Λάθη και εκδοχές

Από τη Μ. Θεοδοσοπούλου

 

 

• Γιάννης Μακριδάκης
• Ηλιος με δόντια
• εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σ. 246, ευρώ 14,07

• Στην ελληνική πεζογραφία, η περιφέρεια, συμπεριλαμβανομένης της Θεσσαλονίκης, σταδιακά φαίνεται να υποχωρεί έναντι της πρωτεύουσας, ενώ εισέρχονται, αργά αλλά σταθερά, πόλεις της αλλοδαπής. Σε αυτό συμβάλλει καθοριστικά το πλήθος των νέων συγγραφέων, που εμφανίστηκαν από τα μέσα της δεκαετίας του '90 και ύστερα. Ωστόσο, κάποιοι από τους νεότερους συγγραφείς, που κατοικούν μονίμως στην επαρχία, εξακολουθούν να τοποθετούν τις ιστορίες τους στο οικείο σκηνικό της πόλης τους. Σε λιγοστές, μάλιστα, περιπτώσεις, ο τόπος προβάλλει ως πρωταρχική πηγή έμπνευσης. Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ο Γιάννης Καισαρίδης, με τη βυζαντινή Βέροια να συνιστά τον γοητευτικότερο πόλο των βιβλίων του, και ο Ηλίας Παπαμόσχος, που τα διηγήματά του δείχνουν σαν να αναδύονται μέσα από την ομίχλη της λίμνης της Καστοριάς. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, η πόλη, ως φυσικό περιβάλλον και ιστορική διάσταση, αρδεύει την αφήγηση. Ενα τρίτο παράδειγμα θα μπορούσε να είναι ο νεότερός τους, Γιάννης Μακριδάκης. Μόνο που αυτός δημιουργεί την εντύπωση ότι ο τόπος προηγείται της γραφής. Με άλλα λόγια, η πρώτη αρχή, ή ακόμη ακριβέστερα, το κινούν αίτιο είναι το νησί του, η Χίος, ενώ η γραφή συνιστά, προσώρας τουλάχιστον, το απότοκο, παραμένοντας άρρηκτα δεμένη μαζί του. Φαίνεται, όμως, ότι γλυκάθηκε από αυτήν τη νέα ενασχόληση και κάθε άνοιξη παρουσιάζει και από ένα βιβλίο. Τακτική που δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι λειτουργεί ευεργετικά για τη γραφή. Σε αυτό, τουλάχιστον, το συμπέρασμα οδηγεί η πεζογραφική παραγωγή των τελευταίων χρόνων, από την οποία συγκρατούμε μεν συγγραφείς, δύσκολα, όμως, ανακαλούμε συγκεκριμένα βιβλία. Κι όταν αυτό συμβαίνει, ανήκουν, ως επί το πλείστον, στους ολιγογράφους.

• Από την πλευρά, ωστόσο, του αθηναίου αναγνώστη, αυτή η ανοιξιάτικη ανθοφορία του Μακριδάκη είναι καλοδεχούμενη, αφού, χάρη σε αυτήν, γνωρίζει καλύτερα ένα από τα μεγαλύτερα αιγαιοπελαγίτικα νησιά, που δεν περιλαμβάνεται σε εκείνα της τουριστικής αιχμής. Οσο για το νησί, τα βιβλία του Μακριδάκη, μαζί με τα χιώτικα προϊόντα για κάθε χρήση, από βρώση μέχρι καλλωπισμό, που, τελευταία, έχουν την τιμητική τους στην Αθήνα, αποβαίνουν, αναμφιβόλως, προς όφελός του. Το πρόσφατο βιβλίο είναι το δεύτερο μυθιστόρημά του, μετά το πρώτο «Ανάμισης ντενεκές», με το οποίο εμφανίστηκε τον Μάιο του 2008, ενώ, ενδιάμεσα, Μάρτιο του 2009, εξέδωσε τη νουβέλα «Η δεξιά τσέπη του ράσου». Εχοντας με τα δύο πρώτα αναδείξει τις φυσικές καλλονές του βόρειου τμήματος του νησιού, με το πρόσφατο εστιάζει στην πόλη της Χίου. Απλώνει με κάθε λεπτομέρεια την ιστορία της, από την απελευθέρωση του νησιού, τον Νοέμβριο του 1912, μέχρι τον Φεβρουάριο του 1944, δένοντας τα τοπικά γεγονότα με τους γενικότερους κλυδωνισμούς της χώρας. Ταυτόχρονα, περιγράφει αποσπασματικά, αλλά με ενάργεια, την αλλοτινή φυσιογνωμία της πόλης. Τη φτωχή συνοικία μέσα στο Φρούριο, την Προκυμαία, με τη φτωχή και την πλούσια πλευρά της, μέχρι το «τρίγωνο» με τα νεοκλασικά των πλουσίων. Σημειωτέον ότι ο Μακριδάκης, σε αντίθεση με τους περισσότερους μαθηματικής παιδείας πεζογράφους, που διακρίθηκαν για την ελλειπτικότητα της γραφής τους, έχει την ευχέρεια μιας μεστής αφήγησης.

• Το θέμα του βιβλίου είναι εμπνευσμένο από ένα ιστορικό γεγονός που συνέβη στη Χίο. Δεν πρόκειται για γεγονός τοπικού ενδιαφέροντος, ωστόσο η επέτειός του τιμάται μόνο στο νησί. Σύμφωνα με το επιλογικό σημείωμα του συγγραφέα, στις 7 Φεβρουαρίου 1944, ημέρα Δευτέρα και ώρα 11.45 το πρωί, έξι αγγλικά αεροπλάνα βομβάρδισαν το αγκυροβολημένο στο λιμάνι της Χίου σουηδικό πλοίο «Βίριλ», που μετέφερε για λογαριασμό του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού σιτάρι και άλλα τρόφιμα. Ο απολογισμός ήταν 16 νεκροί και περί τους 60 τραυματίες. Πέντε από τους μυθιστορηματικούς ήρωες ήταν ανάμεσα στους νεκρούς. Οπως, όμως, διευκρινίζει ο συγγραφέας, μόνο τρεις αντιστοιχούν σε αληθινά πρόσωπα: ο σουηδός αντιπρόσωπος του Ερυθρού Σταυρού στη Χίο, ο γερμανός φρούραρχος και ένας μικροπωλητής, που ανήκε σε μια μικρή αλλά δραστήρια αντιστασιακή ομάδα. Τρεις εβδομάδες μετά τον εορτασμό της 66ης επετείου κυκλοφόρησε το βιβλίο, δίνοντας μια εκδοχή για τα αίτια του λάθους των συμμαχικών δυνάμεων. Πώς έγινε και οι Εγγλέζοι βομβάρδισαν πλοίο του Ερυθρού Σταυρού;[...] ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ 
• Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 28 Μαΐου 2010