Ιουστίνη Φραγκούλη-Αργύρη: «Γράφω αυτό που είμαι»

• ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Αλέξανδρο Στεργιόπουλο

Η Ιουστίνη Φραγκούλη-Αργύρη μάς παρουσιάζει την τοιχογραφία μιά άλλης εποχής.

Τα ήθη και η ιστορία της ιταλοκρατούμενης Δωδεκανήσου «χρωματίζουν» το μυθιστόρημά της Για την αγάπη των άλλων, (εκδόσεις Ψυχογιός, σ. 408, 17,70 ευρώ). Μια νεαρή κοπέλα μεγαλώνει στη Νίσυρο. Ερωτεύεται νεαρό συμπατριώτη της. Ο πατέρας απουσιάζει στην Αμερική. Η μάνα αναπληρώνει το κενό. Η προδοσία όμως θα σημαδέψει την τύχη της και θα προκαλέσει μια συγκλονιστική καραμπόλα.

• Το βιβλίο σας εμπνέεται από αληθινή ιστορία. Ψάχνετε τέτοιες αφορμές για να γράψετε;

Η αλήθεια είναι ότι με συγκινούν οι αληθινές ιστορίες. Προσφέρουν μια γνησιότητα, στην οποία μπορεί να «πατήσει» ο συγγραφέας και να φτιάξει τη μυθοπλασία του. Δεν τις αναζητώ πάντως. Ομολογώ ότι δεν είναι πρόθεσή μου, αλλά αν υποπέσει στην αντίληψή μου οποιαδήποτε, την αξιοποιώ. Με ιντριγκάρει τρομερά η πραγματική, ανθρώπινη συνθήκη, σε όλες της τις διαστάσεις.

• Αξιολογείτε και αναλόγως αξιοποιείτε;

Σαφώς και κρίνω. Το γεγονός ότι δεν είμαι οπαδός της απόλυτης μυθοπλασίας για τη μυθοπλασία, ανάγεται στο ότι είμαι οίκοθεν δημοσιογράφος. Οταν, λοιπόν, υπάρχει μέσα σου, για χρόνια, η δουλειά αυτή, νομίζω ότι δύσκολα μπορείς να ξεφύγεις από τη γνησιότητα και την πραγματικότητα μιας ιστορίας.

• Οι ζωές σε μια μικρή κοινωνία σήμερα, σαν κι αυτή της Νισύρου, είναι τόσο «δεμένες» όπως και στο μυθιστόρημα;

Είμαι σίγουρη ότι στις μικρές κοινωνίες ισχύουν ακόμη οι ανθρώπινες σχέσεις. Τα ήθη όμως είναι πολύ πιο ελαστικά και δεν υπάρχει περίπτωση να αντιμετωπίσουμε ιστορία σαν της Μαργαρίτας. Μια ανθρώπινη καραμπόλα. Εντούτοις, υπάρχουν ισχυροί ανθρώπινοι δεσμοί σε μικρές κοινότητες, που εδράζονται στην κοινωνική συνθήκη και αναγκαιότητα. Το υποστηρίζω, καθώς προέρχομαι από μικρό τόπο, τη Λευκάδα, και βλέπω να λειτουργεί παρόμοια το σύστημα. Σε άλλο επίπεδο όμως. Σ' αυτό της κοινωνικής κριτικής, παρά της αναγκαιότητας στον έρωτα.

• Πόσο δύσκολο ήταν να δημιουργήσετε την ατμόσφαιρα εκείνης της εποχής;

Εκανα μεγάλη έρευνα. Τη Νίσυρο την είχα επισκεφθεί κι εκεί έμαθα την ιστορία. Αρνήθηκα να ξαναπάω όλα αυτά τα χρόνια. Μέσα στο μυαλό μου μεγάλωνε η ιστορία. Ηθελα να μείνω με τον κοχλασμό του ηφαιστείου και γενικά μ' αυτό που εισέπραξα σαν πρώτη εντύπωση από τον χώρο στον οποίο ξετυλίχτηκε. Αντιθέτως, πήγα στη Ρόδο, στις βιβλιοθήκες της, όπου και βρήκα το ιστορικό υλικό. Δεν ήταν τελικά δύσκολο να αναπαραστήσω την εποχή, διότι τέσσερα χρόνια «μεγάλωνε» μέσα μου η ιστορία. Γι' αυτό και είναι τόσο γνήσιο το βιβλίο.

• Θεωρώ ότι το βιβλίο είναι «φεμινιστικό». Από την άποψη ότι ο άνδρας παρουσιάζεται, όχι σε όλες τις περιπτώσεις, κάπως άτιμος.

Οι αντρικοί χαρακτήρες ήταν πραγματικά έτσι. Ο άντρας της, Τζαννής, εγκατέλειψε την οικογένειά του και έστελνε μόνο χρήματα από τις ΗΠΑ. Ο Γεράσιμος υπήρξε ένας ακραίος προδότης του πιο αγνού έρωτα μιας γυναίκας: της Μαργαρίτας. Οι γυναικείοι χαρακτήρες είναι δυνατοί, γιατί στα Δωδεκάνησα είναι μητριαρχικές οι οικογένειες. Οι άνδρες, λόγω του πεπερασμένου χώρου, της μεγάλης απόστασης και του άγονου, έφευγαν νωρίς, μετανάστευαν (ΗΠΑ, Αυστραλία). Επομένως, ήταν μοιραίο να αναπτυχθούν τα αντανακλαστικά της μητριαρχίας.

• Είναι εκπληκτικό πώς ορίζει η παράδοση τη ζωή τόσων ανθρώπων. Αναφέρομαι στον γάμο της αδελφής, που θα «ελευθερώσει» τους υπόλοιπους.

Είναι ο πυρήνας του βιβλίου. Μπορεί να φαίνεται στο τέλος, να μην παρουσιάζεται ο άγραφος νόμος πόσο ουσιαστικός είναι, αλλά τότε έπρεπε να παντρευτεί η αδελφή πρώτη και μετά τα αγόρια. Αν υπήρχαν αδερφές, δίνονταν το σπίτι και η προίκα στην πρώτη κόρη και οι υπόλοιπες γίνονταν υπηρέτριες. Αν δεν βρισκόταν άνδρας να τις πάρει, έμεναν έτσι. Υπήρχαν άγραφοι νόμοι σ' αυτά τα νησιά, δωρικοί. Το τονίζω, διότι προκάλεσε καραμπόλα και είχαμε 11 ζευγάρια ακινητοποιημένα για δύο χρόνια. Κορυφαία στιγμή της ιστορίας.

• Ο γάμος της Μαργαρίτας με τον φαροφύλακα ήταν θυσία για τους υπόλοιπους.

Η Μαργαρίτα ή θα πήγαινε σε μοναστήρι, διαψεύδοντας όμως τα όνειρα της μάνας, ή εάν δεν έκανε τίποτα, θα «έσπαγε» την παράδοση ο αδελφός της, μια και περίμεναν τόσα ζευγάρια. Αυτή θα γινόταν υπηρέτρια και η αξιοπρέπειά της δεν το ανεχόταν. Οποτε έπρεπε να λύσει το μπέρδεμα. Ηταν πράγματι θυσία.

• Ξεκινάτε το μυθιστόρημα με τη φυγή του Στρατή στις ΗΠΑ και τελειώνετε με τη φυγή της Μαργαρίτας και του Στάθη στην ίδια χώρα.

Σωστά παρατηρείτε. Οταν σχεδιάζω ένα μυθιστόρημα, το σχεδιάζω με μια αρχιτεκτονική. Δηλαδή, αυτό είναι ένα γραμμικό μυθιστόρημα της αφηγηματικής εξέλιξης. Δεν έχει πρωτοτυπία στη δομή, αλλά άρχισα και τελείωσα με την αποδημία. Ηταν στην πραγματικότητα των ηρώων μου, και διότι εγώ είμαι απόδημη Ελληνίδα. Ζω στο εξωτερικό. Η αποδημία είναι ένα από τα υπαρξιακά μου θέματα. Είναι στη θεματολογία μου πάντα. Γιατί αυτό είμαι. Δεν επιλέγω, γράφω αυτό που είμαι».

• ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, Βιβλιοθήκη, Πέμπτη 17 Δεκεμβρίου 2009