Κλοντ Λεβί-Στρος, άλλαξε τη ματιά μας στην ανθρωπότητα

ΑΠΩΛΕΙΑ. Το όνομά του ταυτίστηκε με την ανθρωπολογία και με έναν από τους πιο ιντριγκαδόρικους -ισμούς: τον στρουκτουραλισμό. Ο λόγος για τον Κλοντ Λεβί-Στρος, τον ερευνητή και συγγραφέα των «Θλιβερών Τροπικών», ο οποίος πέθανε στις 30 Οκτωβρίου έχοντας πατήσει τα 101. Οπως σημειώνει ο Μορίς Μπλοχ στη νεκρολογία του στον Guardian, η φήμη του είχε επεκταθεί πολύ πέρα από το αντικείμενό του. «Ηταν, χωρίς αμφιβολία, ο γνωστότερος σε μη ειδικούς ανθρωπολόγος», γράφει χαρακτηριστικά.

Γεννήθηκε το 1908 στις Βρυξέλλες από Γάλλους γονείς αλλά μεγάλωσε στο Παρίσι και σπούδασε νομικά και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Πολύ σύντομα όμως έχασε το ενδιαφέρον του για τη φιλοσοφία, θεωρώντας την πεδίο στείρας αυτοαναφορικότητας.

Ο Κλοντ Λεβί-Στρος απογοητεύτηκε από τη φιλοσοφία, βρήκε όμως τον εαυτό του σε ένα άλλο πεδίο, αυτό της ανθρωπολογίας, αφού μελέτησε προσεκτικά το έργο του Αμερικανού ανθρωπολόγου Ρόμπερτ Λόουι και αφού προβληματίστηκε πολύ πάνω στον πλούτο των πολιτισμών που είχαν στιγματιστεί ως πρωτόγονοι. Την τελευταία στιγμή κατάφερε να συμμετάσχει σε μια γαλλική πολιτιστική αποστολή στη Βραζιλία, όπου και θα δίδασκε ως επισκέπτης καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο.

Ο Λεβί-Στρος έζησε στη Βραζιλία από το 1935 έως το 1939 και μαζί με την πρώτη του σύζυγο, η οποία ήταν εθνογράφος, μελέτησε τις φυλές του Αμαζονίου. Η επιστροφή του στην Ευρώπη συνέπεσε με το ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και, όντας εβραϊκής καταγωγής, ο Λεβί-Στρος έζησε στο πετσί του τη ρατσιστική πολιτική της κυβέρνησης του Βισί.

Στην Αμερική

Ευτυχώς, το 1941 κατόρθωσε να διαφύγει στις ΗΠΑ και έζησε εκεί έως το 1948. Στην Αμερική ήταν που ανέπτυξε την ιδέα της «δομικής ανθρωπολογίας», η οποία τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 συνδέθηκε με το ρεύμα του στρουκτουραλισμού, κυρίως στη θεωρία της λογοτεχνίας αλλά και της ψυχανάλυσης. Ο Λεβί-Στρος υιοθέτησε τον όρο «δομική» από τις σχολές γλωσσολογίας του Φερντινάντ ντε Σοσίρ και του Λέοναρντ Μπλούμφιλντ, εστιάζοντας στην κατανόηση των εσωτερικών διεργασιών που διαπερνούν έναν πολιτισμό μέσα στην εξέλιξή του.

Οι θεωρίες του Λεβί-Στρος γοήτευσαν τους μεταμοντέρνους Φουκό, Ντελέζ, Ντεριντά, Λακάν, Μποντριγιάρ, Μπουρντιέ, Αλτουσέρ, Μπαρτ, Ζίζεκ, Τζέιμσον, Εκο κ. ά. Στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Χατζηνικολή το κλασικό του μελέτημα «Θλιβεροί Τροπικοί», που έγραψε το 1955, όπως επίσης «Φυλή και ιστορία. Φυλή και πολιτισμός» από τις εκδόσεις Πατάκη.