Παρελθόν και παρόν σε διαρκή διάλογο

• Η συγγραφέας συνδυάζει τη μυθοπλαστική εικόνα με πραγματικά στοιχεία ως διαύλους επικοινωνίας

• Της Αλκηστης Σουλογιαννη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 20/04/2010
  

• Ρέα Γαλανάκη, «Φωτιές του Ιούδα, στάχτες του Οιδίποδα», εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2009, σελ. 280.

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. Στο παρόν βιβλίο, όπως άλλωστε ισχύει σε όλα τα προϊόντα δημιουργικής γραφής της Ρέας Γαλανάκη, αντιστοιχεί μια σύνθετη διαδικασία δημιουργικής πρόσληψης.

Σε ένα πρώτο επίπεδο ανάγνωσης αναγνωρίζεται η μυθοπλαστική διαχείριση που εξασφαλίζει η Ρέα Γαλανάκη τόσο σε συγκεκριμένα υπερκείμενα στο πλαίσιο της εφαρμογής μιας γενικής διακειμενικότητας, όσο και σε πραγματικά στοιχεία ως διαύλους επικοινωνίας με την ισχύουσα αντικειμενική πραγματικότητα.

Στο παρόν βιβλίο, η Ρέα Γαλανάκη αξιοποιεί ως υπερκείμενα δύο σημαντικές πηγές: Αφενός, ποίημα ανωνύμου από την πλούσια παραγωγή της Κρητικής Αναγέννησης με τον τίτλο «Παλαιά και Νέα Διαθήκη» και από το εξίσου πλούσιο αρχειακό υλικό του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας. Και αφετέρου, ανάλογη προφορική μαρτυρία στο πλαίσιο της πλούσιας παράδοσης της Κρήτης, καταγεγραμμένη από τον λαογράφο καθηγητή Γεώργιο Α. Μέγα.

Τα δύο αυτά υπερκείμενα που εξασφαλίζουν ένα δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης του βιβλίου, περιέχουν πληροφορίες σχετικά με ένα υβριδικό προσωπείο καταγόμενο από τον Ιούδα της Καινής Διαθήκης ως κυρίαρχο στοιχείο και από τον Οιδίποδα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας ως εννοούμενο, αλλά μη κατονομαζόμενο στοιχείο. Το προσωπείο με αυτό το σύνθετο περιεχόμενο λειτουργεί ως φορέας σημαινομένων για την παραστατική αποτύπωση της πατροκτονίας, της αδελφοκτονίας, της (εν αγνοία) αιμομικτικής σχέσης ως αρχετυπικών σχημάτων, καθώς και του συνεπαγόμενου άχθους τόσο σύμφωνα με τα δεδομένα αρχαίων πολιτισμών όσο και σύμφωνα με τους κανόνες εφαρμογής του χριστιανισμού.

Σε αυτό το σύνθετο κειμενικό τοπίο αποτυπώνεται ο διαρκής διάλογος ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν ως πρισματικές εκδοχές της γενικής και της βιωματικής οπτικής για την πρόσληψη των πραγμάτων, η διαδοχή και η κινητικότητα των γενεών ως διαδικασία επέμβασης της μοίρας στην ανθρώπινη ζωή, αλλά και κάθαρσης από τα παράγωγα αυτής της επέμβασης, η σταθερή παρουσία των νεκρών στον χωρόχρονο των ζωντανών. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ρέα Γαλανάκη φαίνεται να αναπτύσσει με ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα τρόπο γενικά θέματα, όπως είναι: η ανθρώπινη επικοινωνία σε όλες τις εκφάνσεις της, η κυκλική διάσταση του χρόνου, η βία ως εργαλείο στη διάθεση της μοίρας, τα ρητά και τα άρρητα ως βαρύ ανθρώπινο φορτίο και ως άμυνα απέναντι στη μοίρα, το περιεχόμενο της μνήμης, αλλά και το φορτίο της ενοχής απέναντι στους νεκρούς ως τεκμήριο αθανασίας αυτών, ο έλεγχος του παρελθόντος ως δίοδος για την (αμφίβολη) κάθαρση, η φαντασία ως πεδίο απόλυτης ανθρώπινης ισχύος, αλλά και οδύνης, η άγνοια ως ασφαλής δίοδος για την κυριαρχία της μοίρας.

Η εξέλιξη του κειμενικού κόσμου αποτυπώνει παλινδρομήσεις του μυθικού - ιστορικού - προσωπικού χρόνου σε μια συνεχή κυκλική ροή, βγάζοντας στην επιφάνεια αντίστοιχες και ομόλογες καταστάσεις στο πλαίσιο ποικίλων μορφών και εκδοχών ανθρώπινης επικοινωνίας. Τα υπερκείμενα και οι πληροφορίες από την αντικειμενική πραγματικότητα υποδεικνύουν τον ορίζοντα του κειμενικού κόσμου, μέσα στον οποίο η θέση του συγγραφέα παραμένει κυρίαρχη, όπως δηλώνει τόσο η αυτοαναφορικότητα όσο και η εμπλοκή του συγγραφέα όχι μόνον στο κειμενικό εδώ-και-τώρα, αλλά και στην οικονομία των υπερκειμένων.

Στη διάσταση, πάντως, αυτής της εμπλοκής, ο συγγραφέας απλώς παρίσταται ως παρατηρητής χωρίς να παρεμβαίνει στην εξέλιξη των πραγμάτων ή στη θεραπεία κενών (παρά τη περί του αντιθέτου φιλάνθρωπη επιθυμία του), πράγμα που δηλώνει την αυτοδυναμία του κειμενικού κόσμου. Αλλωστε, συχνά ο συγγραφέας παραχωρεί στους κειμενικούς χαρακτήρες δικαίωμα λόγου σε πρώτο ενικό πρόσωπο κατά τη ροή μιας γενικότερης τριτοπρόσωπης αφήγησης, ενώ παρεμβαίνει και το δεύτερο ενικό πρόσωπο ως εργαλείο για τη μονόδρομη (δηλαδή χωρίς δυνατότητα διαλόγου) και πάντως πλήρη συναισθήματος επικοινωνία ανάμεσα σε ζωντανούς και σε νεκρούς.

Τα στοιχεία αυτά ενισχύονται από υψηλή αισθητική ύφους, όπως τεκμηριώνεται τόσο με την ευρύτατη και ευρηματική χρήση της μεταφοράς όσο και με τις χρωματικές σταθερές στη σύνθεση των γραμματικών εικόνων.

Αποδεικνύεται, επομένως, ότι η Ρέα Γαλανάκη προσφέρει ακόμα ένα σύνθετο προϊόν συνειδητής παραγωγής δημιουργικού λόγου.