Μίλοραντ Πάβιτς, ο «πατέρας» των Βαλκανίων

Πέθανε χθες ο Σέρβος συγγραφέας

ΑΠΩΛΕΙΑ. Εγινε διάσημος μ’ ένα μυθιστόρημα–λεξικό που περιλαμβάνει 100 χιλιάδες λέξεις και μπορεί να διαβαστεί και ανάποδα. «Το Λεξικό των Χαζάρων», που μεταφράστηκε σε 27 γλώσσες.

Ο Σέρβος συγγραφέας Μίλοραντ Πάβιτς πέθανε χθες στο Βελιγράδι από έμφραγμα του μυοκαρδίου σε ηλικία 80 ετών. Γεννήθηκε το 1929 στο Βελιγράδι «στην όχθη ενός από τους τέσσερις ποταμούς του Παραδείσου», όπως του άρεσε να λέει στο βιογραφικό του.

Γνώστης συμβολισμού

Δεν ήταν μόνο πεζογράφος και ποιητής, αλλά ιστορικός της σερβικής λογοτεχνίας από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα. Μετέφρασε τον Πούσκιν και τον Μπάιρον, δίδαξε στα Πανεπιστήμια της Σορβόννης, της Βιέννης, του Νόβισαντ και του Βελιγραδίου Βυζαντινή Ιστορία, έγινε μέλος της Σερβικής Ακαδημίας των Τεχνών και των Επιστημών και της Ευρωπαϊκής Κοινωνίας του Πολιτισμού και εθεωρείτο γνώστης θεμάτων μπαρόκ και συμβολισμού στη σερβική λογοτεχνία. Γνωστός όμως για τα βιβλία του άρχισε να γίνεται στις αρχές της δεκαετίας του ’80, για να γίνει στην πορεία από τους πιο μεταφρασμένους Σέρβους συγγραφείς και τρεις φορές υποψήφιος για το Νομπέλ Λογοτεχνίας.

Το ελληνικό κοινό τον γνώρισε όχι μόνο από τα πολλά βιβλία του που κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Εστία και Καστανιώτης, αλλά και από τις συχνές επισκέψεις του στην Αθήνα.

Χιούμορ και Διαδίκτυο

Η τελευταία έμελλε να είναι το Φεβρουάριο του 2007 στο Μέγαρο Μουσικής, όπου μίλησε για τις «αγαπημένες του σελίδες» και ενθουσίασε το κοινό με το χιούμορ του. «Στην πραγματικότητα δεν έχω βιογραφία αλλά βιβλιογραφία», είπε και ότι μετά το 1984 έγινε ο πιο πολυδιαβασμένος συγγραφέας του πιο μισητού έθνους στον κόσμο. Πρόσθεσε ότι «κυκλοφορούν πολλά σκουπίδια, αλλά ποτέ η λογοτεχνία δεν διαβαζόταν τόσο όσο σήμερα» και προέβλεπε ότι ο 21ος αιώνας «θα είναι πιο τρομακτικός από τον προηγούμενο. Σίγουρα πάντως θα είναι ταχύτερος, όλα σήμερα γίνονται πιο γρήγορα». Παρ’ όλα αυτά, λάτρευε το Διαδίκτυο και είχε πολύ καλή σχέση με τις νέες τεχνολογίες. Πίστευε, και το είχε πει τότε στο Μέγαρο, ότι «το Διαδίκτυο μπορεί να συνυπάρξει με τη λογοτεχνία, αρκεί να αναδείξει λογοτεχνικά έργα και να προστατέψει το περιβάλλον. Το ηλεκτρονικό βιβλίο ίσως σώσει τους πνεύμονές μας» είχε πει τότε.

Σαν... σταυρόλεξο

Οσο για τα δικά του βιβλία, αν δεν μοιάζουν με λεξικά, όπως «Το Λεξικό των Χαζάρων», μοιάζουν με σταυρόλεξα, όπως το «Τοπίο ζωγραφισμένο με τσάι», που διαβάζεται οριζοντίως και καθέτως και ανάλογα με την ανάγνωση αλλάζει και το τέλος. Ή μοιάζουν με κάρτες ταρώ όπως η «Τελευταία αγάπη στην Κωνσταντινούπολη» που τα 22 του κεφάλαια αντιστοιχούν στις κάρτες ταρώ. Πίστευε στο παιχνίδι, όπως και στη χριστιανική μεταφυσική, αλλά και στη μοναρχία. Στα βιβλία του μπλέκονται σύμβολα, μυστήρια, η ιστορία και η παράδοση της Σερβίας, ο μυστικισμός των θρησκειών, η μεγαλοπρέπεια της Ορθοδοξίας και η σοφία του αρχαίου ελληνικού πνεύματος. Ισως γιατί όλη του η ζωή και όλοι του οι πρόγονοι με βιβλία καταπιάνονταν και με μουσική. Η μητέρα του ήταν καθηγήτρια Φιλοσοφίας και διηγούνταν ιστορίες με τρόπο ποιητικό, ενώ ο πατέρας τραγουδούσε εξαιρετικά. Οσο για τη σύντροφο της ζωής του, ήταν η κριτικός λογοτεχνίας Γιασμίνα Μιχαήλοβιτς.

Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του: «Το Λεξικό των Χαζάρων», «Τοπίο ζωγραφισμένο με τσάι», «Εσωτερική πλευρά του ανέμου», «Η τελευταία αγάπη στην Κωνσταντινούπολη», το θεατρικό «Για πάντα και μια μέρα παραπάνω», οι συλλογές διηγημάτων «Σιδηρούν Παραπέτασμα», «Τα άλογα του Αγίου Μάρκου», «Το αντεστραμμένο γάντι», «Το κυνηγόσκυλο του ρωσικού ανέμου», «Καπέλο από δέρμα ψαριού» και οι νουβέλες «Το γυάλινο σαλιγκάρι».

• Της Ολγας Σελλα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 1/12/2009