Η συγγραφή του, με την υποστήριξη ενός επιτελείου τριάντα ερευνητών, κράτησε έξι χρόνια, από το 1989 έως το 1995. Η δεύτερη έκδοση τυπώθηκε το 2004, ενώ ετοιμάζεται μία τρίτη, η οποία έχει προγραμματιστεί να κυκλοφορήσει το 2014. Ο Μοντανάρι και η ομάδα του αποδελτίωσαν 1.800 συγραφείς και 4.000 έργα, από τα ομηρικά έπη ώς την πρωτοβυζαντινή περίοδο του 6ου μ.Χ. αιώνα. Η τιμή του είναι 100 ευρώ και κάθε χρόνο πουλάει στην Ιταλία περί τα 30.000 αντίτυπα.
Στα ελληνικά θα κυκλοφορήσει περίπου σ' ένα χρόνο, από τις εκδόσεις «Δ. Ν. Παπαδήμα», υπό την εποπτεία του καθηγητή Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο, Αντώνη Ρεγκάκου. Παράλληλα, το μεταφράζει στα αγγλικά ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ Γκρέγκορι Νάγκι, ενώ στη Γερμανία το έχει στα σκαριά ο καθηγητής Μάιερ-Μπρίγκερ για τον βερολινέζικο εκδοτικό οίκο «Walter de Gruyter». «Τα νέα παιδιά που πήγαιναν στο σχολείο είχαν δυσκολία να καταλάβουν τα ιταλικά ενός λεξικού, που είχε γραφεί πριν από εξήντα χρόνια. Το νέο λεξικό έπρεπε να λαμβάνει υπόψη του την πρόοδο της επιστήμης, τις εκδόσεις των αρχαίων συγγραφέων και να είναι τυπογραφικά ελκυστικό», περιγράφει την περιπέτειά του στις χιλιάδες ελληνικές λέξεις.
«Η αρχαία ελληνική γλώσσα συνεισφέρει ακόμη στη δημιουργία λέξεων για πράγματα και έννοιες που δεν υπήρχαν στην αρχαιότητα. Τηλέφωνο δεν υπήρχε φυσικά, υπήρχαν, όμως, τα δύο συνθετικά της λέξης. Αυτή η γλωσσοπλαστική της ικανότητα την κάνει χρήσιμη στην ιατρική, τη φυσική και τη χημεία. Αυτή η γλώσσα δεν δημιουργεί νέα κείμενα, συνθέτει μόνο λέξεις και εκφράσεις. Είναι η γλώσσα με τη μεγαλύτερη επίδραση στις δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες», λέει για την επιβίωση των αρχαίων ελληνικών στον σημερινό κόσμο.
Δεν μπορεί να κλείσει τα μάτια μπροστά στην οπισθοχώρηση των ανθρωπιστικών σπουδών στον δυτικό κόσμο και τη σχολιάζει: «Αυτό είναι κάτι το λυπηρό. Το χρήσιμο συνδέεται στην εποχή μας με το άμεσο κέρδος και τον γρήγορο πλούτο. Και αυτή η αντιμετώπιση του χρήσιμου δεν κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους. Είναι ένα σημαντικό κομμάτι του πολιτισμού μας και δεν μπορούμε να το καταργήσουμε, γιατί αυτή είναι η ιστορία μας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όλη η ανάπτυξη του δυτικού κόσμου πέρασε από την αρχαία Ελλάδα». *
Wednesday, May 19, 2010
Ελένη, το θηλυκό alter ego του Ομήρου
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment