Ο «αντιήρωας» - ντετέκτιβ Φίλιπ Μάρλοου

• Ρέημοντ Τσάντλερ, «Αντίο, γλυκιά μου», μετάφραση Ανδρέας Αποστολίδης, Αγρα

• Της Χρυσας Σπυροπουλου, Η Καθημερινή, 24/11/2009

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ. Ενα από τα καλύτερα νουάρ μυθιστορήματα είναι το «Αντίο, γλυκιά μου» του ξεχωριστού εκπροσώπου του είδους Ρέημοντ Τσάντλερ. Η γοητεία του συγγραφέα έγκειται κυρίως στη γραφή του, αυτή την ανάλαφρη, χωρίς επιτήδευση, αβίαστη γραφή. Ο ήρωάς του είναι ο Φίλιπ Μάρλοου, ο μοναχικός, ολίγον μισογύνης, αλκοολικός ντετέκτιβ, που έχει γραφείο στο Χόλιγουντ, σε ένα απεριποίητο και παρακμιακό κτίριο. Αλλωστε και ο ίδιος είναι παραιτημένος και δεν επιδιώκει να κερδίσει ούτε δόξα αλλά ούτε και χρήμα. Φοράει καπέλο και καμπαρντίνα, καπνίζει πίπα, όπως συμβαίνει με τους ισχυρούς χαρακτήρες, σύμφωνα με τη γνώμη του συγγραφέα, μολονότι ο ήρωάς του έχει πολλές αδυναμίες. Του αρέσουν οι περιπέτειες και να ξεκαθαρίζει περίεργες υποθέσεις, στις οποίες εμπλέκεται μερικές φορές τυχαία, καθώς και να πίνει το ποτό του είτε μόνος είτε με παρέα, με την οποία όμως τις περισσότερες φορές δεν καταφέρνει να ταυτιστεί. Γιατί ακόμα και όταν βρίσκεται μαζί με άλλους, στην πραγματικότητα είναι μόνος, εφόσον δεν διακινείται εύκολα συναισθηματικά. Ετσι, αν και τον ελκύουν οι μοιραίες γυναίκες, αυτές που είναι δαιμόνιες και κυνηγούν τη επιτυχία και τα πλούτη, στο τέλος δεν ενδίδει, παραμένει απόμακρος ή παίζει ως ένα βαθμό το παιχνίδι τους και έπειτα παραιτείται. Τον αφήνει αδιάφορο ο τύπος της γυναίκας που είναι συγκροτημένη, μετρημένη και έτοιμη να κάνει τα πάντα γι' αυτόν.

Τυχοδιωκτισμός και τόλμη

Ο Μάρλοου είναι ο άνθρωπος της πόλης, γνωρίζει πολύ καλά δρόμους, μπαρ και εστιατόρια, αλλά δεν έχει κοινωνικές επαφές, δεν έχει φίλους και συγγενείς. Είναι χωρίς ρίζες και κινείται άνετα σ' ένα ψυχρό περιβάλλον, που ευνοεί τη δημιουργία αντικοινωνικής συμπεριφοράς και παρανομίας. Συχνά η τόλμη και ο αθώος ηρωισμός του τον οδηγούν σε ακραίες καταστάσεις, σε συγκρούσεις, αλλά παρ' όλ' αυτά είτε από τύχη είτε από τη βοήθεια που δέχεται από άτομα με παρόμοιο τυχοδιωκτισμό με τον δικό του επιτυγχάνει να ξεγλιστρήσει και να διασωθεί.

Ο Μάρλοου κινείται στις παρυφές της πόλης, στα υπόγειά της, πηγαίνει πότε σε σπίτια αποτυχημένων τύπων πότε σε επαύλεις που κρύβουν καλά τα μυστικά τους πίσω από τους ψηλούς τοίχους και τα πυκνά δέντρα. Γυναίκες ξανθιές, με άγνωστο παρελθόν σαγηνεύουν πλούσιους επιχειρηματίες και δεν διστάζουν να παίξουν ακόμα και με τη φωτιά για να κερδίσουν αυτό που επιθυμούν και να παραποιήσουν στοιχεία από το ομιχλώδες παρελθόν τους. Οταν ο Μάρλοου θα βρεθεί μπροστά στο φόνο ενός ιδιοκτήτη μπαρ σε κάποια κακόφημη περιοχή, δεν ξέρει ότι από εκείνη τη στιγμή αυτό το απροσδόκητο γεγονός θα τον οδηγήσει σε περαιτέρω ύποπτες και επικίνδυνες υποθέσεις. Οι σκληροί είναι οι άντρες, αν και εντέλει ο ρόλος της γυναίκας μπορεί να είναι σκιώδης, αλλά η συμμετοχή της στα δρώμενα είναι η κινητήριος δύναμη.

Υπαρξιακές νύξεις

Η γοητεία όμως του Τσάντλερ βρίσκεται και στις υπαρξιακές νύξεις που είναι διάσπαρτες σε όλα του τα έργα. Ο Μάρλοου αναζητεί νόημα στον παράλογο κόσμο στον οποίο έτυχε να ζει και η αγωνία του συμπυκνώνεται στα λόγια, τα οποία απευθύνει σε κάποιον που δεν γνωρίζει καλά, αλλά βρέθηκε στον δρόμο του στο παρόν μυθιστόρημα: «Φοβάμαι το θάνατο και την απόγνωση, είπα. Φοβάμαι να πεθάνω, φοβάμαι την ανυπαρξία, φοβάμαι πως δεν θα βρω κάποιον που ονομάζεται…». Σ' ένα λαϊκό είδος, όπως το αστυνομικό, ο ήρωας και αφηγητής ομολογεί ότι είναι «αντιήρωας», ότι μολονότι ο ίδιος εμπλέκεται σε υποθέσεις δολοφονιών, ο θάνατος τον τρομάζει και δεν ξεχνά ποτέ ότι είναι θνητός. Ισως οι συγγραφείς αστυνομικών ιστοριών να «ξορκίζουν» αυτόν τον υπαρξιακό φόβο με το αίμα που ρέει στις σελίδες των βιβλίων τους.

Το επίμετρο και η μετάφραση του Ανδρέα Αποστολίδη ταιριάζουν πολύ στο ύφος και τη γλυκιά γοητεία της σκληρής αλλά ταυτοχρόνως και «υποδόρια» τρυφερής ιστορίας.