The Economist
Michael Slater: Charles Dickens, εκδ. Yale University Press, σελ. 720
Στη διάρκεια ενός γεύματος, ένας Αμερικανός φίλος έκανε επίμονες ερωτήσεις στον Ντίκενς για τον τρόπο που λειτουργούσε η φαντασία του. Από πού, αλήθεια, έβγαιναν όλοι εκείνοι οι καταπληκτικοί ήρωες; «Ανεξιχνίαστο μυστήριο!» ήταν η απάντηση του δημιουργού του Ολιβερ Τουίστ, του Εμπενέζερ Σκρουτζ, του Ουράια Χιπ, της Μις Χάβισαμ, του Πιπ, του Πίκγουικ και όλων των άλλων. Παίρνοντας στο χέρι του ένα ποτήρι, συνέχισε: «Ας υποθέσουμε ότι αποφασίζω να το αποκαλέσω αυτό μυθιστορηματικό ήρωα, να φανταστώ ότι είναι ένας άνθρωπος, να τον προικίσω με ορισμένα χαρακτηριστικά· αμέσως, οι λεπτοί ιστοί της σκέψης, που έρχονται από κάθε κατεύθυνση, δεν ξέρω από πού, τυλίγονται και πλέκονται γύρω του, ώσπου αποκτά σχήμα και ομορφιά, δική του ζωή».
Οι μελετητές του προσπαθούν να εξιχνιάσουν αυτό το μυστήριο εδώ και πολλά χρόνια. Η βιογραφία του Μάικλ Σλέιτερ αρχίζει με δύο γεγονότα-κλειδιά στην παιδική ηλικία του Ντίκενς: τη φυλάκιση του πατέρα του για χρέη και την ταπεινωτική εμπειρία του μικρού αγοριού όταν αναγκάστηκε να δουλέψει σε ένα εργοστάσιο όπου έβαφαν μπότες. Πολλές εκατοντάδες σελίδες αργότερα, βλέπουμε τον ηλικιωμένο Ντίκενς, που είναι πλέον πλούσιος, διάσημος και σεβαστός, να συναναστρέφεται τη βασίλισσα και να συζητάει ανέμελα σε «αριστοκρατικές» συντροφιές για τα προβλήματα με τους υπηρέτες.
Σκληρή δουλειά
Μεσολάβησε μια τεράστια ποσότητα σκληρής δουλειάς. Από τον καιρό που τύπωσε το πρώτο του διήγημα μέχρι τον θάνατό του το 1870, ο Ντίκενς έζησε σε φρενήρη υπεραπασχόληση: δεν ήταν μόνο ότι έγραφε συνεχώς, αλλά ακολουθούσε και ένα πρόγραμμα καθημερινής ζωής όπου συνωστίζονταν φιλανθρωπικές δραστηριότητες, έρευνες και εκστρατείες για κοινωνικά προβλήματα. Είχε ανελέητη αυτοπειθαρχία και ήταν ταυτόχρονα εκρηκτικός και αποδοτικός κάτω από πίεση.
Η οικογενειακή ζωή του Ντίκενς ήταν συναισθηματικά φορτισμένη όσο και τα μυθιστορήματά του. Ο γάμος του δεν άντεξε στη γνωριμία του, το 1857, με την Ελεν Τέναντ, μια νεαρή ηθοποιό. Ο Ντίκενς ήταν τότε 45 ετών και εκείνη 18. Παραμένει ασαφές τι είδος σχέσης είχαν αναπτύξει, ωστόσο ο Ντίκενς είχε ξελογιαστεί αρκετά ώστε να παρατήσει την επί 22 χρόνια σύζυγό του, την Κάθριν, που του είχε δώσει δέκα παιδιά. Είπε για εκείνην ότι ήταν «μια σελίδα στη ζωή μου που ξαφνικά έγινε λευκή». Στο μεταξύ, έστησε για την Ελεν ερωτικές «φωλίτσες» στην Αγγλία και στη Γαλλία, όπου μπορούσε να την επισκέπτεται όσο συχνότερα γινόταν. Καθώς είχε εργαστεί ακούραστα για να επιτύχει μια θέση αξιοσέβαστου τζέντλεμαν, ήταν αδύνατο να προχωρήσει είτε σε διαζύγιο είτε σε ανοιχτή εξωσυζυγική σχέση. Ισως τελικά ο μεγάλος έρωτας της ζωής του να ήταν αυτός που μοιραζόταν με τους αναγνώστες του που τον λάτρευαν.
Ο Μάικλ Σλέιτερ, επίτιμος καθηγητής της βικτωριανής λογοτεχνίας στο Birkberck College του Λονδίνου, έχει ίσως αναγκαστεί να παραλείψει πολύ περισσότερα απ’ όσα θα μπορούσαμε να φανταστούμε. Η προσπάθεια να συνοψίσει μια τόσο πλούσια και καλά τεκμηριωμένη βιογραφία μέσα σε έναν τόμο πρέπει να ήταν τρομερά δύσκολη.
Μικροσημειώσεις
Δύο πράγματα ξεχωρίζουν. Ο συγγραφέας είναι πολύ καλός στο να συνδέει γεγονότα από τη ζωή του Ντίκενς με τα βιβλία του. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο όταν αναφέρεται στον «Δαβίδ Κόπερφιλντ», το πιο αυτοβιογραφικό από τα μυθιστορήματα του Ντίκενς (και το «αγαπημένο του παιδί»). Είναι καλός επίσης όταν πραγματεύεται τη διαδικασία σύνθεσης των μεγάλων έργων του. Παρουσιάζει μικρά αποσπάσματα από τις λακωνικές σημειώσεις που χρησιμοποιούσε ο Ντίκενς για να χαρτογραφήσει τη λαβυρινθώδη πλοκή των μυθιστορημάτων και το μωσαϊκό των χαρακτήρων του. «Ο έρωτας της Εστερ πρέπει να μείνει στο προσκήνιο για να φανεί η επακόλουθη δοκιμασία δυσκολότερη και η νίκη πιο άξια». «Ο Τζο; Ναι. Σκότωσέ τον». Είναι εκπληκτικό το ότι τέτοιες μικροσημειώσεις αρκούσαν για να κρατήσει το κουβάρι των αφηγήσεών του ξεκάθαρο στο κεφάλι του. Ακόμα πιο εκπληκτικό είναι το γεγονός ότι σε μερικά από τα όψιμα μυθιστορήματά του, όπως οι «Μεγάλες προσδοκίες», έβλεπε την πλοκή τόσο ξεκάθαρα από την αρχή που δεν νοιαζόταν να κρατήσει οποιαδήποτε σημείωση.
Ο Τσαρλς Σλέιτερ έγραψε μια έγκυρη και συναρπαστική βιογραφία. Ισως θα μπορούσε να κάνει περισσότερα για να συλλάβει το αίνιγμα του μυθοπλαστικού κόσμου του Ντίκενς. Η ζωή του περιγράφεται με δεξιοτεχνία. Ομως το θεμελιακό μυστήριο του τι πυροδοτούσε αυτή τη μοναδική, εξωφρενική φαντασία παραμένει, όπως είχε πει ο Ντίκενς στον Αμερικανό φίλο του, ανεξιχνίαστο. [Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 25/12/2009]
No comments:
Post a Comment