Ο Παμούκ ανοίγει μουσείο στην Πόλη

Ο Τούρκος νομπελίστας Ορχάν Παμούκ βλέπει ένα από τα όνειρά του να γίνεται πραγματικότητα. Μέχρι το καλοκαίρι, μαζί με πολλούς αναγνώστες του, θα διαβεί την πύλη ενός κτιρίου στη γειτονιά Τσουκούρτσουμα της Κωνσταντινούπολης, το οποίο θα στεγάζει το δικό του «Μουσείο της Αθωότητας».

Γεμάτο αντικείμενα που σημαδεύουν τη ζωή ενός ερωτευμένου, όπως γόπες από τσιγάρα, θα είναι το μουσείο του νομπελίστα Το μουσείο ξεπήδησε, κυριολεκτικά, μέσα από τις σελίδες του ομώνυμου βιβλίου του. Κυκλοφορεί στα ελληνικά τα Χριστούγεννα από την «Ωκεανίδα» (μτφρ. Στέλλα Βρετού).

Η ιδέα για το μυθιστόρημα γεννήθηκε όταν ο Παμούκ σκεφτόταν ν' ανοίξει το παλαιοπωλείο καθημερινών αντικειμένων «Το Μουσείο της Αθωότητας» στην Κωνσταντινούπολη. Οσο συνέλεγε παλιά πράγματα γι' αυτό, πήρε την απόφαση να αφηγηθεί λογοτεχνικά τη ζωή ενός ανθρώπου μέσα ακριβώς από τα αντικείμενα της καθημερινότητάς του. Ενας τριαντάχρονος και ο έρωτάς του για τη δεκαοκτάχρονη ξαδέλφη του κυριαρχεί στο βιβλίο. Τα αντικείμενα που σημαδεύουν την καθημερινή ζωή του ερωτευμένου αποτελούν και τα εκθέματα του αληθινού μουσείου στην Κωνσταντινούπολη: οι 4.500 γόπες από τα τσιγάρα που κάπνισε η αγαπημένη του, τα σκουλαρίκια της, τσάντες, γκαζόζες, ταπεινά μικροαντικείμενα, που «μιλούν» εν τέλει για την ψυχή των πραγμάτων, τη μνήμη, την αγάπη και τον χρόνο που περνά.

Τόσο το βιβλίο όσο και το πραγματικό «Μουσείο της Αθωότητας» είναι αφιερωμένα στη μνήμη ενός κορυφαίου Τούρκου συγγραφέα, του Αχμέτ Χαμντί Τανπινάρ (1901-1962), που επηρέασε όσο λίγοι τη γραφή του νομπελίστα. Στον Παμούκ οφείλεται και η επαναφορά του παραγνωρισμένου συγγραφέα στο προσκήνιο με τη δημιουργία κι ενός ετήσιου λογοτεχνικού φεστιβάλ προς τιμήν του. Είναι το «Istanbul Tanpinar Literary Festival», που εγκαινιάστηκε πριν από λίγες μέρες.

Ο Ορχάν Παμούκ αποκαλεί μοντερνιστικό αριστούργημα και «καλύτερο βιβλίο που έχει γραφτεί για την Κωνσταντινούπολη» το μυθιστόρημα του Τανπινάρ «Α Mind at Peace». Εκτυλίσσεται στη διάρκεια ενός εικοσιτετραώρου, όπως και ο «Οδυσσέας» του Τζέιμς Τζόις, την παραμονή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Μία από τις καινοτόμες εκδηλώσεις του Φεστιβάλ είναι και η συμμετοχή 23 νέων συγγραφέων που διασχίζουν με τρένο βαλκανικές πόλεις, όπως η Λιουμπλιάνα, το Βουκουρέστι και το Σαράγεβο, για να επανασυνδέσουν, νοερά, περιοχές που διαχωρίστηκαν από την πολιτική και την αιματοχυσία. Ανάμεσα στους συγγραφείς είναι και ο Τζαν Εργιουμλού, το πρόσφατο βιβλίο του οποίου έχει ελληνικό θέμα. Λέγεται «Teardrops of Chios» («Τα δάκρυα της Χίου») και αναφέρεται στη «σφαγή της Χίου», την οποία αποκαλεί ξεκάθαρα γενοκτονία των Ελλήνων από τους Οθωμανούς.

«Οι Τούρκοι είναι αμνήμονες», λέει στον «Γκάρντιαν». «Τους πίεσαν να ξεχάσουν ότι όλοι έχουμε διαφορετικούς προγόνους για να ισχυροποιηθεί η ιδέα ενός ενιαίου κράτους μετά την πτώση της αυτοκρατορίας στο τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου». Την ίδια διάθεση επαναξέτασης της Ιστορίας έχουν κι άλλοι Τούρκοι συγγραφείς, όπως και ο Γιγκίτ Μπένγκρι, που αποκαλεί τον τουρκικό εθνικισμό «κατασκεύασμα, χωρίς βαθιές ρίζες».

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΟΥΖΑΚΗΣ, Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 3 Δεκεμβρίου 2009