Ενδιαφέρει ο (επώνυμος; ψευδώνυμος; ανώνυμος;) ποιητής (για την ακρίβεια: ο εξωτερικός αφηγητής) της Ιλιάδας σε σχέση προς τα πιθανά είδωλά του στο εσωτερικό του έπους। Ενόψει μιας, αμφίβολης έστω, υπόθεσης ότι ένα τέτοιο είδωλο λανθάνει (ίσως μάλιστα και αναβαθμισμένο) πίσω από τον Ηφαιστο της δέκατης όγδοης ραψωδίας, όπου ο χωλός και συνάμα κλυτοτέχνης θεός κατασκευάζει και κοσμεί την περίφημη ασπίδα του Αχιλλέα। Παράτολμη υπόθεση, δεδομένου ότι ο ιλιαδικός Ηφαιστος είναι θεός, δύσκολα επομένως μπορούμε να φανταστούμε ότι ειδωλοποιείται στη συγκεκριμένη περίπτωση για χάρη ενός θνητού ποιητή.
Παρά ταύτα προτείνω να μην απορριφθεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο, υπό τον όρο ότι η μεταποίηση του Ηφαίστου θα θεωρηθεί λοξή, προορισμένη να φωτίσει πλάγια (και ίσως ειρωνικά) την τέχνη και την τεχνική του ιλιαδικού έπους. Το οποίο, έτσι κι αλλιώς, ενδίδει συχνά σε παραβιάσεις και παραβάσεις παραδοσιακών κανόνων και εντολών, τόσο στο κεφάλαιο της αποκλίνουσας μυθοπλασίας του όσο και στο κρίσιμο θέμα της ανατρεπτικής πλοκής. Για τη στήριξη πάντως μιας τόσο εύθραυστης θέσης χρειάζονται κάποια υποστηρίγματα που μας κατεβάζουν ομαλά από την Ιλιάδα στην Οδύσσεια, η οποία διαθέτει για τον σκοπό αυτόν περισσότερα και πιο εξελιγμένα μαιευτικά εργαλεία.
Τα μέσα που διαθέτει ο αρχαϊκός ραψωδός για να υποδηλώσει τον ρόλο του ως εξωτερικού αφηγητή στο εσωτερικό του αφηγηματικού του έργου μπορούν να κλιμακωθούν σε: άμεσα και έμμεσα, παραδοσιακά και εξελισσόμενα, προφανή και λανθάνοντα. Συμψηφίζοντας, για λόγους οικονομίας χώρου, τα ομόλογα αυτά ζεύγη, επεξηγώ, με οριακή συντομία, τη μορφή και τη λειτουργία τους.
Ο αμεσότερος τρόπος αυτοσύστασης του εξωτερικού αφηγητή μέσα στο έργο του είναι η ομολογία του ονόματός του (όπως γίνεται στη μόλις μεταγενέστερη ησιόδεια Θεογονία). Κάτι όμως που δεν συμβαίνει στα δύο ομηρικά έπη, όπου φαίνεται να υπερισχύουν στο θέμα αυτό ανασταλτικού τύπου συμβάσεις. Αντ΄ αυτού, τόσο η Ιλιάδα όσο και η Οδύσσεια υποδηλώνουν το πρόσωπο και τον ρόλο του εξωτερικού αφηγητή με αντωνυμικό τρόπο, που χαρακτηριστικά ταλαντεύεται μεταξύ του εγώ (μοι) και ημείς (ημίν). Ανάλογη (αλλά τολμηρότερη) υποδήλωση του εξωτερικού αφηγητή αναγνωρίζεται σε κρίσιμα σημεία της επικής αφήγησης, για να δηλωθεί η (προκαταβολική ή συμπερασματική) απόρριψη εκ μέρους του μιας άστοχης (ή μοιραίας) συμπεριφοράς κάποιων (ή κάποιου) ηρώων. Σ΄ αυτές τις περιπτώσεις προκρίνεται (στον ενικό ή πληθυντικό αριθμό, αναλόγως) ως κατηγορούμενο το επίθετο νήπιος-νήπιοι. Στους αντίποδες της αρνητικής αυτής απόφασης του εξωτερικού αφηγητή βρίσκεται η υποδήλωση της συμπάθειάς του για έναν σημαντικό ήρωα με την κλητική προσφώνηση του ονόματός του. Στην Ιλιάδα η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται κυρίως στην περίπτωση του Πατρόκλου με τις κλητικές παραλλαγές Πάτροκλε και Πατρόκλεις· στην Οδύσσεια στην περίπτωση του πιστού χοιροβοσκού, όπου η συμπαθητική προσφώνηση είναι Εύμαιε συβώτα.[...]
Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=72&artid=325131&dt=11/04/2010#ixzz0kmb4LwQD
No comments:
Post a Comment