Ωδή στον γραφικό χαρακτήρα

• Περισσότερα από 230 χειρόγραφα με «βαριές» υπογραφές παρουσιάζονται στην έκθεση του λογοτεχνικού περιοδικού «Η λέξη» στην Τεχνόπολη

«2-12-82. Διονύση μου, φεύγω σε λίγες μέρες- δεν ξέρω ακριβώς πότε- για την Αμερική. Θα ΄θελα πολύ να σε δω πριν- θα τα καταφέρεις να ΄ρθεις; Σ΄ ευχαριστώ για όλα. Είμουνα πάντοτε ειλικρινά φίλη σου. Σε φιλώ γλυκά, Ελλη. Υ.Γ. Προσπάθησε να ΄ρθεις. Το τηλ. μου είναι 8230964» έγραφε η Ελλη Λαμπέτη εν έτει 1982. Και όπως είχε πει κάποτε ο Λιούις Κάρολ, «ενώ οι άνδρες σημειώνουν στα υστερόγραφα κάτι που έχουν ξεχάσει, οι γυναίκες αφήνουν για το τέλος το σημαντικότερο κομμάτι της επιστολής, το αντιμετωπίζουν ως μια εφεύρεση που λειτουργεί ως “κλείσιμο του ματιού”, ως τρόπος να πετύχουν αυτό που πραγματικά έχουν στο μυαλό τους».

Κάπως έτσι και η Ελλη Λαμπέτη, περίφημη όχι μόνο για το ταλέντο αλλά και για το πείσμα της, υπογραμμίζει στο υστερόγραφο την προσωπική της ανάγκη. Ποιος άραγε θα μπορούσε να της αρνηθεί; Με το χειρόγραφο αυτό, αλλά και με άλλα περίπου 230, τα οποία περιλαμβάνονται στην έκθεση «Scripta manent» («Τα γραπτά μένουν»), το λογοτεχνικό περιοδικό «Η λέξη», το οποίο εκδίδουν ο Αντώνης Φωστιέρης και ο Θανάσης Νιάρχος, γιορτάζει τα 200 τεύχη του. Οσοι επισκεφθούν την Αίθουσα «Αγγελος Σικελιανός» στην Τεχνόπολη ως τις 14 Νοεμβρίου θα έχουν την τύχη να αφουγκραστούν ένα από τα πλέον απειλούμενα είδη της εποχής μας: τον γραφικό χαρακτήρα.

Χειρόγραφα συνεργατών του περιοδικού αλλά και παλαιότερων ποιητών και συγγραφέων τα οποία «Η λέξη» δανείστηκε από αρχεία, συγγενείς και φίλους των δημιουργών, φέρουν μαζί τους μια τέτοια αύρα και ιστορία, ώστε ισοδυναμούν με το να βλέπεις από κοντά το αγαπημένο σου έργο τέχνης, όπως επισημαίνει ο ποιητής Αντώνης Φωστιέρης. Πώς ήταν ο γραφικός χαρακτήρας των Παλαμά, Παπαδιαμάντη, Καζαντζάκη, Σεφέρη, Ελύτη, Εμπειρίκου, Καβάφη, Τερζάκη, Τσίρκα, Βάρναλη, Ταχτσή και τόσων άλλων που ήξεραν να χειρίζονται τις λέξεις όπως οι μουσικοί τις νότες και οι ζωγράφοι τις φόρμες; Ποιος έγραφε βιαστικά, ποιος έκανε καλλιγραφίες, ποιος μουντζούρες και ποιος «ορνιθοσκαλίσματα»;

Το γεγονός ότι κάθε χειρόγραφο συνοδεύεται από χαρακτηριστική φωτογραφία του κατόχου του, ενδυναμώνει την αίσθηση της νοσταλγίας που πλημμυρίζει την καλοστημένη έκθεση και βοηθά τον επισκέπτη να κάνει συνειρμούς: Η «χορευτική κίνηση» της γραφής του Βάρναλη, που αντικατοπτρίζει τη μουσικότητα της ποίησής του, οι επίμονες μουντζούρες και διορθώσεις του Τσίρκα- λες και φοβόταν ότι η έμπνευση θα του φύγει-, η επιβλητικότητα του Παλαμά, η καθαρότητα του Καβάφη - ποιητή που είχε ενορχηστρώσει καλύτερα από όλους την υστεροφημία του, όπως φαίνεται και από τα τακτοποιημένα γράμματά του. Κοντά στις ιερές αυτές μορφές της λογοτεχνίας υπάρχουν όμως και χειρόγραφα σύγχρονων, νεότατων ποιητών αλλά και σπουδαίων καλλιτεχνών που προέρχονται από άλλους τομείς, όπως ο Χορν και η προαναφερθείσα Λαμπέτη, ο Μινωτής, ο Χατζιδάκις, ο Τσαρούχης κ.ά. Εχοντας περάσει στην απόλυτη κυριαρχία και ομοιομορφία των γραμματοσειρών του ηλεκτρονικού υπολογιστή, τείνουμε σιγά σιγά να ξεχάσουμε τον γραφικό μας χαρακτήρα, δηλαδή ένα από τα σημαντικότερα γνωρίσματα του ανθρώπου, αφού ισοδυναμεί με το δακτυλικό αποτύπωμα. Το πολύτιμο αυτό υλικό πρόκειται να κυκλοφορήσει αργότερα και ως λεύκωμα. Για να το ξεφυλλίζουμε και να θυμόμαστε ότι κάπου, κάπως, κάποτε το μόνο που χρειαζόταν ήταν ένα κομμάτι χαρτί και ένα καλοξυσμένο μολύβι.

• Τεχνόπολη, Πειραιώς 100, Γκάζι. Πληροφορίες στο τηλ. 210 3453.548.
• ΑΣΤΕΡΟΠΗ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Τετάρτη 11 Νοεμβρίου 2009