Βύθισμα αυτογνωσίας

• Από τη Μ. Θεοδοσοπούλου

• Αλέξης Σταμάτης, Σκότωσε ό,τι αγαπάς, εκδ. Καστανιώτη, σ. 254, 18,81 ευρώ

Ο τίτλος του καινούριου μυθιστορήματος του Αλέξη Σταμάτη, σε συνδυασμό με το γκρο πλαν του εξωφύλλου σε δύο γυναικεία μάτια, καλλιεργεί προσδοκίες για ένα ερωτικό μυθιστόρημα. Πράγματι, το άρωμα γυναίκας δεν λείπει. Ωστόσο, όπως και στα εφτά προηγούμενα μυθιστορήματά του, ο έρωτας δεν αποτελεί το κυρίως θέμα. Οσο σημαντικός κι αν είναι αυτός για έναν συγγραφέα, τα ενδιαφέροντα του Σταμάτη παραμένουν, πρωτίστως, κεντρωμένα στο μυστήριο της ζωής και του θανάτου. Ενάμιση μόλις χρόνο μετά το προηγούμενο μυθιστόρημά του, Βίλα Κόμπρε, καταπιάνεται και πάλι με ένα ταξίδι αυτογνωσίας, στο οποίο, για ακόμη μια φορά, δίνει αίσιο τέλος, υιοθετώντας χωρίς τον παραμικρό σκεπτικισμό την παραμυθία της ψυχανάλυσης. Δηλαδή, την αισιόδοξη θέση ότι η ανάκληση απωθημένων γεγονότων καταλήγει στην απελευθέρωση από τις όποιες ενοχές.

Από το 1998, που ο Σταμάτης έκανε το ντεμπούτο του στην πεζογραφία, παραμένει προσκολλημένος στο ίδιο θέμα. Κατορθώνει, ωστόσο, να δημιουργεί, κάθε φορά, την εντύπωση ενός ολοσχερώς καινούριου βιβλίου. Κι αυτό, χάρη στον ευρηματικό και πολυσυλλεκτικό χαρακτήρα της μυθιστοριογραφίας του. Εφευρίσκει, συνεχώς, νέους μύθους, κινούμενους σε διαφορετικούς καλλιτεχνικούς και επιστημονικούς χώρους. Αλλάζει τον κεντρικό χαρακτήρα, που είναι, σε όλα τα βιβλία του, το κυρίαρχο πρόσωπο στον χορό των υπόλοιπων ηρώων. Τοποθετεί την υπόθεση σε διαφορετικά μέρη. Ενώ, αντιθέτως, επιλέγει πάντοτε ως χρόνο δράσης το παρόν, με αναδρομές προς συγκεκριμένη, κάθε φορά, παρελθοντική περίοδο. Στο πρόσφατο μυθιστόρημα, μετά τους συγγραφείς και ηθοποιούς των πρώτων μυθιστορημάτων του, σειρά έχει ένας σκηνοθέτης του κινηματογράφου. Από μια άποψη, χάρη σε αυτήν την επιλογή, το μυθιστόρημα εμφανίζεται ως συνέχεια του προηγούμενου. Σε εκείνο, το ένδον ταξίδι ξεκινά από μια φωτογραφία, σε αυτό, από το βιζέρ ή, εξελληνισμένα, από το προσοφθάλμιο της κινηματογραφικής μηχανής.

Εδώ, ο συγγραφέας απαρνείται τους εξωτικούς τόπους των πρόσφατων βιβλίων του και επιστρέφει, από την Αγρια Δύση και την Αφρική, στην Ελλάδα. Οχι, όμως, σε έναν από τους τόπους των παλαιότερων μυθιστορημάτων του, όπως τα βόρεια προάστια των Αθηνών ή τα Κυκλαδονήσια, αλλά σε ένα ορεινό τοπίο, που δεν κατονομάζει. Υποδηλώνεται, όμως, σαφώς το Πήλιο. Ωστόσο, στα ταξίδια αυτογνωσίας του Σταμάτη δεν ενδιαφέρουν τόσο οι τόποι όσο οι προεκτάσεις τους στον χώρο του φανταστικού. Σε αυτές στηρίζεται, για ακόμη μια φορά, το σασπένς του μυθιστορήματος, το οποίο ο συγγραφέας οικοδομεί με ιδιαίτερη επιμέλεια, αρχής γενομένης από τον τίτλο.

Οπως σπεύδει να εξηγήσει στις πρώτες σελίδες του βιβλίου ο σκηνοθέτης-ήρωας, ο τίτλος προέρχεται από την αγγλική φράση «Kill your darlings». Για τη δημιουργία σασπένς, η ελληνική απόδοση φροντίζει το γένος να μένει απροσδιόριστο, όπως στην ελλιπή, από αυτήν την άποψη, αγγλική. Ο ήρωας διαβεβαιώνει πως δεν αναφέρεται σε ζώντα πλάσματα, αλλά στις προσφιλείς εκφράσεις ενός συγγραφέα, με τις οποίες έχει την τάση να παραγεμίζει τις αφηγήσεις του. Οπως, όμως, θα αποκαλυφθεί στο τέλος, ο τίτλος μπορεί να έχει και διαφορετική σημασία. Από την άλλη, θα πρέπει κάποιος να είναι μεγάλος μάστορας της γραφής, όπως, λ.χ., ο Ουίλιαμ Φόκνερ, στον οποίο και αποδίδεται η φράση, για να τη χρησιμοποιήσει ως τίτλο βιβλίου του. Διακινδυνεύει, δηλαδή, να του έρθει κατακέφαλα η λαϊκή ρήση «Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις». Οπως και να έχει, ο σκηνοθέτης του μυθιστορήματος, που γράφει και τα σενάρια των ταινιών του, διατείνεται πως την ακολουθεί πιστά. Ισως, το ίδιο να πιστεύει και ο συγγραφέας, αφού πλάθει πάντοτε τους ήρωές του ως δικά του alter ego.

Στο πρόσφατο μυθιστόρημα, παρακολουθώντας εαυτόν, αντικαθιστά τον νεαρό άντρα, αυτόν που συναντάμε σε προηγούμενα μυθιστορήματά του, με έναν πενηντάρη. Κι αυτός, όπως ο συγγραφέας, έχει κάνει στο Λονδίνο αρχικά σπουδές θετικής κατεύθυνσης και μετά κινηματογράφου. Η περιγραφή των οκτώ ταινιών που έχει γυρίσει, θα μπορούσε να αναφέρεται, τηρουμένων των αναλογιών, και στα οκτώ μυθιστορήματα του Σταμάτη. Το πρόσφατο αρχίζει με την ανάγνωση του σεναρίου της ένατης ταινίας του ήρωα στους συνεργάτες του. Οπου δεν αποκλείεται, με τον ρυθμό που γράφει ο Σταμάτης, να έχει κι αυτός ήδη έτοιμο τουλάχιστον το προσχέδιο του ένατου μυθιστορήματός του. Πάντως, στο όγδοο, ο ήρωας δεν είναι εγκλωβισμένος, όπως στα εφτά προηγούμενα, στο οικογενειακό κέλυφος. Εδώ εμπλέκονται μόνο μια πρώην σύζυγος και μια εικοσάχρονη κόρη. Οχι, όμως, σε πρωταγωνιστικό ρόλο, αλλά σαν φιγούρες από το παρελθόν, καθόλου εφιαλτικές, αφού άλλες αποκαλύπτονται ότι είναι οι Ερινύες του.

Το ενδιαφέρον στοιχείο του καινούριου μυθιστορήματος είναι το άνοιγμα που, για πρώτη φορά, κάνει ο Σταμάτης προς την πρόσφατη ιστορία της Ελλάδας. Συγκεκριμένα, ανακαλεί όσα συνέβησαν κατά την καθιερωμένη πορεία του Πολυτεχνείου, την Κυριακή της 16ης Νοεμβρίου 1980, όταν ο ίδιος ήταν δευτεροετής φοιτητής της Αρχιτεκτονικής. Μια, κατ' εξαίρεση, απαγορευμένη πορεία, που κατέληξε με δύο νεκρούς. Ευρηματική η μυθοπλαστική παραλλαγή του Σταμάτη, προσθέτει έναν τρίτο νεκρό. Ετσι, δίπλα στον Κύπριο φοιτητή Ιάκωβο Κουμή και την εργάτρια Σταματίνα Κανελλοπούλου πέφτει ημιθανής και αιμόφυρτος από τα χτυπήματα και ένας αθηναίος φοιτητής. Ωστόσο, δεν είναι ο οποιοσδήποτε νεολαίος, αλλά ένας της νεολαίας του ΕΚΚΕ, με πατέρα, μέλος της τότε κυβέρνησης Γεωργίου Ράλλη και επιστήθιο φίλο τού Κωνσταντίνου Καραμανλή. [...] ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

• Βιβλιοθήκη, Πέμπτη 1 Απριλίου 2010