Το απρόβλεπτο και το προβλεπτό

• ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

• του ΝΙΚΟΥ ΜΟΥΖΕΛΗ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 8 Νοεμβρίου 2009

Η συμβολή του Levi-Strauss δεν περιορίστηκε στον χώρο της ανθρωπολογίας. Η στρουκτουραλιστική μεθοδολογία του επηρέασε μια σειρά από πειθαρχίεςαπό την ψυχανάλυση και την κοινωνιολογία μέχρι τη λογοτεχνία και τον αλτουσεριανό μαρξισμό. Για τον διάσημο γάλλο διανοητή κάθε κοινωνικός θεσμός, όπως η γλώσσα, η οικογένεια, η μαγειρική κτλ., διέπεται από έναν κρυφό κώδικα. Ο κώδικας είναι «κρυφός» με την έννοια πως ακολουθούμε τους επί μέρους κανόνες του χωρίς να έχουμε θεωρητική γνώση αυτών των κανόνων. Αν πάρουμε τη γλώσσα σαν παράδειγμα, μπορούμε να τη μιλάμε χωρίς να ξέρουμε ή έχοντας ξεχάσει τους γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες που αποστηθίσαμε στο σχολείο.

Κατά τον Levi-Strauss όλοι οι θεσμοί λειτουργούν όπως η γλώσσα. Λειτουργούν στη βάση κρυφών κωδίκων που η στρουκτουραλιστική μέθοδος προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει, να φέρει στην επιφάνεια. Η στρουκτουραλιστική προσέγγιση είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στη συγχρονική, στατική ανάλυση πολιτισμικών κυρίως προϊόντων/φαινομένων, όπως τα παραμύθια, οι μύθοι, η λογοτεχνία, η μουσική κτλ.

Σήμερα στις κοινωνικές επιστήμες δεν είναι πια ο στρουκτουραλισμός αλλά ο μεταστρουκτουραλισμός που είναι της μόδας. Ο τελευταίος θεωρεί ότι ο κοινωνικός κόσμος δεν λειτουργεί σαν ένα καλοκουρδισμένο ρολόι. Το κοινωνικό είναι χαώδες, ρευστό, απρόβλεπτο, τυχαίο. Οι κρυφοί κώδικες υπάρχουν κυρίως στη φαντασία των στρουκτουραλιστών. Δεν συμφωνώ με αυτή την άποψη. Στον χώρο του κοινωνικού υπάρχει το χαώδες αλλά υπάρχει και το δομημένο, υπάρχει το απρόβλεπτο αλλά υπάρχει και το προβλεπτό, υπάρχει το απροσδιόριστο αλλά και το προσδιορισμένο. Βέβαια, ο στρουκτουραλισμός δεν είναι το μαγικό κλειδί που ανοίγει όλες τις πόρτες. Ανοίγει όμως ορισμένες από αυτές.

• Ο κ.Νίκος Μουζέλης είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στη London School of Εconomics.