Οι εχθροί του Ιούδα κρατούν... καλάσνικοφ

• Μία δασκάλα φτάνει σε ένα χωριό της Κρήτης όπου βασιλεύει η παρανομία στις «Φωτιές του Ιούδα, στάχτες του Οιδίποδα»

Ο βιβλικός μύθος του Ιούδα, μπολιασμένος με τον αρχαιότερο του Οιδίποδα, εκφράζοντας το διαχρονικό απόλυτο κακό, φθάνει έως τις μέρες μας, για να υπηρετήσει και να καλύψει σύγχρονα εγκλήματα και πρακτικές ρατσισμού. Ο μύθος είναι άχρονος, λέει η Ρέα Γαλανάκη. «Εχει το ελεύθερο να μπαινοβγαίνει στο κλειστό κουτί του χρόνου, να δανείζει ή να δανείζεται από άλλους μύθους...».

Ο άχρονος λοιπόν μύθος του αδελφοκτόνου, πατροκτόνου, αιμομίκτη και προδότη Ιούδα-Οιδίποδα έρχεται να συγκαλύψει στη σημερινή εποχή παραβατικές συμπεριφορές σε ένα απρόσιτο χωριό της Κρήτης, ζωσμένο στα καλάσνικοφ, όπου εξελίσσεται η ιστορία του καινούργιου μυθιστορήματος της Γαλανάκη. Η συγγραφέας αξιοποιεί τον απόηχο του μύθου, που βρίσκει την έκφρασή του στο έθιμο της καύσης του Ιούδα το Πάσχα, για να σπάσει το «άβατον».

Για να μιλήσει για τον νόμο και την παρανομία, την οπλοκατοχή και την οπλοχρησία, για φονικά και αποσιωπήσεις, έρωτες και μεσαιωνικές τελετουργίες, ριζοσπαστικές και οπισθοδρομικές αντιλήψεις, για τα παιδιά που μαθαίνουν πρόσθεση και αφαίρεση με σφαίρες.

Το μυθιστόρημα δομείται με δύο παράλληλες αφηγήσεις. Η πρώτη αφορά στον μύθο του Ιούδα και τις παραλλαγές του, με βασική πηγή ένα ανώνυμο ποίημα της αναγεννησιακής Κρήτης, με τίτλο «Παλαιά και Νέα Διαθήκη», γραμμένο στον Χάνδακα, αλλά πρωτοδημοσιευμένο το 2004 από το Ελληνικό Ινστιτούτο Βενετίας, αφού είχε προλάβει να το μεταγράψει ο αείμνηστος διευθυντής του Νίκος Παναγιωτάκης.

Σε 77 στίχους εξιστορείται ότι ο Ιούδας πετάχτηκε από τους γονείς του στη θάλασσα μέσα σε ένα πισσωμένο κιβώτιο, αλλά σώθηκε, επέστρεψε αργότερα, και χωρίς να το γνωρίζει σκότωσε τον αδελφό του, μετά τον πατέρα του και παντρεύτηκε τη μάνα του, διαπράττοντας έτσι τα εγκλήματα της προφητείας-ονείρου της μάνας πριν τον ρίξουν στη θάλασσα. Ο απόηχος του ποιήματος του 15ου αιώνα, που συσχετίζει τη μοίρα του Οιδίποδα με τον Ιούδα, δημιουργώντας το απόλυτο κακό, φτάνει στη σημερινή Κρήτη και σε ένα απομονωμένο ορεινό χωριό της, στο οποίο έρχεται το 2000 μια Αθηναία νεαρή δασκάλα.

Η Μάρθα, το κεντρικό πρόσωπο της δεύτερης αφήγησης, είναι μια ανεπιθύμητη ξενομερίτισσα. Το χειρότερο έχει εβραϊκή καταγωγή από τον πατέρα της και κομμουνιστικό παρελθόν από τη συνονόματή της αντάρτισσα γιαγιά. Επιπλέον, οι παππούδες της είχαν, σ' αυτό το χωριό, έναν αιμομικτικό γάμο. Η περίπτωσή τους είχε μείνει σαν κακή φήμη από τον καιρό του εμφυλίου.

Η δασκάλα ήρθε αντιμέτωπη με αυτούς που ανακάλυψαν την καταγωγή της, πριν η ίδια αναζητήσει τις ρίζες της ταραγμένης οικογενειακής της ιστορίας. Στο πρόσωπό της ο μεγάλος διώκτης της, δηλαδή ο δεύτερος δάσκαλος, γέννημα θρέμμα του τόπου, ακροδεξιός και εθνικιστής, με όπλα στην αποθήκη για τις παράνομες δουλειές του, από καλλιέργεια χασίς, βλέπει την εκπρόσωπο του Ιούδα, την ενσάρκωση του κακού. Συμπαραστάτες της είναι ο βοσκός Πέτρος, προοδευτικός και βιβλιόφιλος, που δεν υπέκυπτε στον νόμο της παρανομίας, με τον οποίο έχει συνδεθεί ερωτικά, και η σπιτονοικοκυρά της, η σοφή Αγγελικώ, η οποία γνωρίζει τον πανίσχυρο νόμο της σιωπής, αλλά όταν χρειάζεται αναλαμβάνει και χρέη άνδρα.

Ποιος θα χαθεί και ποιος θα γλιτώσει στην κορύφωση της σύγκρουσης, την ημέρα της «συλλογικής τιμωρίας και εξιλέωσης», όταν το χωριό, μέσα σε κλίμα συνενοχής και σιωπής, θα κάψει τον Ιούδα;

Πρόκειται για ένα βιβλίο εμπνευσμένο και τολμηρό, που διαβάζεται απνευστί.

• «ΦΩΤΙΕΣ ΤΟΥ ΙΟΥΔΑ, ΣΤΑΧΤΕΣ ΤΟΥ ΟΙΔΙΠΟΔΑ»
  ΡΕΑ ΓΑΛΑΝΑΚΗ
  Εκδόσεις «Καστανιώτη»
  Σελίδες: 280,
  Τιμή: 18 ευρώ

«Ο Ιούδας, έτσι όπως τον έπλαθε ανά τους αιώνες η χριστιανική φαντασία, απορρόφησε σιγά σιγά όλα τα αρχετυπικά αμαρτήματα, ώστε να αποτελέσει ένα υπερεθνικό, και μαζί διαχρονικό πρότυπο "του κακού", ένα σύμβολο της απόλυτης αμαρτίας (...). Το ιδεολογικό του υπόβαθρο, κατά τη σύγχρονη ορολογία ρατσιστικό, θα στρεφόταν έξω από τον κανόνα, κατά των πάσης φύσεως δηλαδή μειονοτήτων, κατά του πάσης φύσεως "διαφορετικού"» (σελ. 183 - 185).

ΔΗΜΗΤΡΑ ΡΟΥΜΠΟΥΛΑ , ΕΘΝΟΣ, 12/12/2009