- Οι σημειώσεις του Γάλλου συγγραφέα και οι εντυπώσεις του από το σοβιετικό καθεστώς
«Αν οι συγγραφείς είναι οι μηχανικοί των ψυχών, μην ξεχνάτε ότι η σπουδαιότερη ιδιότητα του μηχανικού είναι να εφευρίσκει». Είναι η έμμεση απάντηση του Γάλλου συγγραφέα Αντρέ Μαλρό [André Malraux] στην άποψη του Στάλιν ότι ο συγγραφέας είναι «μηχανικός των ψυχών» και ειπώθηκε δημοσίως στην καρδιά του σοβιετικού καθεστώτος το 1934. Ο Αντρέ Μαλρό ήταν ο επιφανέστερος από τους ξένους προσκεκλημένους συγγραφείς στο Πρώτο Συνέδριο των Σοβιετικών Συγγραφέων το 1934 στη Μόσχα. Στη διάρκεια αυτού του ταξιδιού που έκανε ο Μαρλό με τη γυναίκα του Κλάρα, γνώρισε όχι μόνο συγγραφείς και καλλιτέχνες, αλλά και όψεις της ρωσικής σκέψης των απλών ανθρώπων. Ο,τι τον εξέπληξε και ό,τι τον εντυπωσίασε σ’ αυτό το ταξίδι βρέθηκαν γραμμένα σ’ ένα σημειωματάριο, που φυλάσσεται στο μουσείο Ρισάρ Ανακρεόν στην Γκρανβίλ.
Αποκαλύψεις
Αυτό το σημειωματάριο, «ένα εκπληκτικό ντοκουμέντο, που φυλάσσεται για μια επίσης εκπληκτική εποχή» πρόκειται να κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις «Πατάκης» με τίτλο «Σημειωματάριο από την ΕΣΣΔ - 1934» και από τις σελίδες του η «Κ» προδημοσιεύει μερικά αποσπάσματα - μικρές γεύσεις από τις διεισδυτικές παρατηρήσεις ενός συγγραφέα - διανοητή. Και στον εξαιρετικά κατατοπιστικό πρόλογο του Ζαν-Υβ Ταντιέ ανακαλύπτουμε πολλές και αποκαλυπτικές λεπτομέρειες για εκείνη τη δύσκολη αλλά δημιουργική εποχή. Ο Αντρέ Μαλρό δεν κάνει τίποτα άλλο από το να παρατηρεί εκείνη την αχανή χώρα με τη μεγάλη ιστορία, που αναζητούσε το στίγμα της και τον προσανατολισμό, με πολλά λάθη και μεγάλες παλινδρομήσεις. Και φυσικά έναν άνθρωπο σαν τον Μαλρό δεν μπορεί παρά να τον απασχολούν οι δρόμοι της γραφής.
Αλέξης Τολστόι: «Ο μόνος ντυμένος κομψά. Πλατινένια αλυσίδα. Φαίνεται πως όλοι τον αντιμετωπίζουν με σεβασμό. Διαπιστώνει ότι τον διαβάζει πλήθος αναγνωστών, αλλά το διαπιστώνει σχεδόν πικραμένος, και ο τόνος της φωνής του μοιάζει να λέει: “Χάβουν ό,τι τους δώσουν, δεν υπάρχει λόγος να είμαι περήφανος”. Το βασικό στην τέχνη, μου λέει, βρίσκεται στην αντίθεση ανάμεσα στον ρεαλισμό και τον νατουραλισμό. Ο νατουραλισμός είναι φωτογραφία. Αυτό δεν έχει ενδιαφέρον. Ρεαλισμός είναι να διατηρείς τους χαρακτήρες αληθινούς, δίνοντάς τους όμως κάτι περισσότερο. (Δεν μπόρεσα να καταλάβω αν ήθελε να πει: δίνοντάς τους νόημα ή ανάγοντάς τους σε αρχέτυπα)».
Πάστερνακ: «Ενας μελαχρινός Μπάστερ Κίτον με μακριά δόντια, που μπερδεύει τα λόγια του, αλλά εμφανώς κατοικημένος απ’ τα δαιμόνια. Αν ήταν μουσουλμάνος, θα ήταν προφήτης».
Ντοστογιέφσκι: «Εκτός από τους εφήβους, αυτοί που μιλούν εδώ για τον Ντοστογιέφσκι είναι σχεδόν όλοι γέροι. Οι κομμουνιστές τον σιχαίνονται, κάτι αρκετά λογικό, και νιώθουν πολύ καλά σε ποιο βαθμό το σύμπαν του αντιτίθεται στο δικό τους. Το νιώθουν τόσο πολύ αυτό, που τελικά δεν καταλαβαίνουν ότι ο Ντοστογιέφσκι είναι ένας πολύ μεγάλος τραγικός ποιητής».
Επιστολή στον Αντρέ Ζιντ: «Εδώ υπάρχουν ουκ ολίγες “Union pour la Verite”, κάποιες γεμάτες πάθος, ευγενείς και συμπαθητικές, κάποιες χειρότερες απ’ αυτή που γνωρίζετε - πολύ χειρότερες. Θα σας πω την επόμενη φορά τι σκέφτονται για σας οι πρώτες. Είναι τρεις συγγραφείς που μετρούν στους λογοτεχνικούς κύκλους: εσείς, ο Σελίν, κι εγώ. Αρκετά παραγνωρισμένοι εξάλλου και οι τρεις».
Εχει μόνο την αξία του ντοκουμέντου ή συνοδεύεται και από λογοτεχνική αξία αυτό το σημειωματάριο; Οπωσδήποτε υπερισχύει η δύναμη και η αξία του ντοκουμέντου, της ρεπορταζιακής καταγραφής σκέψεων και διαλόγων, της στιγμιαίας εντύπωσης, αλλά σίγουρα μάλλον έχει ιδιαίτερη σημασία ότι ο συγγραφέας αυτών των σύντομων σημειώσεων είναι ο Αντρέ Μαλρό.
- Της Ολγας Σελλα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 28/11/2009
No comments:
Post a Comment