Αυτοβιογραφίες και αυτοβιβλιογραφίες

Πρόκειται για δύο εντελώς στεγνά πονήματα που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η χρηστικότητά τους

• Tου N.Δ. Tριανταφυλλοπουλου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 23/03/2010
• Κυριάκος Ντελόπουλος: «Βιογραφικά, Εργογραφικά, Φωτογραφικά (1961-2009)», Αθήνα 2009, σελ. 96.
  
• Δαυίδ Αντωνίου: «Βιο-εργογραφία (1966-2008)», Αθήνα, Δεκέμβριος 2008, σελ. ιε΄.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. Πολλοί από εκείνους που ενδιαφέρονταν για τα γραφτά του Ζήσιμου Λορεντζάτου έβρισκαν μεγάλες δυσκολίες στην προσπάθειά τους να τα εντοπίσουν, καθώς εκείνος πεισματικά αρνιόταν κάθε αναγραφή των προηγουμένων σε κάποια σελίδα του τελευταίου. Ας είναι καλά ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος που μας απάλλαξε από αυτόν τον πονοκέφαλο. Και ευλογημένος ο Βλαχογιάννης, που κατάφερε έναν εξίσου πεισματάρη, τον Παπαδιαμάντη και του απέσπασε δύο πολυτιμότατα, παρά τις ατέλειες και τη βραχύτητά τους, σημειώματα: ένα βιογραφικό και ένα βιβλιογραφικό.

Ξεκίνησα επίτηδες με δύο αγύριστα κεφάλια, για να απαντήσω προληπτικά στην ενδεχόμενη επίκριση ότι δεν είναι πολύ κομψό να αυτοβιογραφείται και να αυτοβιβλιογραφείται ένας λόγιος. Ισως. Εντούτοις, όταν έχουμε να κάνουμε με στεγνές αυτοβιογραφίες και στεγνότερες αυτοβιβλιογραφίες –και αυτή είναι η περίπτωση του Παπαδιαμάντη, του Ντελόπουλου και του Αντωνίου– μας ενδιαφέρει αποκλειστικά η χρηστικότητά τους. Για τα κίνητρα μιας τέτοιας αυτοβιογράφησης και αυτοβιβλιογράφησης δεν μας πέφτει κανένας λόγος.

Ο Κυριάκος Ντελόπουλος, με πενήντα χρόνια θητεία στη γραφή, είναι γνωστός στο ευρύ αναγνωστικό κοινό. Βιβλιογράφος, βιβλιοθηκονόμος, πεζογράφος, μεταφραστής, πολυσχιδής ερευνητής, ακόμη και φωτογράφος, όφειλε, για να θυμηθώ ένα επίγραμμα του Ι. Θ. Κακριδή, να συνάξει σε μια μάντρα τους τίτλους των γραπτών του. Μπορεί τα «Νεοελληνικά φιλολογικά ψευδώνυμα» να είναι πασίγνωστο και πρώτης ανάγκης εγχειρίδιο για τους μελετητές των νεοελληνικών γραμμάτων, πόσοι όμως έχουν υπόψη τους και ας είναι πρόσφατο, την ύπαρξη του δημοσιεύματος «Τα παιδικά βιβλία των πάππων μας», στην εφημερίδα «Πελοπόννησος»;

Μαντρωμένο, λοιπόν, τώρα το μεγάλο κοπάδι είναι στη διάθεση των νεοελληνιστών, των βιβλιογράφων, των βιβλιοθηκονόμων, των φωτογράφων και –δεν πρέπει να παραλείψω– των ηλικιωμένων αναγνωστών, που εξακολουθούν να θέλγονται με τα αναγνώσματα των μαθητικών τους χρόνων.

Ο Δαυίδ Αντωνίου, φιλόλογος και επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, από την παπαδιαμαντική Λίμνη της Εύβοιας, θητεύει επίσης πολλά χρόνια στα γράμματα. Μεγάλες του αγάπες οι Ελληνες και οι Λατίνοι κλασικοί και η Ιστορία της Εκπαίδευσης του Νέου Ελληνισμού. Ας προσθέσω και την πληθώρα των βοηθημάτων για τα αρχαία ελληνικά και λατινικά, που διευκόλυναν πολλούς παλαιότερους φιλόλογους και υποψήφιους θεωρητικών σχολών.

Επειδή ο Αντωνίου, λόγω της φύσης των μελετών του, δεν είναι όσο ο Ντελόπουλος γνωστός, θα ήθελα, ως δείγμα της εργώδους έρευνάς του, να μνημονεύσω δύο εργασίες του: τη δίτομη (σελ. 674+454) «Η Εκπαίδευση κατά την Ελληνική Επανάσταση. Τεκμηριωτικό κείμενο», έκδοση της Βουλής των Ελλήνων και «Η Εκπαίδευση στη Δυτική Μικρά Ασία (περιοχή Ελληνικής Διοικήσεως Σμύρνης) 1919-1922» (Α΄ 213, Β΄ 569).

Το Διαδίκτυο –αναρωτιέμαι πώς θα το ονόμαζε ο Φίλιππος Ιωάννου– λύνει πολλά προβλήματα των ερευνητών. Επειδή, όμως, τουλάχιστον προς το παρόν, εξακολουθεί να ισχύει η παροιμία «όσα ξέρει ο νοικοκύρης, δεν τα ξέρει ο κόσμος όλος» και επειδή οι βιογράφοι και οι βιβλιογράφοι δεν αφθονούν, οι αυτοβιογραφίες και οι αυτοβιβλιογραφίες είναι ωφελιμότερες –από την άποψη του αριθμού των χρηστών– και λιγότερο ιδιοτελείς από τα υπομνήματα των υποψηφίων για θέσεις πανεπιστημιακές.