- Γεράσιμος Γ. Ζώρας, Η Ιταλία του Βασίλη Βασιλικού, εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος, σ. 118, ευρώ 13
Η αιώνια πόλη υπήρξε καταφύγιο και πηγή έμπνευσης για τον Βασίλη Βασιλικό και η δεκαπενταετής παραμονή του σε αυτή συνδυάστηκε με την πιο παραγωγική συγγραφική του περίοδο. Ο δημιουργός, μέσα από μια ατυχή, για την Ελλάδα και τον ίδιο, πολιτική και ιστορική συγκυρία -το πραξικόπημα των συνταγματαρχών- είχε την «τύχη» να διαμείνει σε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του ευρωπαϊκού πολιτισμού, τη Ρώμη, σε μια χρονική περίοδο μάλιστα που θεωρείται από τις κορυφαίες για την ιταλική διανόηση του 20ού αιώνα.
Ο καθηγητής της Ιταλικής Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεράσιμος Ζώρας εξετάζει στην παρούσα μελέτη τους «ιταλικούς αντικατοπτρισμούς» στο συγγραφικό έργο του Βασίλη Βασιλικού, ως απόρροια αυτής ακριβώς της δεκαπενταετούς παραμονής τού λογοτέχνη στην ιταλική πρωτεύουσα.
Η Ρώμη πρωταγωνιστεί σε έργα του Βασιλικού και παρουσιάζεται σε όλες τις εκφάνσεις της, κοσμοπολίτισσα και επαίτιδα - «σκηνικός χώρος» του παζολινικού υποπρολεταριάτου, σύγχρονη και αναγεννησιακή, επίκεντρο καθημερινής δραστηριότητας επί ενός θρυλικού παρελθόντος. Ο Ζώρας, έχοντας και ίδιος διαμείνει επί μακρό χρονικό διάστημα στην αιώνια πόλη, μας παραδίδει μια αξιόλογη μελέτη, όπου η ρεαλιστική περιγραφή του χώρου ακολουθεί τη δράση των μυθιστορηματικών ηρώων του συγγραφέα. Ο μελετητής παραθέτει ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το έργο του Βασιλικού, στα οποία περιγράφεται η Ρώμη, αναφορές που εν συνεχεία διανθίζονται από τις προσωπικές μαρτυρίες τόσο του λογοτέχνη όσο και του ίδιου του ερευνητή. Η αξία της παρούσης μελέτης έχει ως αφετηρία το γεγονός ότι το συγγραφικό έργο του Βασιλικού βρίθει βιογραφικών αναφορών και διαθέτει ρεαλιστικό υπόβαθρο, στοιχεία που «αποδελτιώνονται» και αναδεικνύονται εμπεριστατωμένα και μεθοδικά από τον Ζώρα. Ο συσχετισμός ειδικότερα του «Μονάρχη» με το «Ρωμαϊκό» περιβάλλον, εντός του οποίου διαδραματίζεται η υπόθεση του εν λόγω μυθιστορήματος, αναδεικνύεται τόσο έντονη, ώστε ο Βασιλικός θεώρησε φυσικό η επανέκδοσή του να συμπέσει χρονικά και να «συμπορευθεί» με τη μελέτη του Ζώρα. Ο μεγάλος έλληνας λογοτέχνης, προλογίζοντας το συγκεκριμένο έργο του ερευνητή, τονίζει, μεταξύ άλλων: «Θαύμασα, όταν το πρωτοδιάβασα σε χειρόγραφο, το εύρος των αναφορών του, την αγάπη και την οξυδέρκεια με την οποία ανέλυσε τις δύο εποχές της παραμονής μου σε αυτή».
Η διαμονή του Βασιλικού στην Ιταλία περιγράφεται με πρωταρχικό κριτήριο το πολυκύμαντο έργο του, ενώ απουσιάζουν οι ψυχρές αναφορές που είθισται να υπάρχουν σε ανάλογες βιογραφικές απόπειρες.
Οι «ιταλικοί αντικατοπτρισμοί» δεν περιορίζονται αποκλειστικά στον χώρο δράσης των μυθιστορηματικών ηρώων του συγγραφέα, αλλά αφορούν επίσης τη γνωριμία και τη συναναστροφή του με μερικές από τις μείζονες πνευματικές προσωπικότητες που δραστηριοποιούνταν την εποχή εκείνη στον ιταλικό χώρο. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα ονόματα των Ιταλο Καλβίνο, Αλμπέρτο Μοράβια, Μικελάντζελο Αντονιόνι, Πιερ Πάολο Παζολίνι, τα «ιερά τέρατα» της ιταλικής διανόησης, το πνευματικό έργο και η προσωπικότητα των οποίων επηρέασε ώς έναν βαθμό το έργο του δημιουργού. Η επιρροή που δέχτηκε ο Βασιλικός από σύγχρονους ή προγενέστερους ιταλούς συγγραφείς και διανοούμενους, επισημαίνεται, αλλά δεν αναλύεται, καθότι δεν αποτελεί αντικείμενο της συγκεκριμένης μελέτης. Η μοναδική εξαίρεση πραγματοποιείται για το έργο του Δάντη, «του αρχηγέτη των ιταλικών γραμμάτων». Η ανάγνωση και η μελέτη ειδικότερα της «Θείας Κωμωδίας» υπήρξε καταλυτική στο μετέπειτα συγγραφικό του έργο, μια εμπειρία αρχικά πρωτόγνωρη και εν συνεχεία λυτρωτική.
«Η Ιταλία του Βασίλη Βασιλικού» αποτελεί, παράλληλα με μια αξιόλογη εξέταση των ιταλόθεμων έργων του συγγραφέα, μια ιδιότυπη και περίτεχνη ξενάγηση στους γνωστούς ή απόκρυφους προορισμούς της σαγηνευτικής πόλης, που φαντάζουν ερμητικοί και απόμακροι στους περιστασιακούς της επισκέπτες, αλλά οικείοι και θελκτικοί σε όσους της «αφιέρωσαν» σημαντικό μέρος της ζωής τους.
No comments:
Post a Comment