Ιαν Ράνκιν: «Θα στηρίξω την απόφαση υπέρ της ανεξαρτησίας»

• Ο συγγραφέας Ιαν Ράνκιν μιλάει για τη μανία της Σκωτίας να γίνει ανεξάρτητη

• Συνέντευξη στον Ηλια Mαγκλινη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 22/11/2009
  

«Καλώς ήλθατε στην Αθήνα του Βορρά». Ελαμψε το πρόσωπο του ελεγκτή στο τρένο για το Εδιμβούργο όταν έμαθε ότι είμαστε Ελληνες. Για την ακρίβεια, καθώς το τρένο πλησίαζε στην ιστορική πρωτεύουσα της Σκωτίας, ο συμπαθής Σκωτσέζος βροντοφώναξε, με τα στραμπουληγμένα, τραγουδιστά αγγλικά του την παραπάνω φράση. Πάνε χρόνια και ποτέ μου δεν κατάλαβα γιατί το Εδιμβούργο είναι η «Αθήνα του βορρά». Μάλλον, σκέφτηκα, λόγω του μεγάλου λόφου με το θρυλικό κάστρο (στο οποίο οι φρουροί κηδεύουν με τιμές σε ειδικό νεκροταφείο τα σκυλιά τους), το οποίο μπορεί και να θυμίζει στους Σκώτους τον δικό μας Ιερό Βράχο. Μπορεί επειδή πίνουν πολύ ουίσκι (και μπίρα) να τα έχουν μπερδέψει λίγο - πάντως, με καθυστέρηση δέκα και πλέον χρόνων, την απορία μου έλυσε ο Ιαν Ράνκιν. Ο διάσημος Σκωτσέζος συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων επισκέφθηκε τη χώρα μας, με αφορμή την κυκλοφορία ενός ακόμα βιβλίου του στα ελληνικά («Με τις πόρτες ανοιχτές»), οπότε τον συναντήσαμε στο λόμπι ξενοδοχείου στο Σύνταγμα.

Αθέατος πρωταγωνιστής

«Βέβαια, η Αθήνα δεν είναι το Εδιμβούργο του Νότου», σχολίασε ο Ράνκιν γελώντας. «Το πράγμα δουλεύει μόνο προς τη μία κατεύθυνση», συμπλήρωσε. Ο τρόπος του Ράνκιν, η αμεσότητά του, το χιούμορ του, όλα πάνω του, μου θύμισαν εκείνη την αλησμόνητη χρονιά στη Σκωτία και μου επιβεβαίωσαν πόσο συμπαθείς και ενδιαφέροντες μπορεί να είναι οι Σκωτσέζοι. Ο πνευματώδης, προσιτός Ράνκιν, χωρίς ύφος, χωρίς τουπέ, χωρίς καμία επιτήδευση, μπορεί να είναι εξίσου δημοφιλής όσο και τα συναρπαστικά μυθιστορήματά του.

Ειδικά για το Εδιμβούργο, δεν μιλά μόνο με αγάπη, αλλά δείχνει να είναι συνεπαρμένος από αυτό - και αποτελεί όχι μόνο σκηνικό αλλά και αθέατος, κρυφός πρωταγωνιστής των βιβλίων του. «Γιατί, “Αθήνα του Βορρά” λοιπόν; Διότι έχουμε επτά μεγάλους λόφους (λόφους έχει και η Αθήνα), αλλά κι επειδή το Εδιμβούργο υπήρξε κυρίως την περίοδο του Διαφωτισμού τόπος σπουδαίων διανοητών. Από τον Ανταμ Σμιθ έως τον Ντέιβιντ Χιουμ, κάποτε στους πέτρινους δρόμους της πόλης τριγύριζαν μεγάλα μυαλά, τα οποία φαντασιώνονταν ότι αναβίωναν την κλασική Αθήνα. Υπάρχει όμως κι ένας ακόμη λόγος». Διστάζει. «Πριν από κάμποσα χρόνια, κάποιοι αποφάσισαν να χτίσουν έναν Παρθενώνα πάνω σε ένα λόφο. Ξεκίνησαν αλλά έφτιαξαν μόνο τη μία πλευρά. Ο τύπος που χρηματοδοτούσε το όλο πρότζεκτ πέθανε, και αυτό ήταν. Ευτυχώς, δηλαδή», καταλήγει γελώντας.

Το «άλλο» Εδιμβούργο

Ο Ράνκιν δεν έχει γεννηθεί στο Εδιμβούργο, αλλά λίγα χιλιόμετρα έξω από αυτό. «Ηρθα στα δεκαοκτώ μου για να σπουδάσω και βάλθηκα να το εξερευνήσω, να πάω κάτω από την επιφάνεια, πίσω από το φεστιβάλ, τις γκάιντες και το ουίσκι. Οι κάτοικοι του Εδιμβούργου είναι κάπως αόρατοι. Στη Γλασκώβη σου μιλάνε πολύ εύκολα διότι είναι άλλη κουλτούρα. Η Γλασκώβη σχετίζεται άμεσα με την κέλτικη κουλτούρα, δέχθηκε πολλούς Ιρλανδούς μετανάστες λόγω της βαριάς βιομηχανίας της. Το Εδιμβούργο είναι μόνον τράπεζες, δικηγόροι, καθηγητές. Για να είσαι επιτυχημένος τραπεζίτης πρέπει να είσαι και λίγο κρυψίνους. Γι’ αυτό, ορισμένοι Σκωτσέζοι δεν το θεωρούν “γνήσια” Σκωτία. Εμένα μου το έχουν πει κατάμουτρα: “Το Εδιμβούργο δεν είναι Σκωτία”. Αυτή η αίσθηση του αόρατου κυριαρχεί διότι και στη λογοτεχνία, το σύγχρονο Εδιμβούργο άργησε πολύ να εμφανιστεί. Η επιτυχία του Trainspoting βοήθησε στο να μάθει ο κόσμος ότι η πόλη δεν είναι μόνον φεστιβάλ και κάστρο αλλά και ανεργία, ναρκωτικά, AIDS, εγκληματικότητα».

Αυτή τη στιγμή, στη Σκωτία επικρατεί πατριωτικός πυρετός. «Εχει ξεκινήσει μεγάλη συζήτηση αν η Σκωτία πρέπει να γίνει ανεξάρτητη», σημειώνει ο Ράνκιν. «Εδώ και χρόνια, έχουμε το δικό μας Κοινοβούλιο, αν θέλουμε μπορούμε να αλλάξουμε και τη φορολογία μας, όμως σε άλλα θέματα, όπως η μετανάστευση, η υγεία, η εξωτερική πολιτική, το Λονδίνο αποφασίζει. Το Εθνικό Κόμμα, που βρίσκεται στην εξουσία εδώ και τρία χρόνια, υπάρχει μόνο για ένα σκοπό: να γίνει η Σκωτία ανεξάρτητη. Εχει κυβερνήσει καλά, αλλά οι Σκωτσέζοι διστάζουν. Ιστορικά, οι Καθολικοί είναι αυτοί που θέλουν την ανεξαρτησία - που σημαίνει ότι οι Προτεστάντες δεν την βλέπουν με καλό μάτι, και δεν είναι λίγοι. Προσωπικά, δεν είμαι εθνικιστής. Στον 21ο αιώνα οι προσμίξεις είναι το θέμα, όχι οι διαχωρισμοί. Επειτα, πρόσφατα με την οικονομική κρίση, η τεράστια Royal Bank of Scotland κατέρρευσε. Την έσωσε από τη χρεοκοπία το Λονδίνο. Αν ήμασταν ανεξάρτητοι, η δική μας κυβέρνηση δεν θα άντεχε οικονομικά να το κάνει αυτό. Πάντως, αν στο δημοψήφισμα που θα γίνει του χρόνου, ο κόσμος αποφασίσει υπέρ της ανεξαρτησίας, θα στηρίξω αυτή την απόφαση».

Αγαλμα στον Μελ Γκίμπσον

Σωπαίνει για λίγο και μετά σχολιάζει γελώντας: «Του χρόνου είναι πολύ πιθανό η Βρετανία να αποκτήσει κυβέρνηση Συντηρητικών, οπότε, σκέφτομαι: για φαντάσου, να κάνουν δημοψήφισμα στην Αγγλία και να αποφασίσουν να ξεφορτωθούν τη Σκωτία που τόσο τους τα έχει πρήξει! Τους συμφέρει, διότι αν αποσχιστεί η Σκωτία, οι Συντηρητικοί θα εκλέγονται συνέχεια. Η μεγάλη δύναμη των Εργατικών είναι στη Σκωτία. Από την άλλη, οι Συντηρητικοί, παραδοσιακά, ήταν υπέρ της Ενωσης. Οπως καταλαβαίνεις, όλα αυτά είναι πολύ συναρπαστικά για έναν σύγχρονο Σκωτσέζο συγγραφέα, καλλιτέχνη, στοχαστή. Ζητήματα ταυτότητας τίθενται συνεχώς επί τάπητος. Είμαστε πολύ μικρή χώρα για να είμαστε σε τέτοια σύγχυση, αλλά αυτό έχει και πλάκα. Από την άλλη, η Σκωτία έχει τα χειρότερα ποσοστά κακής υγείας σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο. Ολοι πίνουν, καπνίζουν, βλέπουν τηλεόραση και τρώνε άσχημα. Είμαστε όμως και αστείοι. Στο Στέρλινγκ αποφασίστηκε να στήσουν ένα άγαλμα του Ουίλιαμ Ουάλας, του εθνικού μας ήρωα. Επειδή δεν έχουμε καμία εικόνα του όμως, πήγαν και έστησαν άγαλμα του Μελ Γκίμπσον από το Braveheart».

Ο Ρέμπους άραγε θα ψήφιζε υπέρ της ανεξαρτησίας της Σκωτίας; «Δεν ξέρω, αυτό που ξέρω είναι ότι ο μόνος λόγος που γράφω αστυνομική λογοτεχνία είναι ότι αυτός είναι ο τέλειος τρόπος εξερεύνησης της κοινωνίας. Ο ντετέκτιβ έχει πρόσβαση σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, κι έτσι εξερευνώ την σκωτσέζικη κοινωνία. θέλω να δείξω τους συνδέσμους, πώς το βαποράκι συνδέεται με τον τραπεζιτικό, ότι όλα και όλοι είναι κομμάτια του ίδιου παζλ».

Ο Ράνκιν γράφει αστυνομικά μυθιστορήματα, αλλά η βία στο έργο του παίζει δευτερεύοντα ρόλο. «Η βία στα βιβλία μου είναι off-screen», τονίζει. Πρόσφατα, τον κατηγόρησαν ότι επέκρινε πολλές γυναίκες συγγραφείς εξαιτίας της ακραίας βίας στα βιβλία τους. Αντιδρά. «Δεν είπα ακριβώς αυτό. Είπα ότι όταν οι γυναίκες συγγραφείς αστυνομικών βιβλίων έχουν ακραία βία, πάνε στην κορυφή των πωλήσεων, ενώ αντίστοιχα, οι άνδρες συγγραφείς με άφθονη βία όχι. Ξέρω πολλές καλές γυναίκες αστυνομικούς συγγραφείς που δεν πουλάνε πολύ, αλλά το περιεχόμενό τους δεν είναι βίαιο, κι άλλες όχι τόσο καλές που έχουν σκληρή βία και είναι στην κορυφή. Είναι ένα μυστήριο, δεν έχω ιδέα γιατί συμβαίνει, αλλά συμβαίνει. Προσωπικά, η βία δεν μ’ ενδιαφέρει».

Μουσικός της πανκ

Φέτος, ο Ιαν Ράνκιν θα κάνει ένα διάλειμμα από το γράψιμο. Θα περάσει έναν ολόκληρο χρόνο αγρανάπαυσης, ταξιδεύοντας. «Καθώς μεγαλώνω, οι ιδέες μου αδυνατίζουν. Είναι σαν το Catch 22: όσο πιο καταξιωμένος είσαι τόσο αφυδατώνεσαι συγγραφικά. Αυτή τη χρονιά θα κάτσω να σκεφτώ. Τον Απρίλιο κλείνω τα πενήντα, πόσος χρόνος μου μένει; Είναι κάτι που το λένε θνητότητα και δεν το είχα σκεφτεί ιδιαίτερα».

Εντάξει, δεν είναι και τόσο άσχημο να είσαι full-time συγγραφέας. «Φυσικά και όχι. Μπορώ να κάτσω σε ένα καφέ και αυτό να το πω δουλειά, να διαβάσω εφημερίδα και να πω ότι αυτό είναι έρευνα». Και οι συγγραφικές του συνήθειες; «Γράφω όταν τα παιδιά είναι σχολείο (σ.σ. έχει δύο γιους), όταν το σπίτι έχει ησυχία, δηλαδή δέκα με τρεις το μεσημέρι. Γράφω όμως και από τις έντεκα το βράδυ μέχρι τη μία, όταν κανένας δεν μ’ ενοχλεί. Υπενθυμίζω όμως ότι δεν έγιναν όλα από τη μία μέρα στην άλλη. Στα είκοσι πέντε μου εξέδωσα το πρώτο μου βιβλίο, στα σαράντα μου έγινα επιτυχημένος. Εκείνα τα δεκαπέντε χρόνια έκανα ένα σωρό δουλειές». «Και πανκ μουσικός;» «Οχι, αυτό ήταν όταν ήμουν φοιτητής».

Το Μουσείο της Ακρόπολης και τα Μάρμαρα

Μιλάμε για μουσική και μου δείχνει το Public, απέναντι. «Το επισκέφθηκα αλλά απέφυγα τον τομέα του ροκ, αλλιώς θα χάλαγα πολλά λεφτά. Και ο Ρέμπους λατρεύει το κλασικό ροκ. Από το ebay παίρνω πολλά βινύλια. Αλλά ο Ρέμπους ακούει και τις νέες βρετανικές μπάντες – όπως κι εγώ, έχει πολλά καλά πράγματα εκεί έξω».

Οχι πολύ μακριά μας, κάνει την εμφάνισή του ο Αντώνης Σαμαράς. Του εξηγώ ποιος είναι και λίγο μετά εμφανίζεται και ο Δημήτρης Αβραμόπουλος. Η σκηνή αυτή οδηγεί την κουβέντα μας στην πολιτική πάλι. Σχολιάζει το πόσα πολλά χρήματα παίρνει ο Τόνι Μπλερ για να δίνει διαλέξεις. «Ξέρεις, βαφτίστηκε Καθολικός, με το που παραιτήθηκε. Επιρροή της γυναίκας του. Δεν μπορούσε να το κάνει ως εν ενεργεία πρωθυπουργός. Στη Βασιλική Οικογένεια είναι όλοι προτεστάντες και δεν ενθουσιάζονται ακριβώς στην ιδέα ενός Καθολικού νοικάρη στην Ντάουνινγκ Στριτ». Προτού χωρίσουμε, εκφράζει την επιθυμία να επισκεφθεί το νέο Μουσείο της Ακρόπολης. «Και από εμάς οι Αγγλοι έχουν κλέψει πολλούς θησαυρούς. Να μια ιδέα: αν ήμουν Ελληνας συγγραφέας αστυνομικών βιβλίων, θα έβαζα τον ήρωά μου να κλέβει τα ελληνικά μάρμαρα από το βρετανικό μουσείο στο Λονδίνο. Δεν είναι κακή ιδέα, ε;».

Ποιος είναι

Ο Ιαν Ράνκιν γεννήθηκε το 1960 και είναι συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων. Εγινε διάσημος με τις περιπέτειες του ντετέκτιβ Ρέμπους, μερικές από τις οποίες έχουν μεταφερθεί και στην βρετανική τηλεόραση. Στα ελληνικά, τα βιβλία του κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Πιο πρόσφατο, το μυθιστόρημα «Με τις πόρτες ανοιχτές», σε μετάφραση της Αλεξάνδρας Κονταξάκη.