Πάτρικ Γουάιτ: Ψεγάδια στον καθρέφτη. Μια αυτοπροσωπογραφία, εισ. - μτφρ. - σημ.: Γιάννης Βασιλακάκος, εκδόσεις Τυπωθήτω - Γιώργος Δαρδανός, σ. 459, ευρώ 20
«Σκέφτεται κανείς να δραπετεύσει, αλλά δεν το κάνει, ή όχι πλήρως: τα δαχτυλικά αποτυπώματα πάρθηκαν νωρίς. Το παρελθόν επανέρχεται στον καθρέφτη της τουαλέτας, κομματάκια απ' αυτό σε καλά όνειρα, ή σ' εκείνα τα ζοφερότερα, στα οποία ξεσπούν ανεκπλήρωτοι, μισολησμονημένοι πόθοι. Οι χειρότερες απ' όλες είναι οι ενσυνείδητα δημιουργημένες μυθοπλασίες, επειδή είναι απτή απόδειξη όσων δεν τόλμησε κανείς να παραδεχτεί». (σ. 94)
Ο Πάτρικ Γουάιτ (1912 - 1990) έζησε μια ζωή συνεχών εναλλαγών διαμάχης και συμφιλίωσης με το απαιτητικό πρόσωπο και τον ιδιόρρυθμο συγγραφέα που συναποτελούσαν τον εαυτό του. Λονδρέζος ή «αποικιακός» για τους Αυστραλούς, Αυστραλός για τους Αγγλους, προδότης της υψηλής κοινωνικής του τάξης για αμφότερους, ο ιδιαίτατος συγγραφέας συλλέγει οριστικά πλέον τα ψεγάδια και τα μαργαριτάρια αυτής ακριβώς της ζήσης σ' ένα τριμερές, αυτοπρόσωπο καθρέφτισμα. Αυτοβιογραφούμενος με τον τρόπο των πολυεπίπεδων μυθιστοριών του και με γλώσσα πληθωρική, πάντα αναβλύζουσα πολύσημα υπονοήματα, στο πρώτο και μεγαλύτερο μέρος προσωπογραφεί κάθε άνθρωπο που συμβάδισε μαζί του στις παρακαμπτήριους του βίου («ο καθένας αποτελεί ένα κομμάτι του δικού μου θρυμματισμένου χαρακτήρα») ή ενέπνευσε μυθοπλαστικούς χαρακτήρες, παρουσιάζοντας παράλληλα τις συνθήκες γραφής, τις αντλίες έμπνευσης των έργων του και το αενάως ποτιζόμενο προσωπικό πνευματικό υπέδαφος.
Ο Γουάιτ ποτέ δεν απέκρυψε πως η προσωπικότητά του γινόταν πολυεδρική και το σώμα του πρωτεϊκό σύμφωνα με τον χρόνο, το κλίμα και τις απαιτήσεις της μυθοπλασίας, την οποία επέλεξε (αν και, όπως τονίζει, μάλλον εκείνος επελέγη απ' αυτήν) ως «το μέσο για να παρουσιάσει σ' ένα δύσπιστο ακροατήριο τους ηθοποιούς αντιφατικών χαρακτήρων απ' τους οποίους αποτελείτο». Ποτέ δεν ξαναδιάβαζε τα βιβλία του, αλλά αν συνέβαινε για κάποιο λόγο εκπλησσόταν από στοιχεία ενός εαυτού ελάχιστα γνωστού, που εισχώρησαν ωσάν εκείνος να βρισκόταν σε κατάσταση ύπνωσης. Πάντα περίεργος να ανοίξει οποιαδήποτε κλειστή πόρτα, καταδικασμένος να υποβάλει τα πάντα σε ειρωνικές καύσεις αλλά ουδέποτε περιφρονητικός, δεν διστάζει να αμφιβάλει για το αν πολλές σχέσεις του θα μπορούσαν να λειτουργήσουν υπό λιγότερο δύσκολες ή φρενιτιώδεις συνθήκες. Φωτίζοντας κάθε σκοτεινό υπόστρωμα της παρεκκλίνουσας σεξουαλικότητάς του, είναι σαφής: όχι μόνο δεν είδε αρνητικά τη σεξουαλική του αμφιθυμία αλλά, αντιθέτως, φρόντισε να απολαύσει την ελευθερία, «να περάσει μέσα από κάθε παραλλαγή του ανθρώπινου νου, να παίξει τόσους πολλούς ρόλους στα αντιφατικά περιβλήματα της σάρκας». Αντί να ενταχθεί σε οποιαδήποτε ερωτική χαρακτηρολογική κατάταξη, αισθανόταν περισσότερο ως ένα μυαλό που διακατέχεται από το πνεύμα του άντρα ή της γυναίκας σύμφωνα με τις καταστάσεις ή τους χαρακτήρες που υποδυόταν στα γραπτά του.
Σε αυτή τη ζωή των βασανιστικών ασθματικών καλοκαιριών και των βρογχιτικών χειμώνων, του εναγκαλισμού με την ύπαιθρο («μιας σύνθεσης ζώσας ηδυπάθειας») και των γκροτέσκων επακόλουθων του Νόμπελ, τα αποτυχημένα του μυθιστορήματα ήταν εξίσου οδυνηρά όπως οι αποτυχημένοι έρωτες, αλλά ένα στάδιο που αναγκαστικά διαβαίνεις, ενώ τα σπίτια, οι τόποι και τα τοπία πάντα σήμαιναν περισσότερα γι' αυτόν απ' ό,τι οι άνθρωποι, συχνά δε υπήρξαν σωσίβιες λέμβοι στο συναισθηματικό του χάος. Ο συγγραφέας συμπορεύτηκε με τον δύσκολο, αυτοσαρκαζόμενο πλην αυτάρκη εαυτό του αλλά και σε μοναδική συντροφικότητα με τον Μανώλη Λάσκαρη, σύντροφο και μυητή του στην Ελλάδα («μια χώρα για μαζοχιστές όπως κι εγώ»), στην οποία έζησε και ταξίδεψε εθιστικά και καθοριστικά, ακόμα κι αν έβλεπε πως οι ελληνικές πόλεις δεν διέφεραν ιδιαίτερα η μία από την άλλη και πως οι εκκλησίες όφειλαν να είναι νοσοκομεία για αμαρτωλούς και όχι ξενοδοχεία για αγίους. Σε αυτά τα ταξίδια και σε άλλα «αυτοτελή» ιδιαίτερα θέματα αφιερώνονται τα δύο τελευταία και μικρότερα μέρη ενός Γουάιτ Μέσα Απ' τον Καθρέφτη. Καθώς όμως τελικά «φτάνεις σ' ένα σημείο όπου είχες τα πάντα, και τα πάντα ισοδυναμούν με το τίποτα», ίσως μεγαλύτερη σημασία απ' όλα έχει η παράθεση μιας λίστας στην ακροτελεύτια παράγραφο με όλα τα μικρά και απλά που διέγειραν την ύπαρξή μας. Τουλάχιστον «το παρελθόν μπορεί να αποσυντεθεί και ανασυγκροτηθεί, για να βολέψει την ψευδαίσθηση της πραγματικότητας, που τελικά είναι η ζωή» (σ. 273)
No comments:
Post a Comment