Ο ντετέκτιβ Ρέμπους

• ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

• Ο συγγραφέας Ιαν Ράνκιν, ο επιθεωρητής ήρωάς του, η κοινωνία του Εδιμβούργου και η γοητεία της αστυνομικής λογοτεχνίας

• του ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 8 Νοεμβρίου 2009

Ο Ιαν Ράνκιν δεν είναι Αγκαθα Κρίστι ή Σιμενόν ή ακόμη και Ρέιμοντ Τσάντλερ ή Ντάσιελ Χάμετ. Αναμφίβολα όμως ανήκει στους σημαντικότερους σύγχρονους συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας. Και όπως όλοι οι παραπάνω μάστορες του είδους, δημιούργησε και εκείνος τον δικό του επιθεωρητή ονόματι Ρέμπους, ο οποίος κινείται σε μια μικρή σχετικά κοινωνία, την πόλη του Εδιμβούργου, ο πληθυσμός της οποίας δεν υπερβαίνει τις 500.000. Ο Ρέμπους δεν είναι ένας συνήθης αστυνομικός. Πολλοί μάλιστα ισχυρίζονται ότι πρόκειται για αντιήρωα- αν και δεν θα λέγαμε ότι επ΄ αυτού ο Ράνκιν πρωτοτυπεί. Τέτοιοι για παράδειγμα είναι ως έναν βαθμό και οι ντετέκτιβ του Ντάσιελ Χάμετ, ενός κατά τα άλλα εντελώς διαφορετικού συγγραφέα.

Ο Ράνκιν δεν άρχισε τη λογοτεχνική του σταδιοδρομία ως συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων. Δεν είχε, δηλαδή, εξειδικευθεί σε κάποιο είδος. Αλλά κάποτε ανακάλυψε, θα λέγαμε, την αληθινή του φύση. Βρήκε στο αστυνομικό μυθιστόρημα έναν τρόπο να σχολιάζει τα ανθρώπινα με ένα χιούμορ νουάρ (για να χρησιμοποιήσουμε μια πολυχρησιμοποιημένη κοινοτοπία) καταφέρνοντας πολύ σύντομα να κατακτήσει το μεγάλο κοινό το οποίο θέλει να διαβάζει τα μυθιστορήματα εκείνα που αποκαλούνται turn pagers (τουτέστιν που τα διαβάζεις και βιάζεσαι να γυρίσεις σελίδα για να δεις τι θα συμβεί παρακάτω).

Τα καλά μυθιστορήματα φυσικά εκείνο που τα καταξιώνει ως κείμενα πρώτης γραμμής είναι, εκτός από την αφηγηματική ευχέρεια, η ικανότητα του συγγραφέα να δημιουργεί δεύτερα και τρίτα επίπεδα κάτω από την ιστορία την οποία διηγείται. Ο Ιαν Ράνκιν ωστόσο γνωρίζει άριστα πότε θα δώσει στροφές στον αφηγηματικό ρυθμό. Και διαθέτει δύο από τα βασικά γνωρίσματα του γεννημένου πεζογράφου: είναι εξαίρετος στις περιγραφές και γράφει θαυμάσιους διαλόγους. Δεν είναι λοιπόν απορίας άξιον που τα μυθιστορήματα του 49χρονου συγγραφέα καλύπτουν το 10% των πωλήσεων όλων των αστυνομικών μυθιστορημάτων στα Βρετανικά Νησιά.

Τα βιβλία του Ράνκιν διαθέτουν και άλλες αρετές. Πριν απ΄ όλα έχει καταφέρει να δημιουργήσει έναν εμβληματικό κεντρικό ήρωα. Οπως ο Πουαρό της Κρίστι ή ο Μεγκρέ του Σιμενόν, ο επιθεωρητής Ρέμπους του Ράνκιν είναι μια ιδιότυπη προσωπικότητα. Οι μέθοδοί του παρουσιάζονται ανορθόδοξες, αφού ενεργεί πολλές φορές με τον δικό του τρόπο, άλλοτε αγνοώντας τις διαταγές των ανωτέρων του και άλλοτε ερχόμενος σε σύγκρουση με τους συναδέλφους του. Συνήθως λύνει υποθέσεις που αφορούν εγκλήματα, μυστηριώδεις εξαφανίσεις και τα συναφή. Η προσωπική του ζωή ωστόσο παρεισφρέει επίσης πολύ συχνά στην αφήγηση. Ο Ρέμπους δεν είναι μόνο ένα όργανο του νόμου. Είναι πρωτίστως ένας άνθρωπος με τα προβλήματά του- και με τον χαρακτήρα του.

Ο Ράνκιν ωστόσο στήνει έναν κόσμο πολύ ευρύτερο από τον κόσμο του εγκλήματος. Αυτό δεν το επιτυγχάνει με διεύρυνση των περιγραφών αλλά με την ανάπτυξη και τον εγκιβωτισμό πολλών μικρότερων υποθέσεων μέσα στην κύρια αφήγηση. Από αυτές κυρίως προκύπτει ένα εντυπωσιακό πορτρέτο της σκωτσέζικης κοινωνίας. Πώς, λ.χ., λειτουργούν οι δημόσιες υπηρεσίες, οι φυλακές και οι επιχειρήσεις στη Σκωτία, πώς είναι η ζωή στα μπαρ, στα απομονωμένα χωριά και στις πόλεις. Ή ακόμη πόσο «νόμιμος» είναι ο κόσμος της νομιμότητας και ποια η σχέση του με τον αντίστοιχο των μικρών και μεγάλων απατεώνων, όπως φυσικά και πρωτίστως των εγκληματιών. Μολονότι οι τοποθεσίες όπου ζουν και κινούνται οι ήρωές του εμφανίζονται στα μυθιστορήματά του ως φανταστικές, εν τούτοις ο αναγνώστης που έχει κάποια γνώση της σκωτσέζικης τοπογραφίας δεν δυσκολεύεται να αναγνωρίσει στις περιγραφές του δρόμους, πάρκα, παμπ, ακόμη και πρόσωπα της δημόσιας ζωής. Ταυτοχρόνως, ενώ το κάθε μυθιστόρημά του είναι αυτόνομο, εν τούτοις έχει καταφέρει να τα συνδέει μεταξύ τους, γεγονός που καθιστά εντονότερο κάθε φορά το ενδιαφέρον των εκατομμυρίων αναγνωστών του.

Η αστυνομική λογοτεχνία είναι είδος εξαιρετικά δημοφιλές και ιδιαίτερα δύσκολο. Ο Ράνκιν, ο οποίος έχει τιμηθεί με πλήθος βραβεία, είναι σήμερα ο πλέον πολυδιαβασμένος και ενδεχομένως ο σημαντικότερος συγγραφέας του είδους στην Ευρώπη. Οφείλει ως συγγραφέας πολλά στην Αγκαθα Κρίστι και ακόμη περισσότερα στον Ρόμπερτ Λιούις Στίβενσον, του οποίου το κλασικό Δρ Τζέκιλ και κύριος Χάιντ στοιχειώνει το έργο του. Ο δημιουργός του επιθεωρητή Ρέμπους έχει τιμηθεί με πλήθος βραβεία στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, του έχουν απονεμηθεί διπλώματα, έχει λάβει διάφορα παράσημα στη Μεγάλη Βρετανία και δέκα από τα μυθιστορήματά του με πρωταγωνιστή τον ιδιότυπο επιθεωρητή του μεταφέρθηκαν σε πολύ επιτυχημένες σειρές στη βρετανική τηλεόραση.

Ο Ιαν Ράνκιν επισκέπτεται την επόμενη εβδομάδα την Ελλάδα προσκεκλημένος από την αλυσίδα καταστημάτων Ρublic, όπου θα συνομιλήσει με το κοινό: την Τρίτη 10 Νοεμβρίου στην Αθήνα στο κατάστημα της αλυσίδας στην πλατεία Συντάγματος, την Τετάρτη στο αντίστοιχο του Βόλου, την Πέμπτη στη Θεσσαλονίκη και την Παρασκευή στα Ιωάννινα. Ολες οι εκδηλώσεις αρχίζουν στις 19.00