H κόψη του ξυραφιού

• Tου Νικου Βατοπουλου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 08/12/2009
  

Το έχω νιώσει συχνά και πιστεύω ότι κάποιοι από όσους παρακολουθούν την εκδοτική κίνηση θα συμμερίζονται την απόγνωσή μου μπροστά στο πλήθος των νέων τίτλων. Σκέφτομαι ότι σε 20-30 χρόνια οι περισσότεροι από όσους χαιρετίζουμε σήμερα ως ανατέλλοντες αστέρες της διεθνούς λογοτεχνίας ή ακόμη και από όσους πουλάνε χιλιάδες αντίτυπα, θα είναι παντελώς ξεχασμένοι. Οι πιο τυχεροί θα είναι λήμμα σε κάποιο βιογραφικό λεξικό. Ελάχιστοι θα γίνουν «κλασικοί».

Το σκέφτομαι κάθε φορά που ένας κλασικός τίτλος ξαναβγαίνει στα ελληνικά. Και ήταν ευχάριστη η έκπληξη όταν έπεσε στα χέρια μου η νέα μετάφραση ενός μυθιστορήματος που και στην Ελλάδα είχε τεράστια απήχηση τα μεταπολεμικά χρόνια. Η «Κόψη του ξυραφιού» του Σόμερσετ Μωμ, που μόλις κυκλοφόρησε σε μετάφραση Μαρίας Λαϊνά από τις εκδόσεις Μελάνι, γνωρίζει παγκοσμίως νέα εκτίμηση, καθώς εντάσσεται στα μεγάλα μυθιστορήματα που θέτουν τα βασικά ερωτήματα της ζωής.

Βιβλίο του 1944, η «Κόψη του Ξυραφιού», επίκαιρη όσο ποτέ, καθώς ένα μεγάλο μέρος της δράσης καθορίζεται από την οικονομική κρίση του 1929, παραμένει ένα αξεπέραστο ανάγνωσμα. Δεν είναι μόνο η μαεστρία και το στυλ του Σόμερσετ Μωμ, αλλά και η αίσθηση ότι διαβάζει κανείς μεγάλη λογοτεχνία, προσιτή (γιατί υπάρχει έντονη πλοκή και λεπτοδουλεμένοι χαρακτήρες) αλλά και θεμελιώδης ταυτόχρονα. Πόσα από τα βιβλία που βγαίνουν σήμερα, με ομοβροντία προβολής σε όλες τις αγορές του κόσμου, έχουν αυτές τις ιδιότητες; Και αν τις έχουν, αυτές ξεθωριάζουν από την ταχύτητα και την ποσότητα.

Πώς είναι να (ξανα)διαβάζεις Σόμερσετ Μωμ σήμερα; Δεν υπάρχει μια απάντηση, αλλά είναι βέβαιο ότι για να μπει κανείς στον κόσμο του και στην ατμόσφαιρα της γραφής του πρέπει να αφήσει πίσω την αλαζονεία της εποχής μας, που πιστεύει ότι όλα της ανήκουν. Στην «Κόψη του ξυραφιού», όπου ο ήρωας Λάρι Ντάρελ ξεκινάει ένα μακρύ ταξίδι αυτογνωσίας, η ουσία που κατασταλάζει είναι ότι η ανθρώπινη φύση παραμένει στον πυρήνα της αμετάβλητη. Και η απόλαυση της ανάγνωσης, να μην την ξεχνάμε, είναι μεγάλη, αρκεί να της δώσουμε χρόνο. Υπάρχει διαθέσιμος άραγε;